Сценарий мероприятия по башкирскому языку на тему "Быуындар сылбыры өҙөлмәһен"

“Быуындар сылбыры өҙөлмәһен”

(шәжәрә байрамы)

Зал байрамса биҙәлгән. Күңелле музыка аҫтында сәхнәгә алып барыусы сыға.

Алып барыусы. Хәйерле көн, хөрмәтле ҡунаҡтар, уҡытыусылар, уҡыусылар! Бөгөнгө кисәбеҙ “Быуындар сылбыры өҙөлмәһен”, йәғни “Туғанлыҡ тамырҙарын бел” тип атала. Тамырҙар... Беҙҙең тамырҙарыбыҙ , йәғни, туғандарыбыҙ, яҡындарыбыҙ кемдәр? Минең сығышым ҡайҙан? Асҡын ауылына нигеҙ һалыусылар, тирә-яҡтың гүзәл тәбиғәтен тәү тапҡыр төйәк иткән ата-бабаларыбыҙ кемдәр? Ошо турала уйланырға, тарихты күҙ алдына килтерергә тырышайыҡ.

Уҡыусы. “Атайыңдан алып, ете быуыныңды бел”, - ти халыҡ. Әүәл оло йәштәгеләр “Кем нәҫеле?” – тип һорашыр булғандар. Ете быуын атай - олотаһын әйтеп биргәс кенә уны иҫәпкә алғандар.

                                     Ғорур һүҙ әйт, һораһалар,

                                     Ҡайһы ырыу, ниндәй заттан?

                                     Киләсәккә айыҡ ҡарар

                                     Үҙ тарихын белгән яттан

Арбаға кәрәк - яраҡтарын тейәгән, ҡатыны һәм бала-сағаларын ултыртҡан, Асҡын ауылына нигеҙ һалыусы ҡарт сыға.

Ҡарт. Йә, уландар, эҙләгәнебеҙҙе таптыҡ, буғай. Киң яландар, ҡалын урмандар, мул һыулы йылғалар, иңләп аҡҡан инеш – ни тиклем байлыҡҡа юлыҡтыҡ. Төпләнеп донъя көтөр өсөн ошонан да ҡулай урын булмаҫ. Изге сәғәттә.

Улар тирә - яҡты ҡарарға һөйләнә - һөйләнә сығып китәләр.

Алып барыусы: Ауылыбыҙҙың тарихы менән ныҡлап таныштырыр өсөн һүҙҙе мәктәптең тыуған яҡты өйрәнеү музейын ойоштороусы уҡытыусы Фәйрүзә Арсен ҡыҙы Фәзлинуроваға бирәбеҙ.

Уҡытыусы сығышы.

Балалар шәжәрәләре менән таныштыралар.

Алып барыусы: Ваҡыт даръяһы аҡҡан да аҡҡан, ләкин  ауыл халҡы замана ауырлыҡтарына бирешмәй, үҙ йөҙөн юғалтмай, рухын һаҡлап донъяла йәшәүен дауам итә. Күпме быуын алмашынған был ерҙә. Ләкин быуындар сылбыры өҙөлмәгән. Беҙҙең уҡыусылар ҙа үҙ тамырҙарын ныҡлап өйрәнде. Был хаҡта улар төҙөгән шәжәрәләр һөйләй.

Уҡыусылар сығышы.

Алып барыусы: Нәҫел тарихы – ауыл тарихы ла тигәйнек. Нәҫел тарихы – мәктәп тарихы ла. Был белем усағын ҡабыҙып ебәреүҙә кемдәр генә ҡатнашмаған. Мәктәп тарихы менән таныштырыу өсөн һүҙҙе Тыуған яҡты өйрәнеү түңәрәге ағзаһына бирәбеҙ. (Уҡыусының мәктәп тарихы тураһындағы сығышы).

Алып барыусы: Изге күңелле ауылдаштарыбыҙ – ер кешеләре. Улар ғүмер буйына иген иккән, мал аҫраған. Үҙ шөғөлдәре менән дан тотҡан ғаиләләр ҙә күп беҙҙә. Мәҫәлән, оҫта тимерсе Сәләмов Фларит ағай, ағас эшкәртеүсе Сәйфетдиновтар, Акберов  Ғилемхан бабай... Шулай уҡ механизаторҙар, шоферҙар, уҡытыусылар, табиптар, китапханасылар династиялары ла бихисал.

Уҡыусы:

                       Бабаларың кем тип һораһағыҙ,

                       Билгә ҡылыс тағып,

                       Сит ерҙәргә баҫып кермәгән.

                       Килһә дошман уның үҙ иленә

                       Майҙан тотҡан,

                       Ҡурҡыу белмәгән.

Алып барыусы. 1941 йылда Гитлер армияһы илебеҙгә яу менән килгәс, ауылдарҙан ир - егеттәр Ватанды һаҡларға киткән. Шуларҙың күпмеһе генә тыуған яҡтарына иҫән – һау әйләнеп ҡайтҡан. Ә Афган, Чечня һуғышында ҡатнашҡан йәш егеттәребеҙ күпме. Барыһы тураһында ла күп йылы һүҙҙәр әйтергә булыр ине. Уларҙың яҡты иҫтәлеге алдында баш эйеп, бер минутка тын ҡалайыҡ.

Бер минут тынлыҡ.

Алып барыусы. Ваҡыт үтә. Ергә яңынан – яңы быуындар сылбыры өҙөлмәһен. Ул минән, һинән, беҙҙән тора. “Тереләрҙең ҡәҙерен бел, үлеләрҙең ҡәберен бел” тигән боронғолар.

Ҡәҙерле балалар, тамырығыҙҙы онотмағыҙ, үҙегеҙҙең нәҫелегеҙгә генә хас булған күркәм ғәҙәттәрҙе һаҡлағыҙ.

Туғандарыбыҙға, халҡыбыҙға кәрәкле кешеләр булып йәшәгеҙ.

Балалар сыға.

- Ерҙә беҙгә ни кәрәк?

- Әсәй һәм атай кәрәк!

- Ерҙә беҙгә ни кәрәк?

- Яҡты, йылы өй кәрәк!

- Ерҙә беҙгә ни кәрәк?

- Бишек йырҙары кәрәк!

- Ерҙә беҙгә ни кәрәк?

- Мәңге йәшәр тел кәрәк!

- Ерҙә беҙгә ни кәрәк?

- Тыуған – үҫкән ил кәрәк!

- Ерҙә беҙгә ни кәрәк?

- Мәңге имен ил кәрәк!

- Ерҙә беҙгә ни кәрәк?

- Быуын ныҡлығы кәрәк!

“Һәр ваҡыт булһын ҡояш!” йыры башҡарыла.

Һәр ваҡыт булһын ҡояш!

Һәр ваҡыт булһын күк йөҙө!

Һәр ваҡыт булһын әсәй!

Һәр ваҡыт булам мин!

Уҡыусы. Беҙ был ерҙә гөлдәр үҫтерербеҙ,

                 Ихтирамға лайыҡ халҡыбыҙ.

                 Еребеҙҙең күпме ғүмере булһа,

                 Шул ҡәҙәре йәшәү хаҡыбыҙ.

Алып барыусы. “Илен белмәгән – игелекһеҙ, халҡын белмәгән – холоҡһоҙ, нәҫелен белмәгән – нәсәпһеҙ”, - ти халыҡ. Беҙ игелекле лә, холоҡло ла, нәҫел – нәҫәпле лә булып йәшәһәк ине.

Уҡыусы. Ырыу ағасым һин, эй шәжәрәм,

                  Һин үҫкәндә донъя йәшәрә.

                  Күкрәк киреп олон тарбайтҡанда,

                  Күкте терәп ерҙә һин торғанда

                  Йәшәргә лә әле әйшәргә.