7 сыныптағы "Ұлулар типі"тақырыбындағы сабақ презентациясы

• 1 слайд

  Психологиялық тренинг
  

• 2 слайд

  Үй тапсырмасын тексеру кезеңі:
  
  1. Денесінде қылтандары болмайтын буылтық құрт.
  2. Құрамы нәруызға бай, сүліктің сілекейінде болатын, қанды ұйытпайтын ерекше зат.
  3. Егістік жерді жыртқанда қарғалар теріп жейтін буылтық құрт.
  4. Әрі аталық, әрі аналық жыныс мүшелерінің бір құрттың бойында болуы
  5. Көпқылтанды буылтық құрт
  6. Буылтық құрттар типінің теңізде мекендейтін түрі.
  7. Шұбалшаңның қанның түсі
  

• 3 слайд

  Нереида, құмқазар
  Шұбалшаң
  Сүлік
  Целом
  Гирудин
  Параподия
  Гермофродит
  Трохофира
  Имп
  и
  Мені танисың ба?
  
  Үй тапсырмасын пысықтау
  Шеңбер бойымен әңгімелеу
  Аяғы, тұлға, басы бар,
  Сыртында сауыт тасы бар.
  Ойланып көр балалар,
  Шешуін оның табыңдар
  

• 4 слайд

  Сабақтың тақырыбы
  Ұлулар типіне жататын жәндіктердің негізгі ерекшеліктері
  

• 5 слайд

  Сабақтың мақсаты
  Ұлулардың құрылысы мен биологиялық ерекшеліктері туралы білім беру. Маңызды кластарының өкілдерімен таныстыру
  Бауыраяқтылар, қосжақтаулылар, басаяқтылар жөніндегі деректерді талдау, жинақтау.
  Бионика ғылымы туралы ұғым қалыптастыру. Ұлулардың пайдасы мен зияны туралы білім беру, оқушыларды табиғатты қорғауға тәрбиелеу
  

• 6 слайд

  Ұлулар
  Ұлулар (Gastropoda) — жұмсақ тәнді жәндіктердің — моллюскалардың бір класы. Бұл ұлулардың 3 класс тармағы бар: алғыжелбезекті, артқыжелбезекті және өкпелі. Бұлардың 90000-дай түрі бар. Теңіздің 4 800 метр терең түбінде және 5 000 метр биік тауларда да тіршілік етеді. Ұлулардын денесі жұмсақ, былқылдақ. Ұлулардың 3 классы бар: бауыраяқты,қосжақтаулы және басаяқты.
  

• 7 слайд

  Ұлулардың түрлері
  130 мың
  

• 8 слайд

  Ұлулардың негізгі кластары
  Бауыраяқтылар
  80 мың
  Қосжақтаулылар
  20 мың
  Басаяқтылар
  800
  

• 9 слайд

  Аяғы арқылы қозғалуы
  

• 10 слайд

  шапанша
  Ұлулардың ішкі құрылысы
  

• 11 слайд

  Қосжақтаулы
  былқылдақденелілер-айқұлақ
  

• 12 слайд

  ми
  бауыр
  тұмсық
  Ұйқы безі
  
  жүрек
  желбезек
  Сия безі
  бүйрек
  Жыныс безі
  шапанша
  қарын
  сифон
  сегізаяқ
  Басаяқтылардың ішкі құрылысы
  

• 13 слайд

  Бауыраяқты ұлулар класы
  Бұлар - теңізде және құрлықта тіршілік ететін жәндіктер. Оларды көлдерден, тоғандардан, суқоймалардан да кездестіруге болады. Туйіртек, жұмырлақ көлдерде және тоғандарда өмір сүреді. Шалшық ұлуы, тоспаұлу және қошқармүйіздер баяу ағатын суқоймаларда кездеседі.
  Жузім ұлуын - жүзімдіктен, ал жалаңаш шырышты бау-бақшалар мен өзге заттар астынан кездестіре аламыз. Бұлардың көпшілігінің денесін бақалшақ қаптайды. Бақалшақтарының пішіні әр түрлі болады. Кейбіреулерінде, мысалы, жалаңаш шырыш денесінде бақалшақ қалдығы ғана сақталған. Денесі жұмсақ. Бақалшақты ұлулардың денесін жобалан бас, тұлға және аяққа жіктеуге болады. Аяғы дененің астыңғы бөлігі - бауырын толық қамтитындықтан, бұлар бауыраяқты ұлулар класына жатқызылады. Бауыраяқтылардың 80 мыңға жуық түрлері белгілі. Бау-бақшаға, жүзімдіктерге, баққа жалаңаш шырыш, жүзім ұлуы айтарлықтай зиян келтіреді.
  Тоспаұлулар - паразиттік жолмен өмір сүретін таспақұрттардың аралық несі. ұлудың жер астынан алынған қалдықтары (Маңғыстау ұлутасы) құрылыста пайдаланылады.
  
  

• 14 слайд

  Қосжақтаулы ұлулар класы
  Бұлар - Жер шарына кең таралған көпжасушалы жәндіктер. Олар мұхитта, теңізде, тұщы суқоймаларында, өзендерде тіршілік етеді. Құрлықта кездеспейді. Жануартекті жеммен қоректенеді, паразиттік жолмен өмір сүретіндері де бар. Қосжақтаулы ұлулар класының өкілі айқұлақ. Олардың бақалшағы ашып-жабылатын екі жақтаудан тұрады. Сондықтан бұл жәндіктер қосжақтаулы ұлулар деп аталған. Бұлардың бас бөлігі жойылып кеткен. Денесі тек тұлға және аяқтан ғана құралады. Мысалы, айқұлақтың аузы аяғының қасында орналасқан. Айқұлақта бас болмағандықтан, оның тілі де, жұтқыншағы да жоқ. Сондықтан қорек тікелей өңешке түседі. Одан қарынға өтіп, ішекке барады. Қосжақтаулы ұлулар - дара жынысты жәндіктер. Олардың ғаламшарымызда 20 мыңға жуық түрлері мекендейді. Бұлар суды денесі арқылы өткізіп, оны бактериялардан, планктон және қалқып жүрген өлі қосындылардан сүзіп тазартады.
  «Планктон» - грек сөзі, «кезбе» деген мағына береді. Ол - теңіздің қалың қабатында кезіп жүріп тіршілік ететін ұсақ тірі ағзалар жиынтығы. Теңізде тіршілік ететін кейбір қосжақтаулы ұлулар (мидия, устрица, гребешок) тағам ретінде пайдаланылады. Теңіз қосжақтаулыларының бақалшағынан түйме жасалады. Көптеген ұлулардың бақалшағынан ұн тартылып, ірі қараға жем ретінде беріледі. Қосжақтаулы ұлулардың ағаштан жасалған құрылыстар мен кеме түбін тесетін түрлері бар. Олар өте қауіпті зиянкестер болып табылады. Денесінің алдыңғы бөлігіндегі қосжақтаулы кішкене бақалшағымен сүректі бұрғылан теседі. Сөйтіп өзіне жол салады да, ағашты пайдалануға жарамсыз етеді.
  
  

• 15 слайд

  
  
  Басаяқты ұлулар класы
  Олар - ең жоғары құрылымды жәндіктер. Бұларда бақалшақ жойылып кеткен. Суы тұзды және оңтүстіктегі теңіздерде, мұхиттарда ғана өмір сүрелі. Басаяқты ұлулар - өте ірі жәндіктер. Мысалы, тереңсу кальмарының ұзындығы - 18 м, мұның 10 метрі қармалауыш. Қармалауыштың жуандығы 20 ем. Басаяқтылардың денесі бастан және түлғадан құралады. Ауыз төңірегінде өте күшті 8 - 10 қармалауыштар болады. Қармалауыштардың ішкі жағында бірнеше қатар сақиналанған сорғыштар бар. Сегізаяқтар қармалауыштардың жәрдемімен су түбінде жүріп, қорегін ауданды. Сөйтіп бұлардың басындағы қармалауыштар аяқ қызметін де атқарады. Каракатина және кальмар өте баяу жүру үшін қармалауышы мен басын алдыға қаратыл жүзеді. Өте шапшаң қозғалу қажет болған жағдайда денесінің артқы бөлігімен реактивті қозғалады. Аяғы (қармалауыштары) басында болғандықтан, бұл жәндіктер басаяқты ұлулар класына жатқызылады. Басаяқтылардың қазіргі кезде 800-ге жуық түрлері бар.
  Басаяқты ұлулардың бір өкілі - кальмар. Шеміршекті бассүйегінде ми орналасады. Бұл - оның басы. Бастың екі жағында үлкен көздері бар. Оның құрылымы адам көзінің құрылысына ұқсас. Бір қызығы: көздің біреуі бір затты, екіншісі екінші затты жеке-жеке көре алады. Кальмарлар су тереңінде сағатына 50 шақырымдық жылдамдықпен жүзіп, қорегін аулайды.
  Каракатица да - басаяқты ұлу. Ол су түбін ала тіршілік етеді. Құмда жасырынып жатқан асшаянды аулайды. Жемін аулау үшін құмға бас бөлігіндегі ойыстан су атқылатады. Құм жан-жаққа ұшып, асшаян көрініп қалады. Енді оны ұстап жеу каракатинаға қиындық келтірмейді. Сегізаяқ су түбінде баяу қозғалады. Өзге басаяқтылар тәрізді сегізаяқ жауынан сиялы сұйықтығын шашып, құтылып кетеді. Бір қызығы сегізаяқты «сиқырлан» ұйықтатуға болады. Ол үшін сегізаяқтың аузын жоғары қаратыл, қармалауыштарын төмен салбыратса болды. Ол дереу ұйқыға баталы. Енді оған не жасаса да сезбей, ұйықтай береді. Бұлар жыртқыш болғандықтан, теңіздегі балықтарды, шаянтәріздестерді, өзге ұлуларды, т. б. қорек етеді. Кәсіптік балық үйірінің шырқын бұзып, оларды құртады (мысалы, қиыршығыстық кальмар). Сондай-ақ басаяқты ұлуларды тісті киттер, акулалар, ескекаяқтылар (теңізмысық), т. б. қорегіне жаратады. Кейбір елдердегі тұрғындар каракатицаны және сегізаяқты тағам ретінде пайдаланады.
  Көптеген елдерде каракатица мен кальмар кәсіптік мақсатта ауланады. ұлулар - түрлер саны бойынша бунақденелілерден кейінгі екінші орындағы жәндіктер. Олардың қазіргі кезде 80 мың түрі бар деп есептеледі. Ұлулар типіне жататын жәндіктердің денесі жұмсақ, үш қабатты, екіжақты симметриялық көпжасушалы, құрылысы ұқсас болып келеді. Олардың денесі бастан, тұлғалан, аяқтан (қармалауыштардан), бақалшақтан және бақалшақ қалдығынан тұрады. Денесі бунаққа бөлінбеген. Асқорыту жүйесі едәуір күрделі. Тіс орнына - үккі, асқа қатысты без - бауыр мүшелері бар. Қантарату жүйесі - ашық. «Жүрегі» - екі құлақша, бір қарыншадан тұрады. Табиғатта қосжынысты және дара жынысты ұлулар кездеседі. Жүйке жасушалар жинақталып, түйінге айналады. Тынысалу өкпе және желбезек арқылы жүзеге асады. Бізге ұлулардың үш класы көбірек таныс. Олар, бауыраяқты ұлулар, қосжақтаулы ұлулар және басаяқты ұлулар.
  
  

• 16 слайд

  Қос жынысты
  Ұлулардың көбеюі
  Дара жынысты
  Бауыраяқтылар
  Қосжақтаулылар
  Басаяқтылар
  Дамуы
  Түрленіп даму
  Жұмыртқа-дернәсіл-ересек ағза
  Тура даму
  Жұмыртқа-жас ұлу
  

• 17 слайд

  Ұлудың тура дамуы
  

• 18 слайд

  Ұлулардың зияны
  Жүзім ұлуы – жүзімге түседі
  Жалаңаш шырыш –
  бау-бақшаның зиянкесі
  Кемеқұрт – құрылыстар мен кеме түбін теседі
  

• 19 слайд

  Сегізаяқ- жыртқыш,балықтар,
  шаянтәрізділер,
  ұлулармен қоректенеді
  Тоспа ұлу – таспа құрттың
  аралық иесі
  

• 20 слайд

  Қосжақтаулылардың қалдығы – ұлутас,
  құрылыс материалы, түйме, мал азығы,
  су тазартады
  Кәсіптік маңызы
  Мидия, устрица, тарақты ұлу -
  тағам ретінде пайдаланады
  Сәндік бұйымдар (жемчуг),
  құрылыс әшекейіне қолданады.
  Су жануарларының азығы
  

• 21 слайд

  Бақалшақтар қолөнерде
  

• 22 слайд

  Ұлу бионика әлемінде
  

• 23 слайд

  1. Сандар сөйлейді
  3
  18
  50
  8
  800
  20 000
  80 000
  130 000
  Сызғыштағы сандар нені білдіреді?
  

• 24 слайд

  Сегізаяқ
  тоспаұлу
  кальмар
  каракатица
  айқұлақ
  Теңіз
  меруерті
  Кемеқұрт
  Жүзім
  ұлуы
  Қошқармүйіз
  Жалаңаш
  шырышты
  2.Бояулар әлемінде
  Ұлуларды кластарға топтастырыңыз
  Басаяқты
  Бауыраяқты
  Қосжақтаулы
  Сегізаяқ
  Теңіз
  меруерті
  Жүзім
  ұлуы
  каракатица
  кальмар
  Кемеқұрт
  тоспаұлу
  айқұлақ
  Қошқармүйіз
  Жалаңаш
  шырышты
  

• 25 слайд

  3.Ұлулар қанының түсі қандай?
  Кальмар
  Тоспаұлу
  Қошқармүйіз
  

• 26 слайд

  Тоспаұлу,
  мидия, түйіртек, устрица,
  айқұлақ, кальмар, каракатица,
  қошқармүйіз
  4.Мына ұлулардың қайсылары су бетіне көтеріледі?
  Жауабы: Тоспаұлу, түйіртек, қошқармүйіз
  

• 27 слайд

  5.Ұлулардың маңызы бойынша сәйкестендір
  Меруерттегі
  Кемеқұрт
  Жалаңаш
  шырышты
  Европалық
  меруерттегі
  Мидия
  

• 28 слайд

  У
  Күкірт қышқылы
  Көк сия
  Пурпурлі темір
  Жанды фонар
  6.Тек менде ғана
  

• 29 слайд

  7. Семантикалық карта
  

• 30 слайд

  зертханалық жұмыс
  Тірі ұлумен тәжірибе жасап, оның аяғын көру. Қалай жүретінін шыны үстінен ұлуды жүргізіп бақылау
  (электронды оқулықтан көрсету)
  

• 31 слайд

  Сергіту сәті
  

• 32 слайд

• 33 слайд

  Біліміңді сына
  
  1. Бақалшақты ұлулар
  2. Бақалшақ қалдығы сақталған ұлулар
  3. Ұлулар типіне жататын жәндіктердің негізгі ерекшеліктері
  4. Тұлғадан ерекше қатпарлы қабат
  5. Ұлулардың асқорыту жүйесіндегі ерекше без
  6. Ұлулар қалай тыныс алады?
  7.Сорғышты ұлулар
  8. Ұлулар қалай қозғалады?
  9. Қосжақтаулы ұлулар
  10. Қармалауыш деген не? Оны неге кейде “аяқ” деп атайды?
  
  
  

• 34 слайд

  Үйге тапсырма
  §45 оқу. 208-беттегі кестені толтыру. Пайдалы, зиянды ұлулар туралы қосымша материалдар дайындау