Сәлем берем үлкенге. Сөйлеу мәдениеті

Тараз қаласы әкімдігінің білім бөлімі

№32 орта мектебі коммуналдық мемлекеттік мекемесі

Тақырыбы:

Сыныбы 1

Пән мұғалімі Бейсембиева Г. А.

Тараз 2016

Тақырыбы: Сәлем берем үлкенге. Сөйлеу мәдениеті.

Мақсаты: оқушға сөйлеу мәдениеті жайында түсінік беру, әдепті сөйлеуге машықтандыру, түсініп, дұрыс оқу ж/е көркем жазуға дағдыландыру, сөздік қорын молайту, инабаттылыққа, әдептілікке тәрбиелеу

Көрнекілігі: карточка, плакат, оқулық, дәптер, телефон суреті, тақия, орамал, автор суреті

Түрі: саяхат-сабақ

Әдісі: әңгімелеу, ойын, с-ж, талдау, ой дамыту, кластер,

Пән аралық байланыс: өзін-өзі тану

Барысы

1.Қонақтар мен сәлемдесу

Үлкенге де Сіз!

Кішіге де Сіз!

Сәлем бердык сіздерге

Құрметпенен біз

2.Ұйымдастыру

Жүректен- жүрекке

Сыйластықты іздеген

Әдеп сақтар ізгі өрен.

Сыпайылық белгісі -

Үлкендерге «Сіз» деген.

3.Өткенді қайталау:

«Сіз», «Біз» деп айту не арқылы жүзеге асады? Тіл не үшін керек? Сөйлеу кімге ғана тән? Сөйлеу деген нені білдіреді?

4.Кіріспе: Біз бүгін сөйлеу мәдениетін үйренеміз. Сөйлеу мәдениетіне әдептілік, кішіпейілділік, сыпайылық жатады.

5.Бағдарлау-мотивациялық кезең:  Ертегі.

Ертеде «Сөйлеу мәдениеті» атты хандық болыпты. Оны 3 жақтан «Әдептілік», «Кішіпейілділік», «Сыпайылық» аралдары қоршап тұрады екен. Арал тұрғындары өте әдепті, сыпайы, кішіпейіл адамдар болған екен. Олар өз жерлеріне әдепсіз адамдарды жібермепті. Ал онда біздің барғымыз келеме? Ендеше «Сөйлеу мәдениеті» хандығына саяхатқа шығайық.

6.«Әдептілік» аралы:

«Әдептілік сәлемдесуден басталады» дейді дана халқымыз. Алғашқы кезде адамдар «Міне, көрдіңбе, қолымда дәнеңе жоқ, қарусызбын» дегенді білдіріп, оң қолды көтерген. Осындай ізгі ишара біртіндеп, амандасу рәсіміне айналған. Қазақхалқында амандасу рәсіміне ерекше мән беріледі. Әдетте кіші – үлкенге, аттылы – жаяуға бұрын амандасады.
Мұсылман халқында амандық салты «Ассалаумағалейкум!» деген сөзден басталады. Ол жақсы тілек. «Сізге алланың нұры жаусын деген сөз». Жас адам жолы үлкен, жасы үлкен адамға алдымен ұмтылып, қос қолын ұсынады. Ал, сәлем алушы қария «Уағалейкумассалам» деп, оң қолын ұсынады. Ол «Алланың рақым нұры маған біресе жауса, сізге 2 есе жаусын» деген сөз.

«Сәлеметсізбе?» деген сізге денсаулық, амандық, бақыт тілеймін» деген бір қауым ойларды, тілектерді білдіреді.

7.Оқулықпен жұм.: автор суреті. 110-ж. – өлеңді мәнерлеп оқып беру.

Тізбектей оқу

Көшелерден біз өткен

Ата көрсем,

Жақын кеп,

Сәлем берем ізетпен:

“Ассалаумағалейкум!”, - деп.

Алдан әже жолықса,

Бөгелем де әдейілеп

Сәлем десем сол тұста:

“Есенсізбе, әжей!”, - деп.

Кім кезіксе көшеде,

Таныс емес демеймін.

Аға, тәте, көкеге,

“Сәлеметсізбе!”, - деймін.

                                                                    Өтепберген Ақыпбекұлы

8.«Амандасу білемізбе?» ойыны: 

сахналау – атамен, әжемен, мұғаліммен амандасуы

9.Сөздік жұмысы

Сол сөздері бар жолдарды тауып оқыту

Сұрақ-жауап

10.сергіту:

Күлім қағып, қолымды

1, 2, 3 деп соғайын.

Қарап тұрған көршіме

Мен қолымды бұлғайын.

Жылы-жылы сөзбенен жүрегімді сыйлайын.

Ыстық алақаным мен, қолыңды бер, қысайын.

Амандасып өзіңмен, құшақтасып алайын.

11.Қосымша мәлімет: қыз-келіндер қариялармен қолын кеудесіне қойып, басын иіп, дыбыс шығармай амандасады. Ал қария «бақытты бол» деп батасын береді.

Видео:Әрелдің сәлемдесу түрлерін,салтын көрсету.

12.Дәптердегі жұм.: 3-ж.

13. «Кіші пейілділік» аралы:

Үлкендерге, тіпті өз ата-анаңа да сыпайы «Сіз» деп сөйлеу керек. Оларға

«Сен» деген анайылыққа (әдепсіздік) жатады.

- Өзін үлкендермен қалай сәлемдесесің?

- Сәлемдесуге қатысты қандай сөздерді білесің?

14.«Мақалдың жалғасын тап» : 

Жүрекше жартысында жазылған мақалдарды бір жола дәптерге орындау

 Мақалдың жалғасын тап:

Сіз деген әдеп                                         Иіліп сәлем бергені

Әдептілік белгісі                                  Әдепсіз бала-сорлы бала,

Әдепті бала-арлы бала.                         Біз деген көмек

15.«Сәйкестендір» ойыны:

 Кешіріңіз----- Халіңіз жақсыма?

Сәлеметсізбе? ----- Кітапты алып бересізбе?

Ренжімесеңіз------ Інімді шақырып жіберсеңіз

Ғафуетіңіз------ Кіруге болады ма?

Айып етпеңіз------- Келесі аялдама қандай?

18. Оқушыларға өлеңдер оқыту

1.Атам менің әманда,

Әдепті жан  бол деген.

Ата сөзі санамда,

Жасы үлкенге жол берем.

Алдын орап  кісінің,

Кесіп өтпей көлденең

2.Ізеті мен кішінің,

Сәлемдесіп қол берем.

Анам маған-үлкенді сыйла- деген,

Сол сөз маған ізгілік құйған ерен.

Үлкендерден ауысқан кішілікті,

Үлкендердің өзіне сыйға берем.

3.Сыйлап сәлем береміз,

Көршілерді көргенде.

Ізетті деп біліміз,

Үйге қонақ келгенде

Әдепсіз деп сөкпесін,

Анама айтып өкпесін.

16.«Сыпайылық» аралы:

Телефон шалған адам алдымен сәлемдесіп алып, одан кейін өзін

таныстырып, кешірім сұрап, шаруасын айтады.

17.«Телефон» ойыны: сыпайы сөздерді қатыстыра отырып, жұппен диалог құру

19.Көрнекілікпен жұм. 

Міне, балалар, «Сөйлеу мәдениеті » « Сәлем сөздің анасы » хандығына келіп жеттік. Хандық тұрғындары мен қалай амандасамыз?

20.Рефлексиялық-бағалау кезеңі: кластер құру

Сөйлеу мәдениеті

Сыпайылық әдептілік кішіпейілділік

21.Қорыту: Сендерге сабақ ұнадыма? «Сөйлеу мәдениеті» хандығының тұрғындарына да сендер ұнадыңдар. Сондықтан сендерге мынадай сәлемдеме беріп жіберіпті. /жүректер тарату/

22.үйге: 74-75 б. мәнерлеп, түсініп оқу, 38 б. 2-ж., сыпайы сөздерді жаттау