4 сыныпка күрделі сөздер тақырыбына арналған "Күрделі сөздер"

4- сынып

Тақырыбы: Күрделі сөздер

Мақсаты:   1.Күрделі сөздер туралы алғашқы түсініктерін қалыптастыру,  

                       күрделі сөздердің бір ғана мағынаны білдіріп, бір сұраққа жауап   

                       беріп, бір сөйлем мүшесінің қызметін атқаратынын ұғындыру;

                      2.Күрделі сөздерді  туынды түбір, еркін сөз тіркесінен айыра

                        білуге үйрету, тілін, сөздік қорын арттыру;

                      3.Күрделі сөздерді пайдалана білу біліктіліктерін арттыру,

                        сауаттылыққа, ізденімпаздыққа, ұйымшылдыққа  тәрбиелеу.

Әдісі:  түсіндіру, салыстыру, талдау, сұрақ-жауап, ойын, тірек-сызба

            топтастыру.

Түрі:  жаңа сабақты меңгерту

Көрнекілігі: тірек сызба, интерактивті тақта

Формасы:  аралас сабақ

Күтілетін нәтиже:

- күрделі сөздер туралы түсініктері қалыптасады

-тілі, сөздік қорлары артады

-ойын арқылы ой-өрістері кеңейеді

- топпен жұмыс істеу арқылы ұйымшылдыққа үйренеді

- жауапкершілік қасиеттері артады

Сабақтың барысы: I.Ұйымдастыру бөлімі:

Сәлемдесу.

Балалар,  сын есімдерді  қатыстыра отырып, бір-бірімізге«Жылылық сөздер айтайық»

-         Сен сұлусың,сен әдемісің, сен көркемсің, сен әсемсің, сен ақылдысың, білімдісің, тапқырсың, ақ көңілсің т. б,

Сыныпты топқа бөлу. Топ басшыларын сайлау

1-топ: «Білімділер»

2-топ: «Білімпаздар»

3-топ: « Тапқырлар»  

Сабақ соңында әр оқушыны топ басшылары жинаған балдары бойынша  бағалау керек.

II. Өткенді пысықтау ,бекіту.

1-топ: Мәндес сөздер айту.

Ержүрек, батыл, батыр, қайсар.

Арман, қиял, мақсат.

2-топ: қарама-қарсы мағыналы сөздер айту.

Айту-айтпау, арзан-қымбат, жақсылық-жамандық.

3-топ: әртүрлі мағына беретін сөздер айту.

Көрші –үйдің қасында тұратын адамдарды айтамыз.

Көрші-  етістік  сөзі мағынасында қолданылады.

Әр топтан екі оқушыдан.

« Блиц-турнир» ойыны. ( слайдтан көрсету)

1.  Алды –(не істеді?)  дара етістік

 2. Бақташы- (кім?)  туынды  зат есім

 3. Астана-( не?) зат есім, жалқы есім

 4. Қызыл- ( қандай?)  дара сын есім

 5.Әдемі-(қандай?)  дара сын есім

 6. Аурухана – ( не?) зат есім, жалпы есім

 7. Алабұға- (не?) зат есім, жалпы есім

 8. Он тоғыз – (қанша?)  күрделі , есептік сан есім

 9. Айтты- (не істеді?) дара  етістік

 10. Қалың –(қандай?)  дара сын есім

 11.Жезқазған – ( не?)  зат есім, жалқы есім

 12. Ақшыл қызыл- (қандай?)  күрделі сын есім

Әр топтан қол көтерген оқушыдан сұралады.   Дұрыс жауап тақтадан көрсетіліп тұрады.

Жаңа сабақ:

-         Бүгінгі сабақтың тақырыбын білу үшін « Сиқырлы  сандықтардың» тапсырмаларын орындаймыз. Бірінші сандықтың тапсырмасын оқиық.

Қора, қара, қызыл.

        Екінші сандықтың тапсырмасын оқиық. Қап-қара, Қызылорда, қора- 

        қора.

       Екі сандықтан шыққан сөздерді салыстырайық, не байқадыңыз?

-         Бірінші сандықтан шыққан сөздер дара, себебі, бір сөзден ғана құралған.

-         Дұрыс, ал екінші сандықтан шыққан сөздер арқылы не айтасыңдар?

-         Екі түбірден жасалған сөз, Қызылорда, бір сөздің қайталануынан жасалған сөз,  қора-қора.

-         Күшейтіп айтылған сөз, қап-қара (күшейткіш буын арқылы жасалған)

-         Дұрыс айтасыңдар, бұл сөздер- «Күрделі сөздер» деп аталады.

-         Тағы да қандай күрделі сөздер білесіңдер?

( Оқушылардың жауаптарын тыңдау)  Мысал келтірейік.

-         Жап- жарық- күшейткіш буын арқылы айтылып тұр.

-         Екібастұз – үш  түбір сөздің бірігуі арқылы айтылып тұр.

-         Жүре – жүре -бір сөздің қайталануы арқылы айтылып тұр.

-         Өте дұрыс балалар, әрі қарай күрделі сөздер туралы білгілерің келе ме?

-         Бүгінгі күннің жадын жазайық.

Дәптермен жұмыс:

Күн жадын жазу.   Көркем жазу минуты.   КК    КК

                         Күрделі сөздер

Кенжебек , Күнсұлу,  отыз бес, кең байтақ, күнбе-күн

Сөздердің мағынасын ашып, талдау. Кенжебек, Күнсұлу – жалқы есім,кісі аттары екі түбірдің бірігуінен жасалып тұр.

Отыз бес- күрделі сан есім, тіркесу арқылы жасалып тұр.

Кең байтақ- сын есім, тіркесу арқылы жасалып тұр.

Күнбе – күн қос сөз.

 Оқулықпен жұмыс.

1-                                         жаттығу. Екі бағандағы сөздерді оқу , салыстыру. Оларға сұрақ қою.

Қарамен жазылған сөздердің мағынасын түсіндіру.

Арқармүйіз- не? оюдың аты, түрі. Суретін көрсету

Жолсерік- кім? Көліктерде   билет тексеруші адам.

Балалар, жолсерік сөзін  орыс тілінде, ағылшын тілінде білесіңдер ме? 

  Жолсерік    проводник railler

Сары ала көйлек. Қандай ?- сары ала

 Бұл  сөздер күрделі сөздер .   Тірек сызба

Екі немесе одан да

Сөздерден тұрады                                                     Ерекшелігі бір сұраққа

                                                                                        жауап береді

              

                        бірігуі                                                 қосарлануы

                                                      тіркесуі                                           

1-тапсырма: Кестемен жұмыс: Әр топтан үш оқушы үш сөзден жазу.

Бірігуі	Тіркесуі	Қосарлануы
Айгүл	Қызыл ала	Жүре-жүре
Қосаяқ	Отыз бес	Ауыл-аймақ
итмұрын	Ақ құба	Жан-жануар

2-тапсырма. Екі бағандағы сөздерді салыстырып , қай бағанда күрделі сөздер, қай бағанда  сөз тіркестері екенін дәлелдеу. Слайдтан көрсету.

  1-топ:                отыз қой                      отыз сегіз

   2-топ:              қызыл шар                    қызыл ала

   3-топ:              ақшыл мата                  ақшыл сары

Әр топтан  екі оқушыдан жауап беру.  Сөздерге сұрақ қою.

3-тапсырма: Топпен жұмыс.

«Білімділер»  Мақалдың жалғасын табу және мағынасын ашу.

Көре-көре көсем боларсың,...         /Сөйлей –сөйлей шешен боларсың./

Жылай –жылай арық қазсаң,...      /Күле-күле су ішерсің./

«Білімпаздар» Берілген өлең шумағының авторын табу.

Жаздыгүні шілде болғанда,

Көкорай шалғын бәйшешек,

Ұзарып өсіп толғанда.   / Абай Құнанбаев/

«Тапқырлар» Жұмбақ шешу.

Тарбаң-тарбаң тарбиған,

Түрі жаман жарбиған.  / тасбақа/

Бір тілім боп туады,

Күннен-күнге толады,

Дөп-дөңгелек болады.  /ай/

1.     Берілген тапсырмалардан күрделі сөздерді табу.

2.     Күрделі сөздерді түрлеріне қарай ажырату.

(Әр топтан оқушылардың жауаптары тыңдалады. )

Сергіту  сәті:        Жаза-жаза жазуды,

                                Әп-әдемі жазамыз.

                                Шаршап кетсе қолымыз,

                                Сәл демалып аламыз.

4- жаттығу.Сөйлемдерді көшіріп жазу. Күрделі сөздерді тауып, астын сызу.

  Тап-таза , жып-жинақы , Шымбұлақ , Көктоған , қара көк , он бес.

   Әр топқа математикалық бағытта дыбыстық талдау жасау.

1 топ:   Шымбұлақ

2топ:    Көктоған

3 топ:   қара көк 

1-топ:   Шымбұлақ – екі түбір сөздің бірігуі арқылы жасалған күрделі сөз.

             8O =  3    + 5                                   3 буын=  (Шым) –бітеу буын

     3 =жуан - 3(ы,ұ,а)                                                     (бұ)-    ашық  буын

      жіңішке-Х                                                               ( лақ)-бітеу  буын

5    = қатаң – 2( ш, қ)

ұяң- 1(б)                                          тасымал-2 Шым- бұлақ

 үнді – 2(м,л)                                                      Шымбұ-лақ

2-топ:  Көктоған- екі түбір сөздің бірігуі арқылы жасалған күрделі сөз.

            8O =3    +5   

3      =жуан-2 (о,а)

жіңішке -1(ө)                                                                                

5= қатаң -  3(қ,к,т)                                        3 буын=(көк)-бітеу буын

үнді- 1(н)                                                           (то)- ашық буын   

Ұяң- 1(ғ)                                                           (ған)- бітеу буын                                                                                                                                            

                                                                           Тасымал- 2 Көк-тоған

                                                                                               Көкто- ған

3- топ:  қара көк  - екі түбір сөздің тіркесуі арқылы жасалған сөз.

             7O = 3+4                                        3буын= (қа)– ашық буын

             3 3   =  жуан 2(а,а)_                                         (ра)- ашық буын

жіңішке 1(ө)                                                                 ( көк)– бітеу буын

 4=  қатаң -3(қ, к, к,)                                           

ұяң – х                                                            тасымал -2 қа-ра

үнді -1(р)                                                           қара - көк

Оқушыларға  талдау жұмыстарын орындарынан оқыту.  Интерактивті тақтадан көрсету, тексеру.

Қорытындылау:

   Ойын: « Берілген сөздерді киіз үйлерге орналастыру»

        Тіркесінен             бірігуіненқосарлануынан

            1 топ                            2-топ                              3-топ

      Жиырма тоғыз        өнеркәсіп , ақсүйек               жан-жануар

       күрең қызыл          Ақтау                                       үлкен-кіші

 Әр топтан үш оқушыдан шығу.                                                                                         

Үй тапсырмасы:  5-жаттығу, 65 бет.    Күрделі сөздердің астын сызу.

Бағалау.  Әр оқушыны  тапсырмаларды орындауына, жауап беруіне

 қарай  кесте бойынша балдық жүйемен   топ басшылары  бағалайды.

12 балл – «5»            9 балл- «4»            6 балл- «3»

Оқушының        аты- жөні	№1 Өткен сабақты бекіту 1 балл	№2 «Блиц турнир» ойыны 1балл	№3 Жаңа сабақ «Сиқырлы сандық» 1 балл	№4  Оқулықпен жұмыс 1-жаттығу 2 балл	№5 Кестемен жұмыс 2 балл	№6 Топпен жұмыс 3 балл	№7 Қорытындылау. «Сөздерді киіз үйлерге орналастыру»  2 балл	Жалпы балл