"Сын есім" (қазақ тілі)

Бекітемін:

Күні:3.04.2015

Сабақтың тақырыбы:  Сын есім

Мақсаты:  Білімділік: өткен сабақта алған  зат есім, етістік туралы білімдерін нығайту.

Дамытушылық:

Сын есімнің мағыналық түрлері жөнінде  жан – жақты                                            түсініктер беріп, білімдерін жетілдіріп, кеңейту. ой – өрістерін, сөздік қорларын дамыту. Сын есімнің      ағыналық түрлерін ажырата білуге баулу.

Тәрбиелік: Балаларды  сауаттылыққа баулып, шапшаңдыққа, уақытты ұтымды пайдалануға   тәрбиелеу.

Сабақтың барысы: 1. Ұйымдастыру кезеңі

Үлкенге де сіз,

Кішіге де сіз,

Сәлем бердік сіздерге

Құрметпенен біз.

Психологиялық дайындық:

Қазақ тілі-өз тілім,ана тілім,

Абай,Мұхтар сөйлеген дана тілім.

Қастерлейді ұл-қызың мәңгі сені,

Болашағым,бақытым дара тілі.

Оқушылар сіздерге алма,алмұрт,құлпынайды таратам әр оқушы өзіне ұнаған жемісті алады.Сол жемістер бойынша 3 топқа бөлінеміз.

1 топ.Алма

2 топ Алмұрт

3топ Құлпынай.

Енді топ басшыларды сайлаймыз.

Топ ережесін сайлаймыз.

Топ басшыларына бағалау парағын беремін.

«Кубизм» әдісі.

Енді,өткен тақырыптар бойынша ережелерді қайталаймыз.

Оқулықпен жұмыс.

7 –жаттығу.

                                                                               Жасыл,

Тақта                                                                    үлкен

           (пішіні және көлемі бойынша)

                                                                               пайдалы

                                                                                             жасыл

Алмұрт

                     (түсі,пішіні,дәмі бойынша)                                      сопақша

                                                                                                                 Тәтті.

                                                                                                                        сары

Өрік

                                                                                                                            домалақ

                (түсі,пішіні,дәмі бойынша)                                          тәтті

8-жаттығу.

Зат атауы	түсі	дәмі	пішіні
Доп Алмұрт Жапырақ Қызғалдақ Мүйіз Лимон	Көк Сары Жасыл Қызыл Қара Сары	- Тәтті - - Тәтті қышқыл	Домалақ Сопақша Үлкен Домалақ Домалақ домалақ

9-жаттығу.

                    

Түлкі-қу,сұлу,қызғылт.

Кітап-қалың,ақ,қызықты.

Өрік-тәтті,домалақ,сары.

Енді оқушылар бой сергітіп сергіту сәтін жасаймыз.

(мен қазақпын )

10-жаттығу.

 Адам:үнемшіл,көңілді,қара шашты,қой көзді.

Жануар:қорқақ,сақ,ұзын,арық.

11-жаттығу.

Оқушылар енді «Конверт» 5 сұрақ,5 жауап.

Әр топқа үш жемістің суретін беремін сол бойынша сұрақ жазып,жауап жазу керек.

1 топ.  алма

2 топ.  шие.

3 топ.  жуа

Алма-қызыл,тәтті,домалақ.

Шие-қызыл,қышқыл,домалақ

Жуа-сарғыш,ащы,домалақ

 Келесі тапсырма. «Дөңгелек» стол әр топқа үш мезгіл беріледі сол бойынша әр оқушы бір сөйлемнен жазады.Соңғы оқушы шағын шығарманы оқиды.

1топ.Көкткм.

2топ.Жаз

3топ.Күз.

Енді  оқушылар сабақты қорытындылау үшін әр топқа «Бір сурет бес тілек» ойынын ойнаймыз.

1 топ.Бес саусақ   5тілек.

2топ.Бес жұлдыз 5 тілек

3топ.Бес асық 5 тілек.

Топ басшылары оқушыларды бағалайды.

Үйге тапсырма 13 жаттығу.

Дара және  күрделі сын есім.

Тақырыбы:  Дара және  күрделі сын есім.

Сабақтың мақсаты:

• Білімділік:    Оқушылардың білім-білік дағдыларын қалыптастыра отырып,дара және күрделі сын есім туралы мәліметтер беру
•  Дамытушылық:  Сөздік қорын байыту, сөйлеу мәдениетін арттыру,өз ойын толық жеткізе білуге үйрету
•  Тәрбиелік:  Ұжыммен жұмыс жасауға, ұқыптылыққа,әдептілікке,сауаттылыққа жетелеу.

Сабақтың түрі:  Жаңа сабақ.

Сабақтың әдіс-тәсілдері: Сұрақ-жауап, түсіндіру, талдау-жинақтау.

Сабақтың көрнекілігі :Кестелер, үлестірмелі қағаздар,  слайдтар, суреттер.  

 Жоспары:

1-кезең: Ұйымдастыру кезеңі

              -Сәлемдесу.

"Сәлем" деп амандасамыз қолымызбен,

"Сәлем" деп қараймыз көзімізбен,

"Сәлем" деп айтамыз аузымызбен.

"Сәлем! "

Қуаныш   сыйлаймыз    бәріңізге.

2-кезең:  Еске түсіру сәті

              -«Толықтыру тесті»

1 - нұсқа

1.Зат есім дегеніміз -____________________

 2.Зат  есімнің сұрақтары _________________

  3.Етістіктің сұрақтары ___________________

  4.Сын есімді  қойып жаз.

__  __  балаға айтсаң –білер,

______ балаға айтсаң –күлер.

5.Етістікті  тауып жаз.

Жанар, келді, биік,жиырма. ______________

2 - нұсқа

1.Етістік  дегеніміз -____________________

2.Етістіктің түрлері

_____________________________

3.Сан есімнің сұрақтары

_____________________________

4.Сын есімді  қойып жаз.

    ______балаға айтсаң –білер,    ______балаға айтсаң –күлер.

   5.Сан  есімді тауып жаз.

  Жанар, келді, биік,жиырма. _______________

Сын есім дара және күрделі болады.

   Дара сын есім бір сөзден жасалады:  сары,биік.

Күрделі сын есім екі не одан да көп сөзден жасалады:  сары ала, қара торы.

3-кезең:  Сергіту сәті

Аққу болып ұшамыз,

Көлге келіп қонамыз,

Көлдің бетін құшамыз,

Қайта самғап ұшамыз.

4-кезең:  Тіл дамыту жаттығулары

19-жаттығу.

* Мәтінді көшіріп жаз.

* Сын есімдердің астын сыз. Оларды өзара салыстыр. Сонда не байқадың?

20-жаттығу.

• Дара сын есімдерді күрделі сын есімдерге

айналдырып жаз

21-жаттығу.

• Берілген күрделі сын есімдерді қатыстырып,

сөйлем құрап жаз

5-кезең:  Ой сергіту жаттығулары

              - сызбаны толықтыр

Зат есім    етістік        сан есім       сын есім  

7-кезең:  Бағалау

8-кезең:  Үйге тапсырма 23 – 24 жаттығу 140 бет

Ұстаздар сайты

Тақырыбы: Сын есім
Мақсаты:
Білімділік: сын есім туралы білімін тиянақтау; сөйлемнен, мәтіннен сын есімді табу дағдысын жетілдіру; сын есімнің зат есіммен байланысын анықтау; сөздік қорын молайту;
Дамытушылық: лексикалық білім, білік, дағдыларын арттыру; ой - өрісін, танымын арттыру;
Тәрбиелік: ұлттық салт - дәстүрді насихаттау және оны құрметтеуге тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақтың типі: пысықтау сабағы
Әдіс - тәсілдері: сұрақ - жауап, дидактикалық ойындар.
Көрнекілігі: мазмұнды суреттер, слайдтар.
Құрал - жабдықтары: интербелсенді тақта.
Сабақтың барысы:
I .Ұйымдастыру кезеңі
Күннен, жерден нәр алған
Біз - өмірдің гүліміз.
Сәрсенбінің сәтінде
Сәтті болсын күніміз.
II. Көркем жазу
Қызыл, жасыл, шөп, ұзын, жуан, дәмді, биік, байырғы.
- Балалар, осы сөздердің арасында қай сөз сендерге таныс емес?
- «Байырғы» - бұрынғы, ежелгі деген мағынаны білдіреді.
- Осы сөздер қатарында қай сөз артық деп ойлайсыңдар? Неліктен?
- «Шөп» деген сөз артық, себебі ол - зат есім, қалғандары - сын есім.
III. Артығын тап
1. Жылқы, тай, құлын, ат, асау. Себебі, ол - сын есім, қалғандары - зат есімдер.
2. Дәмді, көже, тәтті, көңілді, әдемі.
3. Майлы, майлады, шегеледі, тойлады, жайнады.
IV. Терме диктант
- Наурыз қандай мереке?
- Наурыз қазақша жаңа күн дегенді білдіреді.
- 22 наурызда күн мен түн теңеледі.
- Наурыз көже жасалады.
- Наурыз көже 7 түрлі дәмнен жасалады.
- Наурызда ренжіскен адамдар бірін - бірі кешіреді.
Өлеңнен сын есімдерді өзіне қатысты зат есімдермен бірге теріп жазу
Ата - бабам тойлаған,
Наурызым, армысың!
Қызығыңа тоймаған,
Дарқан дала, қарлы шың.
Мерекені байырғы
Алды халқым қабылдап.
Ақ дастарқан жайылды,
Ошақта от жалындап.
Дарқан дала, қарлы шың, байырғы мереке, ақ дастарқан.
- Осы сөздердің ішінде туынды сын есім бар ма? Неліктен оларды туынды сын есім дейміз?
- Себебі, олар жұрнақ арқылы жасалған.
V. Сурет бойынша жұмыс
Суреттегі заттарды салыстырып, айырмашылығын сөйлем арқылы айт.
1. Қызыл кітап жуан, ал сары кітап жіңішке.
2. Пияз ащы, ал сәбіз тәтті.
3. Түнде қараңғы, ал күндіз жарық болады.
Берілген сын есімдер заттың сапасын білдіреді деген қорытынды жасалады.
VI. «Бір әріптің ізімен» дидактикалық ойыны
Берілген әріптермен сөйлем құрау, сөйлемде мүмкіндігінше сын есім болғаны жөн.
Мысалы, Әәәә - Әйгерім әдемі әңгелек әкелді.
Қққ, Ооо, Ссс, Ддд, Ттт, Еее, Жжж.
Ааа Ашулы арыстан ақырды. Бұл сөйлемдегі сын есім қандай? Ашулы деген сөзді басқаша қалай айтуға болады?
ашулы арыстан - ызалы арыстан
- Мұндай сөздерді қалай атайды? Мәндес сөздер, яғни мағынасы бір - біріне жуық сөздер дейді.
- Олай болса, оқулықтағы 2 - жаттығуда берілген сын есімдерге мәндес сөздер тауып, үлгі бойынша жазайық.
Ашулы, ызалы; әдемі, сұлу; күшті, мықты; ақылды, білгір; мөлдір, тұнық; үркек, қорқақ.
Берілген сын есімдерден туынды сын есімдерді тап, туынды екенін дәлелде.
Ашулы, ызалы, күшті, ақылды.
(Жұрнақ арқылы жасалған.)
VII. «Адасқан сөздер» дидактикалық ойыны
Орны ауысқан сөздерден сөйлем құрап жаз, сын есімдерді тап, астын ирек сызықпен сыз.
4 3 1 2
1. Өсіп тұр, гүлдер, аулада, қызыл.
3 2 4 1
2. Балды, аю, ұнатады, қоңыр.
4 3 2 1
3. Озып келді, ат, жирен, бәйгеден.
2 3 4 1
4. Қалаларда, метро, болады, үлкен.
Екінші сөйлемдегі сөздердің байланысын сызбамен көрсет.
Ол үшін не істеу керек?
- Сөйлемдегі сөздердің байланысын сұрақ қою арқылы анықтаймыз.
Аю не істейді? Аю ұнатады. Нені ұнатады? Балды ұнатады.
Қандай аю? Қоңыр аю.
VIII. «Жұмбақ зат» ойыны
Бұл ойынның шарты бойынша көсетілген затты сынып тағы оқушылар түлі сөз таптарымен сипаттайды. Тақтаға шыққан бала жасырылған затты табуы тиіс. Алғашқы үш сөйлемге дейін тапқан бала жеңімпаз атанады.
Мысалы, шахмат тақтасы туралы оқушылардың берген сипаттамасы мынадай болды.
- Онда ақ, қара фигуралар бар. Ол төртбұрышты. Онда 64 тор көз бар.
Терезе, дөңгелек, жол белгісі, орамал жасырылды.
IX. Қорытындылау
Сын есім туралы не білеміз?
- Сын есім заттың түрін - түсін, сапасын білдіреді.
- Сын есімдерге қандай, қай деген сұрақтар қойылады.
- Сын есім сөйлемде зат есіммен байланысады.
- Сын есімнің негізгі, туынды түрлері бар.
- Туынды сын есім жұрнақ арқылы жасалады.
X. Бағалау, мадақтау
Сабаққа белсене қатысқан, ұтымды жауап берген балаларды оқушылардың өздеріне анықтау ұсынылады. Оларға қол шапалақтап, қошемет көрсетіледі.
XI. Үйге тапсырма
5 - жаттығу
1. Өлеңді оқу, сын есімдерді табу, қай зат есіммен байланысып тұрғанын анықтау;
2. Абай Құнанбаев туралы мәлімет жинап келу.