Сценарий к 90-летию М.Маметовой

Акмолинская область, Целиноградский район, село Маншук Маметовой, СШ №26

Учитель истории Кабдрахманова Гульзада Манаповна

Сценарий, посвященный к 90-летию М.Маметовой.

Ведущий 1:  Маншук упала с пулею в груди

Она не дожила  до наших дней,

Но ты ей место в памяти найди

И светлый подвиг  оценить сумей

Ты ей обязан каждой высотой,

Которая тобой взята

И помни ,что всегда везде с тобой

Ее осуществленная мечта!

Ведущий 2:Мәншүк Мәметованың 1943 жылы орыстың Псков облысы, ежелгі Невель қаласы үшін көрсеткен ерлігі,барша жер бетіндегі Қазақстандықтардың абыройы мен мақтанышы.Өрімдей  жас Мәншүкке адамзат баласының –Өмір деп аталатын ең қымбатын қиюға тура келді.

Жылдар, жүз жыл, ғасырлар өтсе де оның ерлігі мәңгілік халық жадында, өсіп келе жатқан ұрпақ ойында екенін, әдемі есімі жаңа дүние есігін ашқан сәбилерге   қойылып жүргенін,оған арналып өлең, поэмалар жазылып, кітаптар шығарылғанын,әрине, Мәншүк білмеді.

Кеңес халқының фашист езгісіне қарсы 1418 күн ерлік тарихы күресі, сол жойқын соғыста жауынгерлердің өз көзімен адамдардың қасірет шеккені мен қаза тапқандарын тірілей көруі, ауыл, қалалардың қирауы, күл-талқан болуы,бұл ауқымы жағынан  қахарлы, қатаңдығы жағынан, қаза тапқан адам саны жағынан да ешбір соғыспен салыстыруға келмейтін ұмытылмас құбылыс. Осы кескілескен ұрыста әйелдер Жеңіс жолында ерлермен бірдей шайқасқа түсті. Соның бірі қазақтың тұңғыш қахарман қызы есімімен тарихта қалған Мәншүк Мәметова.

Әдеби монтаж

1 оқушы

Мәншүк

Айналдың мәңгі жалынға,

Даңқыңды тақты даламыз.

Жасқұста, сонау Нарында

Өмірге келген бала қыз.

Әлемге тарап атағың,

Құрбаны болдың ақ таңның.

Мен бүгін «Мәншүк» апаның

Еліненмін деп мақтандым.

Лап етіп жанды жас шағың,

Селт ете қалды барша жан.

Сен жайлы ерлік дастанын,

Жазуға құмар қанша адам.

Өзіңмен алау сезімді,

Әкеттің ару қалпыңмен.

Жырласам ба деп өзіңді,

Ұстадым қалам бәлкім мен.

Кешпестің алау сезімді,

Өттің сол ару қалпыңмен.

Ұмытпау үшін  өзіңді,

Атыңды жаздық алтынмен!

2 оқушы: Орталық алаңда

Тұр міне бабамда

Қазақтың есімін

Танытқан ғаламға.

Музейге келемін

Қиялға енемін

Мәншүктің тұлғасын

Мақтаныш көремін.

3 оқушы: Батырдың бейнесі

Бойыма нәр береді,

Ескерткіш алаңы

Қалама сән береді

Сен деген алаңға

Ұлы ол талайға

Халқының намысын

Ұмытпа жарай ма!

4 оқушы :

Қаршығадай көзін қадап сүзіліп,

Сескенбеді бет әлпеті бұзылып.

Ту көтеріп топқа мінген батырлар,

Өтіп жатты көз алдынан тізіліп.

Қарағым деп қарағандай Абылай

Қара шашын сипағандай Исатай

Кегіңді алмай кері қайтпа дегендей

Кенесары, айбынды ер Наурызбай.

5 оқушы: Амангелді алдымда тұр айбынды

Құшағына қондырғандай ай күнді

Жеріңді алып,еріңді жау жеңбеген

Атам қазақ қашан жаудан тайынды.

Жоқ,көнбеймін бас имеймін, неміске

Бас пулемет кетпесін ау теріске

Бақыт үшін ,Отан үшін,Ел үшін

Шыбын жаным шүберекке түйілді.

6 оқушы: Сілкінтіп зеңбіректер жердің жүзін

Оқ борап, снарядтар қаққанда   ізін

Қаптаған қалың жаудан тайсалмаған

Мен көрдім пилоткалы қазақ қызын.

Қолында пулеметы  «максим» оның

Бойында күш-жігері тасқын оның

Ерлермен тізе қосып атакада,

Оғымен қырғын майдан ашты жолын.

7 оқушы:Құрметті қонақтар және оқушылар Мәншүк Мәметова атындағы №26 орта мектебіне қош келдіңіздер! Біздің мектебіміз Мәншүк апамның атында. Біз мектебіміздің аты батыр қыздың атымен аталатынына қуанамыз, мақтан тұтамыз. Ол-ержүректіктің үлгісі.Оның жасаған еңбектері, оның есімі бізге ұрпаққа ұран болып қалмақ. Мәншүк апамыздың даңқты есімін әрқашанда мақтаныш сезіммен айтып жүретін боламыз. Оның игі істерінен үлгі аламыз.Осы Мәншүк апамыздың мектебінде жақсы оқып, еліміздің ертеңі келешегі зор Қазақстанның азаматы болуға ант етеміз!

8 оқушы  (слаид  Мәншуктің дүниеге келуі)

Мәншүк 1922 жылы 2-қазанда  Орда ауданында  туылған. Мәншүктің шын есімі Мәнсия болған. Моншақтай мөлдіреген қарақаттай көзіне қарап «моншағым» деп кеткен деседі. Әкесі Жәңсікәлі,анасы Тойылша болған. Руы-Байұлының шеркеші. Жәңсікәлі мен Ахмет екеуі –немере.Сол кезде ел арасында беделді,оқыған дәрігер, белгілі алаш азаматы болған  Ахмет пен оның әйелі Әмина бұрынғы ел дәстүрімен Мәншүкті сұрайды. Әрине, елге келген ерекше аға мен ана Мәнсияға да ұнаған болу керек.Сол сәтті көргендер оның бірден оларға бауыр басып кеткенін айтады. Мәншүкті қазақы дәстүрмен асырап алған  Ахмет пен Әмина Мәметовтер қазақ еліне белгілі азаматтар болған. Ахмет дәрігер, ғалымдығымен қатар,алғашқы қазақ үкіметінің негізін қалауға ат салысқан. Газет шығарып, өлең жазған көзі ашық,өз заманының қайраткері еді. Ахметтің  әйелі,Мәншүкті тәрбиелеген анасы Әмина –атақты Әбілқайыр ханның ұрпағы,Сүлеймен қажының тұяғы. Сол кездегі жоғары білімді,танымы мен талғамы мол тектілер отбасынан  тәлім алған Мәншүк ой-өрісі, тұрлауы биік азамат болып өскен.

9 оқушы  :В семье  сапожника  Женсигали и Тойылша из рода Шеркеш родилась дочка. Почетные аксакалы аула  за обрядным дастарханом дали ей имя Мансия. Родители  к ней относились с особой любовью, т.к.после двух мальчиков  ожидали девочку. Их желание сбылось. Малютку они ласкательно звали Моншак

(по-русски бусинка).Так за ней и закрепилось это имя навсегда.(по-русски произносится Маншук).

В 1927 году в поселок Жаныбек, где тогда жили родители Маншук, приехали из Саратова будущие выпускники университета супруги Ахмет и Амина Маметовы к брату Канату. В дни пребывания  у родственников Маметовы полюбили маленькую девочку, а Маншук отвечала детской непосредственностью и симпатией.Ахмет и Амина Маметовы  выразили свое желание удочерить Маншук(они были бездетными). Родителям Маншук  трудно было пойти на это, но, думая, что их любимая дочка будет на попечении образованных людей, получит соответствующее воспитание в городе с болью в сердце они соглашаются удовлетворить просьбу своих родственников Ахмета и Амины.Ребенок рос смышленным и смелым.

Ведущиий 2:

Ахмет - медик, Амина-педагог  свою практическую работу  начали в 1927 году на древней земле казахов в Мангистау, а затем оин были переведены в Семипалатинск. Здесь маленькая девочка Маншук пошла в мектеп,а затем в связи с поступлением отца в ординатуру в Саратове в 1930 году продолжила учебу в саратовской школе.

В 1932 году Ахмет, Амина были приглашены в Уральск, где им была предложена казенная квартира в доме №41 на улице Нариманова.Маншук училась в школе №51 г.Уральска.    

Ведущий 3: Мәншүктің өміріне үлгі болған Ахмет әкесін жанындай сыйлағаны мәлім. Әкеге тартып білім алды, дәрігерлік мамандықты қалады. Ол ондай елін сүйген, жұрт сыйлаған адамның «халық жауы» деген жаласына сенбеді. Және оның атылып кеткенін білмеген болуы керек. Әкесі ұсталған соң,Алматы медицина институты жанындағы үш жылдық  жұмысшы жастар факультетін екі жылда тәмәмдап, медицина институтында оқыған Мәншүктің жүрегіне мұң кіргені анық.Халық жауының баласы ретінде оқуды тастайды. Күндіз денсаулық наркомында, түнде халық коммиссариатының жауапты кезекшісі ретінде жұмыс істеп,спортпен айналысуға  да уақыт тапқан. Ворошилов атқыштар үйірмесінде мергендігімен көзге түскен.

Ведущий 2:В 1934г. Ахмет, Амина Маметовы были приглашены в Алматы для работы в республиканских органах. Здесь в 1937 г. Врач Ахмет Маметов был необоснованно репрессирован,как «враг народа».

Маншук закончила 7 классов средней школы, рабфак, поступила в медицинский институт и одновременно работала в аппарате Совнаркома Казахской ССР. Из маленькой смуглой аульной девочки с поцарапанными коленками она превратилась в обаятельную и умную девушку.
22 –июня 1941 год

Сценка №1

Голос  Ю.Левитана . «Уход на войну»

10 оқушы :1941 год.Война. Все другие события отодвинулись.У всех людей забота одна –борьба с врагом. Самые способные молодые уходили громить фашистов. Маншук исполнилось 18 лет.Она быстро повзраслела, принимает решение: добровольно идти на фронт, быть в рядах защитников Родины.У нее зародилась мысль: проявив патриотизм, лично участвуя в защите Страны Советов, она может спасти своего любимого отца Ахмета от расправы.(Она не знала,что его уже нет в живых). В это время в народе распространился слух: «Если дети «врагов народа» встанут на защиту Родины, то родителей их освободят от кары, будут прощать». И почти год она настойчиво добивается у военкамата удовлетворения своей просьбы на фронт. В своем заявлении она писала:

«Я,Маметова Маншук,родилась в 1922 году. В семье крестьянина-бедняка. В данное время родители умерли.Я закончила рабфак и сейчас работаю в Совнаркоме личным секретарем зам.пред.Совнаркома. Давая вкратце представление автобиографии, хочу Вас просить ,чтобы Вы меня направили на фронт для уничтожения фашистов-разбойников,так как послать нет ни брата, ни сестры. Поэтому прошусь сама. Прошу просьбу удовлетворить. Комсомолка с 1939 г.

7.08.41г.Маметова».

11 оқушы : В один из воскресных дней состоялось принятие военной присяги.

-Рядовой Маметова!

Из строя отделяется маленькая девушка,похожая на подростка .Это наша Маншук с карабином на плече чеканя шаг,подходит к Боевому Знамени,прикасается к краю губами, а затем становится по стойке смирно и звонким голосом произносит текст присяги, а затем произвольно добавляет : «Я дочь казахского народа. На фронт пришла добровольно.Клянусь казахскому народу, что рука об руку с русскими,украинцами,белорусами, киргизами, узбеками и другими братьями и сестрами буду беспощадно мстить фашистам за все их зверства и злодеяния. Я клянусь сражаться до последней капли крови!»

Сценка №2 «Встреча  с Ежовым »

12 оқушы:1941 жылы Ұлы Отан соғысы басталғанда Мәншүк 18 жаста болатын. Ол соғысқа бару, Отанын  қорғау туралы шешім қабылдады. Өтінішінде: «Фашистерді жою үшін майданға жіберетін менің ағайым да, апайым да жоқ, сондықтан өзімді жіберіңіз» деп жазған. Мәншүк алғашқылардың бірі болып майданға сұранған. Алты рет арыз жазған.Ақыры соңғы арызы Сталинге жеткен соң ғана майданға жіберілген. Майданға талмай сұрануының басты себебі, әрине, елді зарлатқан басқыншы жауды жою болса, екінші себебі әкесі Ахметтің халық жауы атағын жойып, (мүмкін тірі болса)ел азаматы атандыру керек.

1942 жылдың 13-ші тамызында Алматыдан 100-ші атқыштар бригадасы майданға аттанды. Оның құрамында 4890 жауынгер,оның ішінде 2 қазақ қызы- дәрігер Мәриям Сырлыбаева және Мәншүк Мәметова болған екен.

Сценка №3 «Маншук с отцом».

13 оқушы: Правду говоря, в то время не было указания правительства о мобилизации женщин на войну. Решение девушки-казашки, которой только исполнилось 18 лет сменить платье на гимнастерку, туфли на кирзовые сапоги, идти за тысячи километров вдаль от родных мест, где бушевала страшная война непростое, это по существу настоящий подвиг.

Маншук была маленькая, очень юная, женственная, со смуглым нежным румянцем на круглых щеках. Ее глаза светились по-детски доверчиво. Красивые белые ровные зубы, черные тугие косы придавали ей необыкновенную нежность и обояние.

Ведущий 1:Подруга по фронту Александра Прокопенко вспоминает: «...Когда мы, русские девушки к Маншук обращались и называли ее Машей, она мягко заметила: «Нет, я прошу вас называть меня только Маншук.Я казашка, и мое имя Маншук,так будет лучше».

Далее она продолжает: «Маншук среди всех нас, едущих на фронт, была самой маленькой и самой нежной. Все ей очень симпатизировали ...

С нами она была общительной, могла говорить обо всем, а вот с мужчинами была сдержанной и строгой».

Сценка №4 «Встреча с В.Степановичем»

Ролик   -разговор ,«Плачь  Маншук»

14 оқушы : Мәншүктің майдан отын кешкеніне жылдан асқан.Әуелдегі штабтағы көзі ерекше отты, қолаң шашты «кішкентай қарындастан» енді ұрыс алдында оқыған медицина институты студенті, санитар нұсқаушысы, спортшы, комсомол мүшесі енді фашистердің талай рет сазайын берген пулеметші туралы тек аса бір ризашылықпен, мақтанышпен әңгімеге арқау ететін. Пулеметші болған ұрыс кезінде аса маңызды роль атқаратын,жау жағы қалайда көзін жоюды мақсат ететін станокты пулеметті меңгерген еді. Бұның өзі асай-мүсейлерін толық жинағанда 90 кг. Тартатын екі шақырымнан астам жерден жайрататын қару болатын. Ұрыс басталғанша тұрған жері құпия атыс ұясына телефон тартылып, штабтың өзі «кішкентай қарындастың» аман-түгелін біліп алып, ұрысқа кірісетін.

        Журналист   газеты «Призыв»  М.Гольдберг

Видеоролик «Письмо матери».

Видеоролик  «Подвиг Маншук».

15 оқушы:Мәншүк көзін ашқанда, ауыр бұлттар аударыла көшіп бара жатқан аспанды көрді. Аяқ-қолын қимылдатып еді, жаны бар екен. Тек басы зеңіп, көзі қарауытып, құсқысы келді. Қанша айтқанмен, дәрігерліктен сауаты бар адам ғой. Мина жарықшағы тиген басын таңып алып, пулеметке барса, ұнғысы қайырылып қалған екен. Өзіне қарай қайтып келе жатқан жауынгерлерді, олардың соңынан орманнан шыға бастаған жау әскерлерін көріп, тұла бойы мұздап сала берді. Қазір төбеге көтерілген бауырларын баудай түсірмесе, не қылсын? Ол дереу лейтенант жатқан ұядағы пулеметті барып ұстап көріп еді,аударылып қалғаны болмаса сау сияқты. Жалмажан жұлқылап оқ сауытын салып, атуға дайындады.

Қозғалған адамды көрмеген тірі қалған немістер аңдысын  аңдап, бастарын көтермей қыбыр  етпестен жатыр. Қамыстар арасынан бір топ шығып, алға ұмтылғандай болып еді. Пулемет қайта ата бастады. Бірақ бұрынғыдай дәл тигізе алмай, бет алды атып жатты. Осының өзі-ақ дұшпанның мысын басты. Олар енді алға жылжи алмай, кейін кетіп бара жатты.Ұрыс даласында жотадан өте алмай, жүз қаралы дұшпан етпеттен жатты. Жотадағы жалғыз жаудың бетін тойтарды. Нәзік саусақтары пулеметтің шүріппесін жіберместен намыстан жаралған найзағайдай қыршын ғұмыр үзіліп кетті.Артында сан жылдарға аңыз болып тараған ерлік бар халықтың, жүздеген ұлттардың өкілдеріне аңыз болып тарады.

16 оқушы :15 октября 1943 года наш дивизион, получив задание принять участие в освобождении ст.Изочи, присоединился к батальону, где служила Маншук, было расположено на возвышенности, напротив, скопления немцев. Рано утром начался бой. Нам удалось без потерь занять Изочи.Но через некоторое время немцы стремительно перешли в контратаку.У нас было много потерь, оставив позиции, мы вынуждены были отойти.На пути отступления мы увидели Маншук, которая одна единственная вела бой, имела ранение в голову, переставляла пулеметы погибших. Мы, находясь в 4-5 км от нее, посоветовали ей идти с нами. Она ответила «Идите сами, если я  уйду, кто будет вас прикрывать».А мы настойчиво говорим ей: «Ты что,одна собираешься уничтожить всех гитлеровцев, давай с нами».Ее ответом было «Идите, иначе погибните» и продолжила стрельбу по врагу. Мы ушли. Через некоторое время в тылу все утихло, мы, посмотрев друг на друга, сказали : «Все кончено». И далее Болат Ахметжанов : «Вспоминая об этом, я хочу сказать, если Маншук не прикрывала бы нас,отступающих,то мы не остались бы в живых, за свою жизнь мы обязаны Маншук!».

Маншук продолжало вести бой одна. Гитлеровцы, которые ползли на нее, уже были так близки, что Маншук от волнения не могла точно прицелиться. Нервы Маншук были на пределе. Отчаявшись, собрав последние силы, она ужесточила огонь, она слилась со своим «Максимом». Немцы одни падают замертво, другие ползут вперед, третьи отступают. Полегло их множество. Маншук овладела ярость, смелость. Она не слышала ни грохота боя, побелели ее губы, глаза сузились, даже не чувствовала боли в голове от раны.Сотни немцев полегли от меткого огня девушки-пулеметчицы.Немцы, заметив «огневую точку» Маншук решили всеми средствами уничтожить «страшный пулемет».

Вражеская артиллерия  была нацелена на Маншук Прямым попаданием снаряд врага разорвал тело Маншук.Так погибла дочь казахского народа наша дорогая Маншук Маметова.

Силует Маншук

17 оқушы: Невель жері –тарихтың зіл парағы

Жазылмаған жарақаттар жан сыры

Осы жерде жатыр қазақ даласының,

Еркін  өскен қайсар қызы, Мәншүгі!

Невель жері-қасіреттер белгісі,

Ескерткіштер, естеліктер сақталған

Жаңа ғасыр келмесе де сан кісі,

Мәншүк аты әр жүректе жатталған.

Баласы да, данасы да Невельдің,

Мәншүк десе тебіренбей қалмаған.

Қазақ қызы ерлігі мен екі елдің,

Ынтымағын мәңгілікке жалғаған.

Бейбітшілік әні әуеде үндесіп,

«Мәншүк» мәңгі, енді соғыс болмасын!

18 оқушы:

Казашка  черноглазая, Маншук –герой,

Навеки с сердце врезался нам подвиг твой.

Лихая пулеметчица, косила ты врагов

Косою своей огненной за строем строй.

С какой сравнить вершиною мне честь твою?

Не верится, что нет уже тебя в строю.

Сестренка наша юная, я песнь пою.

Твой бой последний долгим был, фашист зверел,

Но ты держалась доблестно, как долг велел.

Строчил «максим» твой яростно и падал враг.

О, сколько их осталось там, фашистских тел.

Погибла ты в нервном том бою,

О,как мы будем мстить врагу за смерть твою!

Да будет пухом, милая, тебе земля,

Да будет память вечная в родных краях!

«Помните, через века, через года
Помните, о тех, кто уже не придёт никогда,
Пожалуйста, помните!»

Сценка №6 «Соғыстың аяқталуы»

Песня «День победы»

Ведущий -2:Великая Отечественная война вошла в историю, стала книгой памяти, книгой боли и великой славы народов. В центре Невеля ,в цветущем сквере, установлен памятник Маншук. Рядом находится мемориал памяти воинам 100-й стрелковой бригады, погибшим за освобождение города. Сегодня окрестности Невеля мало напоминают о былых тяжелейших  сражениях.Ныне здесь роскошный лес ветвистых деревьев, но местами остались следы окопов и траншей, откуда бойцы 100-й стрелковой вели ожесточенные бои. Именем Маншук Маметовой названы улицы в городах Невель, Алматы, Уральск, Кызылорда, в селе Акжар Тарбагатайского района Восточно-Казахстанской области, школы, швейная фабрика в Астане. В г. Шымкент в честь Маншук Маметовой названа школа №35, а в Алматы – технический лицей №28. Более того – в Заилийском Алатау имя героической девушки носят пик, ледник, перевал и высокогорное озеро,а  также наша №26 средняя школа  тоже носит имя Героя Советвского Союза Маншук Маметовой.

20 оқушы: Как дань памяти земляков, в Уральске в 1982         году открыт мемориальный Дом – музей Героя Советского Союза М. Маметовой в доме, где проживала семья Маметовых с 1932- 1934 г.г. В музее экспонируются  фотографии, документы, личные вещи семьи Маметовых. Более 25 лет руководит музеем старейший работник музея Бектенова Светлана Саржановна.

Бектенова С.С. единственный сотрудник музея, которая встречалась с матерью героини А. С. Маметовой, также являлась руководителем поездок на Псковскую землю по боевым местам героинь Маншук и Алии.В 1987 году на центральной площади города установлен бронзовый памятник Маншук Маметовой.

Слаид  «Музей М.Маметовой»

Ведущий 1:

Я хочу быть твоей сестрой,

Ты, голубка моя, герой!

Ты была вся, как острый меч,

Дикий камень, способный рассечь.

Над страною пройдут года,

Но ты будешь средь нас всегда

Драгоценным камнем гореть,

Не дано тебе умереть.

В песнях подвиг твой оживет,

К славе он живых позовет.

И любой из нас, словно друг,

Будет помнить тебя, Маншук.

Маншук будет жить в памяти народа, и не зря есть глубокое и мудрое изречение: только тот народ, который свято чтит память своих героев, может стать великим, достоин ,быть великим ...

Надо знать, что Маншук Маметова –гордость всего казахского народа, она совесть независимого Казахстана.

Хор «Атамекен»