«Куу-Хаак аалга Шагаа байырлалынче аян-чорук»
«Одугеним» биле башкылар Шагааны эгелээр (танцевальные движения и песня «Одугеним»)
Руслан: Шагаа шагы шаккылады! Чаагай езу бээрледи!
Огбелернин ырларындан оорлерим чалап алгаш
Откут кылдыр бадыраалы!
Шупту: Че!
Руслан: Баарында оъдаан хаккан, Балыктыгнын анчызы мен!
Озенинде оъдаан хаккан, Одугеннин анчызы мен2 Шон!
Ш-С: Кара анныг силгиир анныг, кадыр оске чурттаксаар мен!
Кадарчынын, ивижинин чадырынга оруксаар мен2 нен!
Альберт: Артын иштин байлаа долган авыралдыг тайгаларым
Алды - кижин артып коштаан алдар – мактыг анчыларым!
Николаевна: Чазы тайга оъдун оъттаан, чалбак-чалбак чарыларым!
Чараш кара мээн эжим Чазы тайга чурттуг – ла ийнен2
Дамыкаевна: Хокаш малды остурерде, хову чернин херээ – ле чок!
Хову черге турар болза когу уступ когарай бээр! Оваа он, оваа тан!
Молондаевна: Доора-ла черде туруп алган, эктим чайып туру дак мен
Элииргелеп чанган болзам, элик аннап чигей эрттим!
Май-ооловна: Олук киштин турлаа болган, овээнчизиг Одугеним!
Оннук талам ырым болган оскен торээн Тожу чурттум!
Шупту: Оскен торээн Тожу чурттум, Хала!
Шупту: Ада огбем чурту болган аржаан суглуг тайгаларым
Арбын малын малдап чоруур ажыл-ишчи ивижилер!
Сыын мыйгак турлаа болган сыннар эдээ торээн черим
Сырынналдыр маннап орар сыын баштыг ивилерим!
Карак четпес талыгырже кара ногаан чаптып чыдар
Тожу чурттум байлак чурттум тоолум дурр сен тоожум дур сен!
Тоолум-дур сен, тоожум-дур сен чурттум-дур сен!
Аялгалыг уделге-биле Ангыр-Чечен (Шенне):
Шыянам, эртенгинин эртезинде Бурунгунун мурнунда
Буга-деге мыйызы буступ дужуп турар шагда
Чер-бомбурзек типтери чечектелип бодарап турар шагда
Азия - типтин товунге Алдын оргээ Тыва чон айын-хунун коруп,
Чылдын эрткенин удеп, чаазын уткуп
Шаг-шаандан бээр Шагаалап байырлап-дыр оо!
Аваа-Чечен (Альберт) улаштыр аялгалыг тоолун ыдып эгелээр:
Шыянам, борбак чуве чуглуп, калбак чуве хадып турар шагда
Чарынын мыйызы дээрже шаштыгып,
Чарынын чолдак кудуруу черге дожелип турар шагда
Азас хол шалбаа турда, Одуруг даа тей турда-ла
Шагаа доюн эгелээрин чарлап, Йорээл салып чораан буурул баштыг бурунгувус
Ак-Сал ирей моорлап тур оо!
Ак-Сал ирей (Руслан):
Айым чаазы, хунум эртези Ак судувус кудуп алган
Чаа чылывысты оргуп Чамбы-дипке чалбарып тур бис! (артыш салып айдызаар)
Аккыр харым, аъттаныпкан чылым байырлыг!
Чыл бажы келди чылан кежи туледи
Эртип турар койгун чылын
Манаанывыс 6 ак менгилиг кара Улу чылы солуп келди!
Курай-курай-курай! (шупту курайлаар)
Ангыр-Чечен:
Шыянам, шаг-торе чаптып турда Чаа-чалбак тайбын турда
Чажын чажар Чажармаа кырган-ава чурттап тур оо!
Чажармаа кырган-ава:
Алдын-сарыг чылыг хунум, Аал болур ортемчейим
Чуктер сана бажы бедээн, Суур ыдык тандылрым
Ава хунге, отка, сугга Айдыс кылып, чажыг чажып
Авыралдап чудуулунер! (Тос-карак чажыг чажып турар, сыгыт-хоомей аялгазы…)
Чап-чаа унуп турар Улу чылда чаялганар будер болзун,
Ада-ие, ажы-толге, ачы-чолдуг малчыннарга Аарыг-аржык халдавазын!
Ооредилге, ажылынга оорушку долуп турзун!
Эртем оруу ажык болзун, эрге-шолээ хостуг болзун!
Амыдырал экижизин, аас-кежик доктаазынам!
Курай-курай-курай!
Аваа-Чечен: шыянам, шараананган тайгавыска Шагаа хуну унуп турда чувен иргин
Арзайтынын аар ийин чурттаан аккыр кылан койгунак Улуг кара Улуга таваржы берген чувен-дыр оо!
Улу: Ойт, койгунак, чаражынны! Адаан-моорейден кылып корээли бе?
Койгун: кылгай-ла бис!
Улу: Моорейнин эгезинде мендилежип чолукшуулу!
Койгун: Амыр менди-ле бе! (холдары биле чолукшуур)
Улу: Алаак ишти талдар карты арбын - дыр бе?
Койгун: Сол-ла дур, хемнер – холдерде , балык байлан чаагай-ла тур бе?
Улу: Хы, чаагай-ла тур. Таныжып корушкенде чуу боор, чеве, моорейни эгелээли!
Койгун: Уш чуул моорейден кылып корээли бе?
Улу: бирде болзун, дурген чугаа ийиде, узун тыныш уште. Эгеледим-не «Чечен менде, чечек черде»
Койгун: «Чепти чежип оорен, чеченни сактып оорен»
Улу: «Ыглаган багай, ыраажы чараш»
Койгун: «Чалгаанын чылдаа хой, чазыйнын чараазы хой»
Аваа-Чечен: уруглар «улегер домакта нугул чок» -дээр, улуг Кара Улуга, оптуг коданга дузалажыптаалынар че!
Ангыр-чечен: кым чечен иргил? Чигир боорзак шанналы боор, сагынгырлар дургеденер че-ве!
(хапта боорзактарын улээр)
Улу: уваа! Эр-хейлер, чечен-мерген кежээпейлер! Дурген чугаа, узун тыныш моорейи эгеледи-ле!
Чадыр ог, оглеттинзе оглеттинзин
Оглеттинмезе оглеттинмезин!
Койгун: ой,ой! Адыр боданып алыйн. Уруглар дузалажып корунерем! (чонга дурген чугаа моорейи эртирер)
Улу: узун тыныш морейин эгеледим.
Бир бала, ийи бала …
Ох, ол-ла дыр.
Койгун: ол-ла бе! Таанда!
Бир Улу, ийи Улу…
Аваа-Чечен: дуза херек-дыр! Узун тыныш кымда барыл?
Улу: Ооо! Кончуг-даа быжыг тыныштыг улустар-дыр, шыдавас мен!
Койгун: Чаа, ынчаарга дараазында тывызык! Тыва чонувус корген, дыннаан, магадаан, сонуургаан чуулдерин тывызыктаан - дыр
Улу: эгеледим-не! Кончуг семдер хоюг дуктуг
Кужур семдер кузун суткур
Койгун: адырам, баажызы чудел?
Улу: азырал дириг амытанда.
Койгун: ол боор тып кааптым сарлык-ла дыр! Тып че «аргада черлик ыт ээрип тур»
Улу: ол дээрге бору чоор бе, баажызы чудел?
Койгун: кижинин эт херекселинде.
Улу: кижинин эт херексели канчап ээрер боор?
Аваа-Чечен: шыянам дээш дузалажыптар бис бе?
«Балды – дыр» эр хейлер!
Ангыр-Чечен: ийи тала болуп алгаш «догааштырып» ойнаалынар, улуг кара Улунун талазы бээр дурунар, оптуг койгуннун - мынаар турзун. Улу талазы тывызыкты ытсыннар, койгун талазы тыпсыннар!
Улу: чаа, мээн-даа чоруур уем чедип келди.
«Кожамыкка кончуг-ла мен, кожуп-кожуп салыптайн
Койгунак-даа оптуг-ла дыр, кынчыктырбайн ажып каапты!»
Койгун: агара кырыыр кежик чолду, улуг кара Улуга соннээйн!
Унген чылым ак-ла болзун, уужези уступ тонмес, семис болзун!
Аваа-Чечен: Ырлаза ырлазын, ындынналдыр ырлазын
Ындынналдыр ырлааштын ынак черин ырлазын!
Ангыр-Чечен: мерген соске чижип кагжып, кожамыктап ырлажыылы!
(боорзактарлыг хавын коргузер)
Ол боор эреспейлер, омак-хоглуг кежээпейлер!
Тенек болбас оолдар, тевектеп ойнаалынар! Бирээ, ийи, уш…
Бир-даа катап дужурбээли!
Чечен-мерген: Аъдын-кужун аргамчылаар, адаан-моорей чарлап келдим
Чадан туткаш адаалынар , сыыладыр часпайн октаалы!
Уваа-чечен: «шаг шаанда тыва чонум салгалдары кедип чораан
Ада-огбе бурун хеви аажок чараш тыва боргум
Кадыг идик, дордум курлуг кара киштин кежи борттуг
Торгу тоннуг тыва кижи тоолда дег сагындырар
Амгы шагда аныяктар аян хевир киирип чоруур
Тывызык дег каас чараш тыва хевин кедип чорзун!
тыва хептиг Тыва хептиг улуг- биче чоннун моорейин чарлап туру
– бирде- дидим соруктуун коор,
- ийиде – хептин чаражын, эптиин
- уште – хевин коргузуп билирин шилип коор!
Аваа-Чечен: Шыянам!
Койгун: Адаан-моорей адакталды, аалдар дургаар шагаалады Амыдырал чурталганын ундезини
Амыр-менди айтырбышаан ак-ла чылды уткуп аалы! (тываа чараш аялга) азыралдыг тос-ла чузун малывыста
Тоолчуларга четтирдивис алаак-шолде тарып алган тараавыста
Тоолдуг Шагаа менди чаагай аъттаныпты! Арга-эъзим, олук-тывыш байлаавыста
«Чарлып болбас ыдыктыг, чанчылывыс кагбаалы Амгы салгал школачы ажы-толдер
сагыызын дег камгалаалы, салгалдарга дамчыдаалы!» ажыл-ишке чалгаа диртпейн оорензиннер!
Ажыг сугга – арагага сундулавайн
Шагаанын сону белек-шанналды чарлаптаалы! Ажык, чаагай аажы-чанга толеп болзун
«Энне, эннелер» _____________________________________________________ Алгы-кеъштен идик-хепти кылып кетсин
«Чуткулдуглер»______________________________________________________ амгы шагнын компьютерин шингээтсиннер
Азий типтин тову болган Тыва чернин
_____________________________________________________________________ ада-ие угун салгаан ээзи болзун!
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
Февраль 2012 чыл
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.