Сыныптан тыс шара. 7 Б класс.

Сыныптан  тыс  шара .  Тақырыбы:  Жұмбақтар әлемінде. 7 «А» - 7«Б» кл.

Мақсаты: Оқушыларға жұмбақтар және олардың түрлері туралы түсінік 
беру. Жұмбақтар арқылы ой - өрісін, ойлау  қабілетін  дамытып, дүниетанымын  кеңейту,  шапшаңдыққа,  ұқыптылыққа,  ұйымшылдыққа тәрбиелеу. Қазақ тіліне деген қызығушылығын арттыру. 
Көрнекілігі: Ребустар, қима қағаздар, әртүрлі жұмбақтар , интерактив.тақта. 
Шараның  барысы: 
Мұғалім: 
– Құрметті  оқушылар,  қатысып  отырған  қонақтар!  Бүгінгі  біздің «Жұмбақтар  әлемінде»   сайысымызға  қош  келдіңіздер! 
Сайыс  болған  соң,  жауаптарымызды,  тапсырмаларды   орындауымызды бағалап  отыратын  әділқазылар  алқасымен  таныстырып  өтейін:

Мектеп    директорының  оқу-әдістемелік  істері  жөніндегі   орынбасары  Дәулетова Ж.Д , мектебіміздің  қазақ  тілі  мен  әдебиеті  пәні мұғалімдері  Сейпилова Н.Ж   және  Жакаева Г.Т. 

2.Жүргізуші: Қазір екі  топ ребус  арқылы  топ  аттарын  анықтайды.

Мына ребустардың ішінен топ капитандары бір ребус алып  шығады.

 «Қыз қуу»   және  «Алтыбақан»  топ  аттарыңыз  белгілі  болды.  Осы  ойын түріне әр  топ  түсінік  беріп  көріңіздер.

Қыз  қуу  - жігіт мен қыз  атқа мініп шығады. Жігіт қызды қуып жетіп, бетінен сүйеді . Егер қыз жеткізбесе, онда – жеңгені. Қыз қуып жетсе, жігіттің атын, әйтпесе өзін қамшымен  ұрады.

Алтыбақан  -  қазақтың  ұлттық ойыны.Қыз бен жігіт бір – біріңе  қарама-қарсы отырады да, алтыбақанмен тербеледі және ән айтады.

1.Жүргізуші. 
- Сайысымызды  бастамас  бұрын,  балалар,  әдебиеттен  білетінімізді  еске түсіріп, жұмбақ  дегеніміз  не деген сұраққа  жауап  беріп  көрейік. 

Жұмбақ – халық  ауыз  әдебиетінің  түрі 

Ж – жасырын  нәрсе 
Ұ – шешуі  болады 
М – ойын 
Б – сұрақ 
А – ойлануды  қажет  етеді 
Қ – бір адам  жасырады,  басқалары  шешеді 
Мұғалім: - Дұрыс - ақ,  балалар.  Енді  мен  сендерге  «жұмбақ»   сөзінің анықтамасын айтып көрейін.  

Жұмбақ   дегеніміз – таныс,  бейтаныс заттардың,   қимылдың  не  табиғат   құбылысының   сөзбен   салған   суреті. 
Жұмбақта   заттар,   құбылыстар   толық  болмаса  да,  ықшам   түрде  дөп басып,  дәл  суреттеледі.

Мына   жұмбақтарды   шешіп  көрейік: 
Қолы жоқ –сурет салады, 
Аузы жоқ – тістеп алады.             (Аяз) 

Үй үстінде жарты қалаш               (Ай) 
Мұғалім:
Осы екі жұмбақтың  қандай  айырмашылығы бар  деп  ойлайсыңдар? 
Бірінші  жұмбақ  өлең түрінде,  екінші  жұмбақ  қара  сөз  түрінде  берілген екен. Жұмбақтар  әртүрлі  тақырыптарға   құрылады:  оқу  құралдары, адамның дене мүшелері, табиғат құбылыстары,  жануарлар,  өсімдіктер,жеміс – жидектер, құстар туралы,  үй жиһазы,  техника туралы   және т. б. 
1. Жүргізуші: 
- Ерте  заманнан  бері  адам  табиғат  сырларын  ашып,  үйрену  үшін  әуелі балаларына  жұмбақ  шешкізіп  үйреткен. Қазақ  ауылында  жатар  орынға үй-іші  болып  жиналып, үлкендер  бүлдіршіндерге  ертегі,  аңыз,   ата-бабаларымыздың   басынан  өткен  тарихи – жауынгерлік   оқиғаларды баяндап  беретін  болған. Мұндай  кезде  жұмбақтар  да  айтылып,  шешілетін.  Жұмбақ  шешуде   ешкім  де  қағыс  қалмаған. 
Жұмбақ  шешу   дегеніміз – ақыл   алғырлығын   сынасу. 
Жұмбақ   шешу   дегеніміз  –  балаларды   ой   жүйріктігіне,  табан  астында тапқырлыққа   баулу. 
 - Ендеше, балалар, сайысымызды бастайық! Бұл  сайыста  сендерге тек  жеңіс  тілейміз. Өз  білімдеріңді  жан - жақты  көрсете  біледі  деген сенімдеміз.Қай  топ  көп  жұмбақ  шешсе,  сол  топ  жеңіске  жетеді. 

І сайысымыз – «Өз жұмбағым».   Екітоп бір-біріне жұмбақ жасырады. 
ІІ сайысымыз – «Әртүрлі тақырыпта»

2.Жүргізуші.Оқушылар бір – бірден  қима  қағаздарды алып,   қандай  тақырыпқа   жұмбақ   шешетінін   анықтайды.

Берілген тақырыптар:

Оқу құралдары 
Жануарлар туралы 
Табиғат құбылыстары 
Адамның дене мүшелері 
1.Жүргізуші: - Жұмбақтар   құрылыстарына   қарай    метаграмма,  ребус, болып    бөлінеді. 
ІІІ сайысымыз – «Метаграммалар»   ( Бір  әріптің  өзгеруі, немесе  қосылуы.)

2.Жүргізуші.7 а класына жұмбақ.
1) Жазда өсіп,піседі, 
Дәмі тәбет ашады. 
«Қ» орнына «Ж» қойсаң, 
Көктен тамып түседі, 
Жердің шаңын басады.     (Қауын -Жауын) 

7 б  кл жұмбақ.

2) Жатам құстар тобына, 
Азығымын адамның. 
«Ы»-ны қоссаң соңыма, 
Жылқы етімін – тағаммын.   (Қаз - Қазы) 
 

7 а кл жұмбақ.

3) Қыста суды қаптаймын, 
Бірақ жазда жатпаймын. 
Алғашқы әріп ауысса, 
Онсыз тамақ татпаймын.  (Мұз - Тұз) 

7 б кл жұмбақ.

4) «Т»-дан бастап оқысаң, 
Төлі болам пырақтың. 
«Т»-ны сызып тастасаң, 
Көкте қалған орақпын.   (Тай – Ай) 

1.Жүргізуші: - Жарайсыңдар балалар!  Келесі сайысымыз – «Ребустар сыр шертеді». Екі топқа  ребустар беріледі,  онда  сөздер  жасырылған, шешіп көрейік. 

1.Жүргізуші: - Рахмет, балалар!

V сайысымыз – «Ұйқасын тап» деп аталады. 
7 А.

Мен айтқан сөйлемдерді аяқтайсыңдар. 
Өзінше ноян, 
Қорқақ кім?..      Қоян. 
7 Б.
Шабақ аңдып жағада, 
Шарқ ұрады ...     Шағала. 
7 А
Сылдыр қағып,таудан құлап, 
Жатыр ағып, мөлдір ... Бұлақ. 
7 Б
Тұмсығымен шымшып, 
Құрт тереді ... Шымшық. 

7 А

Орыннан-орынға ауысқан, 
Ұшқалақ қарала ... Сауысқан. 
7 Б
Жүгіретін қуанып, 
Бала біткен андыздап, 
Қандай тәтті ... Балмұздақ. 

  - Соңғы   VI сайысымыз – «Ұқсас атаулар» сайысы.  (Омонимге байланысты)

7 А
Бірі – ағаш кесу құралы, 
Бірі – шырынды бал бұлағы   (Ара) 

7 Б

Санасаң, 
Бір үйде төртеуі бар. 
Қаласаң, 
Ауызды өртейтін нәр.   (Бұрыш) 
 

7 А

Жел соқса, 
Жайқалып толқиды, 
Ел оқыса, 
Тұла бойың балқиды.   (Өлең) 

7 Б

Бірі – ыдысқа керек, 
Бірі – жүріске керек.   (Аяқ) 

2.Жүргізуші: Осымен балалар, сайысымыз аяқталып, өз мәресіне жетті. Сөз кезегін қазылар алқасына береміз. 

Жеңімпаздар   марапатталып,  дипломдар  табыс  етілді. 
1.Жүргізуші: - Сайысқа  белсене   қатысқандарыңыз  үшін  рахмет! 
Сау болыңыздар.