Сценарий внеклассного мероприятия "Мăнкун"

Мăнкун

(5-мĕш классемпе Мăнкун уявне  ирттермелли  сценари)

Ĕç тĕллевĕ: ачасене чăваш культурине упраса хăварма, пирĕн несĕлсем ирттернĕ çурхи-кĕрхи, çуллахи-хĕллехи йăла-йĕркесене  асра тытма хăнăхтарасси; тăван ен культури урлă кашни ачан чун-чĕрине, кăмăл-сипетне, шухăш-туйăмне, илемлĕхне аталантарма пулăшасси; вĕсене уçă кăмăллă, тÿрĕ чунлă, çивĕч туйăмлă, тарăн сисĕмлĕ пулма  вĕрентесси.

               (Ачасем кăшкăрса чупса тухаççĕ.)

_ Хĕвел тухать! Хĕвел тухать!

_  Мĕнле хитре! Пăхăр-ха!

(Патак çине таянса ватă старик кĕрет.)

Старик:  Ырă кун пултăр, ачасем!

Ачасем: Ырă кун пултăр, асатте!

Старик: Эпĕ те çĕнĕ хĕвеле кĕтсе илме килтĕм.

Аркади: Асатте, çакăнта тунката çине ларăр-ха. Эсир пире пĕр-пĕр юмах е халап каласа параймăр-ши?

Старик: Эпĕ Хĕвелпе усал Вупăр çапăçни çинчен халап пĕлетĕп. Итлес килет-и? Апла пулсан ман çывăхарах ларăр та итлĕр.

Ачасем: Итлес килет! Итлес килет!

 Хĕл тăршшĕпех Хĕвел çине Вупăр карчăк янипе усал сывлăшсем тапăннă. Вĕсем Хĕвеле пĕлĕт çинчен сĕтĕрсе антарасшăн пулнă, çавăнпа Хĕвел сайра хутра кăна курăнкалама пуçланă. Чăваш халăхĕн паттăр ывăлĕсем Хĕвеле тыткăнран хăтарасшăн пулнă. Пĕр вун икĕ çамрăк каччă пуçтарăннă та, вĕсене ватăсем пил панă. Ун хыççăн паттăрсем хĕвел тухăçнелле Хĕвеле хăтарма тухса кайнă. Çичĕ кун та çичĕ каç çапăçнă каччăсем Вупăр тарçисемпе, юлашкинчен пурпĕр çĕнтернĕ. Вупăр карчăк Шуйттан патне тарса пытаннă.

 Паттăр каччăсем Хĕвеле асăрханса çĕкленĕ те тĕрленĕ сурпан çине хунă. Хĕвел тухăç енчи чи çÿллĕ сăрт çине хăпарнă, чи çÿллĕ йывăç çине улăхса хальлĕхе айван Хĕвеле асăрханса пĕлĕт çине вырнаçтарнă. Хĕвелĕн амăшĕ чупса пынă та алли çине илнĕ. Унтан кăкăрĕ çумне тытса кăкăр сĕчĕпе тăрантарнă. Çутă Хĕвел çиçсе кулса янă. Амăш сĕчĕ ăна вăй-хăват панă. Сиккелесе ташласа чупса кайнă Хĕвел таса пĕлĕт тăрăх.

 Ваттисем каланă тăрăх, кашни çулах Мăнкун умĕн чăваш паттăрĕсем хĕвел тухăç енне Хĕвеле Вупăр аллинчен хăтарма каяççĕ тет. Вара пĕтĕм чăваш Хĕвеле ирĕке кăларнине, Мăнкун уявне паллă тăваççĕ. Ачасем çулталăк тăршшĕпех сывă пулччăр, ан чирлеччĕр тесе хĕвел тухнă вăхăтра вĕсене хăмлапа тата тырăпа сапаççĕ. Эпĕ те сире сапатăп.

 (Ачасене хăмлапа, тырăпа сапать.)

  Старик: Мĕнле, вăй кĕнине туйрăр-и?

 Аркади: Мĕнле кăсăклă халап! Пирĕн арçын ачасем те пулас салтаксем. Ачасем, хамăр вăя кăтартар-и асаттене?

  Юля: Антунпа Унтри пĕрмай хул вăй виçсе тавлашаççĕ.

  Валери: Халь виçсе пăхăр-ха!

  Данил: Пăхатпăр: хăшĕ çĕнтерет.

(Антунпа Унтри вăй виçмелле выляççĕ.)

Ачасем: Унтри çĕнтерчĕ!

Антун: Айта-ха, тепре виçсе пăхар. Хальхинче эпĕ çĕнтеретĕп.

Старик: Маттур, ачасем, мана ват çынна савăнтартăр. Эсир выльăр, савăнăр, эпĕ каям-ха, калăма чĕнме тухнăччĕ эпĕ. Сирĕнпе калаçса мансах кайнă вĕт.

Урине: Ачасем, пире паян асанне хăй патне чĕннĕччĕ, килтех-ши?

Ачасем: Айтăр асанне патне каяр! Каяр! Каяр!

Урине: Ачасем, эсир хăвăра хăнара йĕркеллĕ тытăр.

(Ачасем кăшкăрашса чупса тухса каяççĕ. Тепĕр енчен чупса кĕреççĕ.)

Аркади: Эй, хуçа! Килтех-и? Пур-и?

Асанне% Килтех: килтех!

      Кил.р: кил.р: ачасем:

      Манён к.тн. хёнасем!

Ачасем: Христос чĕрĕлнĕ! (3 хутчен калаççĕ.)

Асанне: Чăн чĕрĕлнĕ! (3 хутчен калать.)

Валери:   Ну, хуçасем, мĕн паратăр?

                  Витре çурă сăра,

                  Чăкăт çурă чăкăт,

                  Çăмарта çурă çăмарта.

                  Ăна памасан _

                  Выртатпăр та çывратпăр! 

(Ача урайне выртать, кил хуçи (асанне) пÿртрен чашăкпа çăмарта йăтса тухать, сĕтел çине лартать.)

Асанне: Килĕр, килĕр, ачасем!

              Мăн кун уявне хатĕрленсе

              Пысăк чанпа сăра турăм,

             Пыл куркипе пыллантартăм,

             Çăмартасене те хĕретсе хатĕрлерĕм.

(Ачасем асанне çумне пырса лараççĕ.)

Асанне: Ачасем, эпĕ кучченеçне хатĕрлерĕм-ха. Ман эсир юрлани-ташланине курас килет. Савăнтарăр-ха пĕрре ватă çынна.

Ульяна:  Эпир туслă ачасем,

                 Асанне мăнукĕсем.

                Пурте пĕрле пурăнатпăр,

                Пурте пĕрле савăнатпăр.

Таня:    Эпир туслă ачасем,

              Асанне мăнукĕсем.

              Асаннене юрататпăр,

              Пулăшма та тăрăшатпăр.

Арина: Ачасем, айтăр-ха асаннене юрă юрласа парар.

(Ачасем юрă юрлаççĕ.)

   Кĕçĕр йăва çиетпĕр,

   Ыран пăтă çиетпĕр.

   Кĕçĕр Сĕрен теетпĕр те,

   Ыран Мăнкун теетпĕр.

   Сĕрен, Сĕрен терĕмĕр.

   Сĕрен çитсе иртсе кайрĕ.

   Халĕ, паян, Мăнкун пулать,

   Мăнкун пăтти çиетпĕр.

Асанне: Ах, маттур ачасем. Эсир мана хăвăр пултарулăхăрпа питĕ савăнтартăр. Çынсем тăванĕсем, пĕлĕшĕсем патне хăнана çÿреççĕ, савăнаççĕ, парнесем параççĕ. Мăн кун çăмарти тыттараççĕ. Эпĕ те сире хамăн кучченеçпе савăнтарам.

(Асанне ачасене çăмарта валеçсе тухать.)

Валери: Ачасем, айтăр паттăрла вылятпăр! Кам паттăр пулать?

Ачасем: Айтăр выляр!

_ Эпĕ паттăр! Эпĕ!

_ Çук, эпĕ!

Арина: Ачасем, ахалех тавлашса тăрар мар-ха. Малтан çĕмĕрсе пăхар. Кам паттăр пулать, çавна ĕç хушăпăр.

Ачасем: Килĕшетпĕр!

(Ачасем çăмарта çĕмĕрмелле выляççĕ.)

Данил: Ман çăмарта пĕрре те çĕмĕрĕлмерĕ. Эпĕ паттăр!

Арина: Юлташсем, Данила мĕнле ĕç хушăпăр?

Унтри: Вăл чăвашла питĕ хитре ташлать. Айтăр ăна чăвашла ташлаттарар.

Маша: Эппин ырă хăнасем _

              Пĕчĕккисем, аслисем _

              Итлĕр пирĕн сăмаха,

              Итлĕр пирĕн юррăма,

              Курăр чăваш ташшине,

               Савăнăр пирĕнпеле.

(Данил сцена варрине тухса чăвашла ташлама пуçлать.Ун патне ытти ар çын ачасем хутшăнаççĕ.)

Юля: Ырă сунса кĕтнĕшĕн,   

           Сĕтел тавра лартнăшăн,

            Мăн кун парни панăшăн

            Тавах, сана, асанне!

Ачасем: Тавах, сана, асанне!

Оля:  Киличчен килессĕм килчĕ,

          Пĕр килсессĕн савăнассăм килчĕ.

          Юри килтĕмĕр савăнмашкăн,

          Çак пысăк уява ирттермешкĕн.

Асанне: Ачасем, эсир тата Мăн кун тĕлне чуччу çакма манман-и? Эппин, васкăр! Уяв эрнинче ярăнмаллах: çил çылăхсене вĕçтерсе каять теççĕ.

Ачасем: Айтăр чуччу ярăнма каяр!

_ Айтăр çил вĕçтерер!

(Ачасем чупса тухса каяççĕ.)

Школьникова Луиза Петровна,

чăваш чĕлхипе литератури тата Тăван ен культури вĕрентекенĕ