"Сыңарлары мағынасыз қос сөздер"тақырыбындағы таныстырылым

• 1 слайд

  
  “Сыңарлары мағынасыз қос сөздердің қолданылуы”
  Жетекшісі:Сейсембаева Г.О.
  “Алғабас”жалпы орта мектебінің 5-сынып оқушысы Амангелді Диананың ғылыми жоба тақырыбы:
  

• 2 слайд

  
  Мақсаты:
  *Қос сөздер туралы түсінік;
  *Бір сыңары мағынасыз қос сөздердің мәні;
  *Екі сыңары да мағынасыз қос сөздердің қолданылуы;
  

• 3 слайд

  
  Нәтиже:
  *Мағынасы жоқ сөздердің қосарланып келіп қолданғанда сөйлем мағынасын аша түсетінін білдім;
  *Қазақ халқының сөздік қоры өте бай екенін аңғардым;
  
  

• 4 слайд

  
  МАЗМҰНЫ
  I. КІРІСПЕ
  1.1Морфология-сөздің жасалуын қарастыратын тіл білімінің
  бір саласы.
  1.2     Қос сөз –күрделі сөз
  1.3    Қайталама және қосарлама қос сөз
  ІІ.Қос сөздердің сөйлемде қолданылуы
  2.1     Екі сыңары да мағынасыз қосарлама  қос сөздер
  2.2    Екі сыңары да мағынасыз қайталама  қос сөздер
  2.2 Сөйлем мағынасын ашудағы қос сөздердің әсері              
  ІІІ.ҚОРЫТЫНДЫ 3.1 Қазақ тілінің сөздік қоры өте бай.
  ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
  1.Қазақ тілі оқулығы (6-сынып)
  2.Қазақ тілі “Шың”кітабы
  3.Түсіндірмелі сөздіктер
  4.Қазіргі қазақ тілі.
   
  

• 5 слайд

  
  Морфология-сөз құрамын,сөздердің жасалуын және сөз таптарын қарастыратын тіл білімі ғылымының бір саласы.Сөздер құрамына қарай дара және күрделі болып бөлінеді.Дара сөздер бір ғана түбірден тұрса,күрделі сөздер екі немесе одан да көп түбірден жасалып,бір мағынаны білдіреді. Күрделі сөздер:біріккен сөз,қос сөз,қысқарған сөз,тіркесті сөздер.Қос сөздер қайталама қос сөз және қосарлама қос сөз болып екіге бөлінеді.
  

• 6 слайд

  Қос сөз – қосарлану немесе қайталану арқылы бір ұғым ретінде жасалған сөздер. Қос сөздер мағыналық, тұлғалық жағынан әр түрлі. Жасалу тәсіліне қарай қосарлама және қайталама қос сөз болып бөлінеді.
  

• 7 слайд

  Қайталама қос сөздің жасалу жолдары:1)қосымшасыз бір түбірдің қайталануынан жасалады. Мысалы,үйір-үйір,су-су,жарқ-жарқ т.б. 2)Қосымшалы бір түбірдің қайталануынан жасалады.Мысалы,бір-біріне, ауызба-ауыз, орынды-орынсыз. 3)Түбірдің бір сыңары дыбыстық өзгеріске ұшырап жасалады. Мысалы,тас-мас,ат-пат,қалт-құлт,қағаз-мағаз,шай-пай т.б. 4)Бір сыңары ықшамдалып немесе күшейткіш буыннан жасалады. Мысалы,теп-тегіс,қып-қызыл,жұп-жұмсақ т.б.
  

• 8 слайд

  Қосарлама қос сөздердің жасалу жолдары: 1)Сыңарлары синонимдес болып келеді. Мысалы,ашу-ыза,тәлім-тәрбие,зәре-құт,уайым-қайғы 2)Сыңарлары антонимдес болып келеді. Мысалы, үлкенді-кішілі,оңды-солды,ілгері-кейін т.б. 3)Сыңарлары әр түрлі сөздерден болып келеді. Мысалы, саяси-әлеуметтік,ғылыми-көпшілік т.б. 4)Бір сыңары мағынасыз болып келеді.Мысалы,киім-кешек,бала-шаға, кедей-кепшік, жүн-жұрқа, т.б.5)Екі сыңары да мағынасыз сөздерден болады. Мысалы, алба-жұлба,ығы-жығы,ұйпа-тұйпа,қым-қуыт т.б.
  

• 9 слайд

  1.Арбаң-ұрбаң-икемсіз,еш нәрсеге ыңғайы жоқ;
  
  2.Алай-бұлай – жазатайым; әрлі-берлі;
  3.Апыл-құпыл-асығыс,тез
  4.Әлекей-шүлекейің -- анау-мынау, әлем-жәлем
  5.Әңкі-тәңкі – асты-үстіне келтіру,ретін бұзу; Әңкі-тәңкімізді – бей-берекетін кетіру
  

• 10 слайд

  6.Баж-бұж - қатты-қатты сөйлеу,айқай-шу шығару
  7.Бақ-шақ -- азан-қазан,шаң-шұң
  8.Барқ-барқ етіп – жағымсыз жуан дауыс
  шығару
  9.Дал-дал – өрім-өрім,пәре-пәре
  10.Жапақ-жапақ – жасқана қарау