"шешендік сөздер.Төле би.Қазыбек би.Әйтеке би" (7сынып)

Күні: 18.09.2015ж		Қызылорда облысы Қазалы ауданы                 Бірлік ауылы №102 орта мектебі		Пәні: Қазақ әдебиеті Сыныбы:7		Пән мұғалімі: Ермағамбет Дана Балғазықызы
Тақырыбы:		Шешендік сөздер.Төле би.Қазыбек би.Әйтеке би
Мақсаты:		Халық ауыз әдебиетінің бір саласы-  шешендік сөздер туралы мәлімет беру, үш би жайында мағлұмат бере отырып,олардың  шешендік сөздерінің мәніне талдау жасау.
Күтілетін нәтиже:		Үш бидің өмір сүрген кезі туралы мағлұмат алады; Шығармашылық тапсырмалармен жұмыс жасайды; Дұрыс сөйлей білу,ұйымшылдық қасиеті қалыптасады; Билердің шешендік сөздерін оқып,мазмұнын,ортақ идеясын анықтап, талдай білуге дағдыланады.
Қолданылған әдіс-тәсілдер:		Эссе жазу,сұрақ-жауап,топтастыру,сиқырлы таяқша,автор орындығы,мәтінмен жұмыс.
Пайдаланған әдебиеттер:		«Шешендік сөздер» кітабы,7-сыныпқа арналған электронды оқулық
Кезеңдері	Мұғалім әрекеті		Оқушы әрекеті		Бағалау		Ресурстар
Ұйымдастыру кезеңі (2 мин) Үй тапсырмасын сұрап,пысықтау (14 минут).	Оқушылармен сәлемдеседі. Ынтымақтастық атмосферасын орнату. Оқушыларға сыныпта шеңбер  құрғызып, «Мен қандаймын?» тренингі бойынша бүгінгі сабақтың сәтті өтуіне жақсы көңіл күй туғызу. Оқушылардан үй тапсырмасын сұрау. 1/Жиренше шешеннің «Дүниеде не өлмейді?» деген  шешендік сөзін жаттау. 2/ «Жақсының аты өлмейді, Ғалымның хаты өлмейді»тақырыбында   ойтолғау жазып келу. -Үш жүз дегеніміз кімдер? -Үш жүз-қазақтың ағайынды үш баласы.Осы үш жүздің бірі-Ұлы жүзді-Төле би,Орта жүзді-Қазыбек би,Кіші жүзді-Әйтеке би басқарған. -Енді осы бойынша топқа бөлінейік.		Мұғаліммен   амандасады. Оқушылар көңіл күйлерімен бөліседі. Оқушылар Жиренше шешеннің шешендік сөзін жатқа айтады. Әр топтан оқушылар жазған  ойтолғауын оқиды. Сұрақтарға жауап бере отырып,сынып «Төле би», «Қазыбек би», «Әйтеке би» атты топтарға бөлінеді.		Тренинг бойынша оқушылар қолпашталып отырылды. Оқушылар бірін-бірі бағалайды.  Жазылған ойтолғауларға өз пікірлерін білдіреді.		Шаттық шеңбер «Автор орындығы» Үй жұмысы дәптері Бағалау парақшалары Үш бидің аты жазылған топтық белгілер
Қызығушылықты ояту(3 минут)	Ал,балалар,би болу үшін оның бойында қандай ерекшеліктер болады? Би-елші,әділ,шешен,ақылды,асқан даналық ой иесі т.б Ойларыңды дәлелдеңдер.		Шешендік сөз,шешендер туралы не білетіндерін ортаға салады.		Бір-бірінің пікіріне сыйластықпен қарайды.		Сиқырлы таяқша
Мағынаны тану          (20 мин)	Кіріспе. «...шешендік сөздер ақындардың өлең-жырларында ашылады,айқындалады,..көптің көкейіне орнығады...»,-деп  шешендік сөздерді зерттеп жүрген,Балтабай Адамбаевтың құнды ойымен таныстыра келіп,шешендік сөздерге тоқталу.       Үш бидің шешендік сөздерін оқып,мазмұнымен  танысамыз. Оқулықпен жұмыс. Ітоп. «Төле би»-Төле бидің шешендік сөзін оқу,топта талқылау,мәтінге сай тапсырмаларды орындау.  а/Қандай жетімдер жайлы айтылған?(Жаңбыр жаумаса-жер жетім,басшысы болмаса-ел жетім,ұқпасқа айтқан сөз жетім) б/Ардақты азаматтың беделін кімдер арттырады? ІІ топ «Қазыбек би» -«Қазыбек биге жүгінген екі әйел» туралы шешендік сөзін оқып,мазмұнын айту. ІІ топ- «Қазыбек би» а/Берілген мәтінді рөлге бөліп оқу. б/Мәтін мазмұнын композициялық құрылымына талдау. Шығарманың басталуы- Биге шағынған екі әйел. Оқиғаның байланысуы- Шырылдаған  ана. Оқиғаның  шиеленісуі- Өз балам деп безерген әйел. Оқиғаның шарықтау шегі- Екі әйел сөзін тыңдай отырып,шығарылған үкім. Шешімі-Әділ билік. ІІІ  топ «Әйтеке би»-Әйтеке би толғауын мәнерлеп,нақышына келтіріп оқу. а/Әйтеке бидің сөздерінен нені аңғардыңдар? б/«Бала-ата-ана өмірінің жалғасы» эссе Төле би,Қазыбек би,Әйтеке би туралы өміріне қатысты бейнекөріністі көрсету.		Шешендік сөз жайында білетіндерін ортаға салады. Топ болып берілген тапсырмаларды орындап, өзара түсіндіру жұмыстарын жүргізеді. Берілген тапсырмаларды  топ ішінде орындайды. Сол тапсырманы мәтінді пайдаланбай жазады. Топтағы оқушылар мәтінді  рөлге бөліп оқиды. Шығарма құрылысына талдау жасайды. Үшінші топтағы оқушылар берілген мәтінді мәнерлеп оқиды. Өз жауаптарын айтады.		Топ басшылары бағалайды. Топтар шапалақ арқылы бірін-бірі бағалайды. Әр топ қарсы топтарды «Үш шапалақ» әдісі арқылы тапсырмалардан кейін бағалап отырады.		Үш бидің суреті Оқулық, ноутбук Оқулықпен жұмыс, шығармалар жинағы,А3, Стикер,маркер Оқулықпен жұмыс, А3,стикер, маркер Дәптер
Ой толғаныс  (3мин)	-Енді осы үш бидің шешендік сөздеріндегі  ортақ ойды анықтайық. Яғни,үшеуіне қандай  қасиеттер тән? -Шешендердің бойында қандай қасиет болу керек? 1/Білім; 2/Тыңдаушысының жүрегіне әсер ету; 3/Аз сөзге көп мағына сыйдыру; 4/Тапқырлық; 5/Суырыпсалмалық. 6/Табиғат сыйлаған дарындылық.		Бүгінгі сабақтан алған мәліметтерін, көзқарас, пікірлерін бірін -бірі қайталамай жеткізеді. Оқушылар өз ойларын стикерге жазады.				Стикер,маркер,А3
Бағалау(1 минут) Кері байланыс(1минут)	«Бес саусақ» әдісі бойынша бүгінгі сабақтағы белсенді топтарды бағалау. «Сөйлемді аяқта» Бүгінгі сабақ бойынша өз ойларын білдіру.		Топтық жұмыстарды бағалайды. Сабақтан алған әсерлерімен бөліседі.		Бағалау парақшасы бойынша топ басшылары бағалайды. Мұғалімнің бағалауы.		Бағалау парақшасы
Үй  тапсырмасы (1 минут)	1/Билердің толғауларын жаттау. 2.Би-шешендер жайлы мағлұмат жинау.		Оқушылар үйден шешен-билердің толғауларын  жаттап келеді.