Статья о уровневом обучении учеников

Педагогика

Белсенбаев Самидин Турсынханович

№169 Н.Илялетдинов атындағы орта мектеп, Ғылыми-әдістемелік жұмыстар жөніндегі орынбасары

Жаңақорған кенті, Қызылорда облысы, Қазақстан

Оқушыларға білім берудегі деңгейлеп оқытудың тиімділігі

Қазіргі білім берудегі басты ерекшелік оқушыларға еркін білім беру, оқушының жеке тұлғалық күшін дамыту үшін мектептің алдында оқытудың және тәрбиелеудің жаңа педагогикалық технологияларын қолданумен қатар, олардың жеке тұлғалық дамуына мектеп ортасында қолайлы жағдай жасау. Мектептің педагогикалық құрылымында негізгі құндылық  - оқушы және оның жеке тұлғасы болып табылады [1].

Білім беру мазмұны жаңа белестерге озық біліктермен, жаңа ақпараттарды қабылдау қабілетінің дамуымен ғылымдағы шығармашылық және нарық жағдайындағы білім беру бағдарламасының нақтылануымен байланысты.

Ақпарат дәстүрлі әдістері: ауызша және жазбаша, телефон  және радио байланыс – қазіргі заманғы компьютерлік құралдарға ығысып орын беруде.

Бүгінгі жас ұрпаққа жан-жақты білім, тәрбие беру әрбір ұстаздың басты міндеті. Бүгінгі мектептің алдында оқушыларды деңгейлеп оқыту арқылы, оқушының оқу әрекетін қалыптастыру, олардың оқуға деген ынтасы мен қызығушылығын ояту болып табылады.

Педагогика ғылымының докторы Ж. Қараевтың деңгейлік оқыту жүйесі туралы іліміне сүйеніп, әр пән бойынша сабақ тақырыптарына деңгейлік тапсырмалар дайындауға болады. Өйткені қазіргі оқушының бойынан жаңа процестерін талап етуде. Сондықтан ғылыми ізденіс барысында педагогика саласында оқытудың деңгейлік жүйесі оқушыларға ғылым негізін меңгертудің негізгі тиімді жолы болып табылады.

Деңгейлік оқытудың ерекшелігі – оқушылардың сабақ барысында бірнеше деңгейде жұмыс жасай алатыны. Сондай-ақ бүгінгі таңдағы жаңадан шығып жатқан электронды оқулықтар оқушыны жаңаша оқытудың, жаңа оқу әдістерін, жаңа мазмұнды қажет етеді.

Оқытудың жаңа технологиясының бірі – жалпы білім беретін мектептерде әр пәнді деңгейлік тапсырмалар арқылы оқыту болып табылады. Оқушыларды деңгейге бөліп оқытудың өзіндік ерекшелігі, оқыту кезінде оқушылардың тәжірибелік-теориялық дайындығын, оқуға деген ынтасын, дара қасиетін әлеуметтік-психологиялық танымал, сұранымын ескеру талап етіледі. Сондықтан да тиімді дәрежеге жету үшін оқушының білім мен деңгейіне байланысты жұмысты ғылыми түрде ұйымдастыру қажет.

Мектеп оқушыларының білім деңгейінің көрсеткішін төмендегідей бағалауға болады: 1 деңгей (төмен) эпизодтық. Білімді жаңа жағдайға көшіру мұғалім көмегімен жүзеге асырылады; 2 деңгей түсініктерді жүйелеу деңгейі. 70 пайызы ғылыми ұғымдарды саналы түрде анықтайды; 3 деңгей (жоғары) бастапқы ғылыми ұғымға өту деңгейі деп белгілейді [2].

Мектеп оқушыларына берілетін тапсырмалар оқушылардың ойлауына, тапсырманы орындауда жауапты өзі іздестіреді, оны шешуде ақыл-ойы дамиды, ойлауына жан-жақты әсер етеді деп түйіндейді. Бірінші деңгей тапсырмалары жаттап алуға лайықты, алдыңғы сабақта жаңадан меңгерілетін өңін өзгетпей қайталап, пысықтауына мүмкіндік береді, екінші деңгей тапсырмалары материалды реттеуге және жүйелеуге берілген тапсырмалар, үшінші деңгей танымды-іздену түрдегі заңдылықтар шығару қорытынды жұмыстарын меңгереді.

Деңгейлік тапсырмалар ауқымы өте кең. Оқулықтағы жаттығулар,  деңгейлік тапсырмалар құрамындағы сөзжұмбақтар, тестік сұрақтар, іскерлік ойындар мен тренингтер жүйесін қамтиды. Бұл оқытудың деңгейіне сәйкес оқушыны саралап оқытуға ыңғайлы, әрі оқу бағдарламасы олардың жас ерекшелігі мен білім деңгейіне сай құрылып, оқулыққа қосымша пайдалануға беріледі.

Оқушыны деңгейге бөліп оқыту үшін сабақ жаңаша жоспарланады. Оқушыларға деңгейлік тапсырмалар беру арқылы әртүрлі жұмыс жүргізіледі. Оқушының алған білімін жүзеге асыралатыны тексеріледі. Өз бетімен жұмыс орындауға бейімділігі бақылауға алынады. Қорытындысында деңгейлік тапсырмалар арқылы жұмыс жасаудың тиімділігі байқалады. Оқушының белсенділігі  мен іскерлігі артып, шығармашылыққа ұмтылады. Деңгейлік оқыту барысында біліктілікке жетеді.

Бірінші деңгей тапсырмаларды білімнің мимималдық шегі, мемлекеттік стандарт талабына сәйкес бағдарлама мөлшерінен аспайтын, оқушының жас ерекшелігіне сай болады. Сынып бағдарламасына байланысты жұмыстарын орындайды. Жоғары сыныптарда есінде қалатындай бағытта меңгеріп, тыңдап, түсініп оқу, аударып, жаза алады.

Екінші деңгей сынып бағдарламасына сай тапсырмалары түрленіп, күрделене түседі. Оқушы өз бетімен керегінше қызмет етеді. Оқушының сөйлеуі, түсінуі, қабылдауы, жазба жұмыстарын орындау көрсеткіштері әлдеқайда жоғары болады. Оқушылардың логикалық ойлау дәрежесінің жоғары болуымен, өз жеке басының белсенділігімен, ісіне талдау жасай білуімен, білімді жаңа жағдайда пайдаланумен сипатталады.

Төртінші деңгей дарынды, іздемпаз, қабілеті жоғары, креативті оқушыларға арналады. Оқушыларға мұғалім тек тақырыбын ғана береді, оқушы өз мақсатын қояды, әдістерін іздейді, нәтижеге жетеді. Жазба жұмыстарын орындайды.

Қорыта айтқанда, деңгейлеп оқыту оқылатын ақпараттың азаюы арқылы емес, оқушыларға қойылатын талаптардың әртүрлілігінде жүзеге асыра отырып, әр оқушының даму деңгейімен оқу материалын меңгеруін қамтамасыз етеді.

Әдебиеттер

1. Бұзаубақова К.Ж. Жаңа педагогикалық технология. Тараз: ТарМу, 2003.

2. Қараев Ж. Деңгейлік оқыту технологиясы. Алматы, 2002.