Статья по национальной игре "Асық ойыны"

Асық ойынының денсаулыққа әсері

     Қай заманда болсын адамзаттың басты міндеттерінің бірі-ақылды да саналы, тәртіпті де еңбексүйгіш дені сау ұрпақ тәрбиелеу екені мәлім.

    Әр халық ұрпағының қайырымды ды адал, әділ де ержүрек, үлкенді құрметтеп, кішіге қамқор, ар-ұяты мол, кішіпейіл болып өскенін қалайды. Ол үшін халық өзінің талай ғасырлар бойы жасап, әріден келе жатқан әдет-ғұрыпына, салт-дәстүріне арқа сүйейді.

    Сол дәстүрлердің қатарында қазақтың ұлттық және спорттық ойындары да бар. Мысалы, күні бүгінге дейін мәнісін жоймаған  ''асық'' ойыны.

  «Асық»  ойыны балалардың  дене тұрқының өсуінде, көзінің өткірлігін дамытуда, көз қимылын жетілдіріп, бұлшық еттерінің ширап, қызметінің күшеюінде маңызы зор. Асық ойыны қазақ халқының дәстүрлі ұлттық ойыны. Ұсақ малдың (қой, ешкі) асықты жілігінен алынған жұмыр сүйек - асықтай ойналады. Алдымен асықтарды бір қатарға тізеді. Негізгі тапсырма, сол қатарда тізіліп тұрған бір немесе бірнеше асықты ату. Әр ойыншының өзінің «сақа» деп аталатын асығы болады. Әдетте сақа асығы деп асықтардың ішіндегі ең үлкенін пайдаланады. Кейде оның ішіне қорғасын құйып, салмағын ауырлатады.

      Бала өз денесінің кеңістіктегі алатын орнын анықтап, көз қимылы мен дене қимылын үйлестіру, ойша байланыс  орнату арқылы логикалық яғни шығармашылық  қабілеттерін жетілдіреді. Асық ойынының балалардың  бойында бүкіл психикалық процестерінің ойлау, қиялдау, сөйлеу, қабылдау т.б. қабілеттерінің  дамыуында маңызы зор.

     Сондай-ақ балаларды оыйн ережесіне бағынып, тәртіптілікке  баулап, олардың  бойында  жолдастық, жанашырлық  сезімдерін оятады.

    «Асық» ойыны арқылы балалардың  денесі  шынығып қана қоймай, олардың  арифметикалық  санау дағдыларыда  қалыптасады.

Баланың нерв жүйелерін  шыңдап, оларды  дәлдікке, ұстамдылыққа,  байсалдылыққа  тәрбиелейді.

    Асық ойыны – біздің ұлттық  спортымыздың бір түрі.  Ертеде   асықты  қазақтың  ұлы да, қызы да қызыға ойнаған. Өйткені асық  ойындарының  тәрбиелік  мәні  зор. Асықтың  атып  ойнайтын  түрлері  үнемі  қимыл – қозғалысты қажет ететіндіктен,  денені  қыздырып,  бойдағы  қан айналымын  жақсартады.  Үнемі  отырып – тұру, жүрелей отыру,  тізені  жартылай  бүгу,  жиырылу, ширығу,  жас  балалардың денесін  шынықтырып,  аяқ – қолдағы  буын  ауруларының  алдын алады.

Асық ату ойынының Олимпиадалық ойындар бағдарламасының қатарына енбейтіні өкінішті. Аталмыш спортқа тек Қазақстанда ғана емес, сонымен қатар, өзге елде де қызығатындар баршылық. Бұл ойын адамның күш-жігерін, төзімділігін, батылдығы мен ептілік мінезін қалыптастырады.

Кезінде қазақтың қаһарман батыры Бауыржан Момышұлы «Асық – үлкен халықтық тәрбие. Ұлтымыздың дәстүрі мен мәдениетінің бастауы» – деп өз бағасын берген болатын. Бүгінде этнографтар мен мәдениеттанушылар аталмыш ойынның негізін феноменін зерттеу үстінде.

Мысалы, этнограф ғалым Бекет Қарашинның айтуынша, асық ойынының негізінде тылсым символдар мен кодтар, шартты белгілер жатыр. Егер сол белгілерді тауып-біліп жатсақ, біз өзіміздің қоғам бен салт-дәстүріміздің тархиы жайлы небір қызықты мәліметтерге қанық болар едік. Айтпақшы, Тутанхамон мәйітханасынан археологтар тапқан асықтың өзі әлі күнге дейін жұмбақ күйде қалып отыр. 

    Өкінішке қарай, қазір асық  ойыны  ұмытыла  бастады.  Көптеген түрлері ұмытылып, мүлде  ойналмайды.

    Компьютердің алдында  қимылсыз  отырғаннан гөрі бір  мезгіл  асық  ойнап  бес  саусағын  шынықтырып,  денесін  қимылдатқан  қай  балаға  болса  да  пайдалы  екені   даусыз. Сондықтан  асық  ойнап  ұлттық ойынымыздың  дамуына  үлес  қоса  отырып  денсаулығымызды  нығайтайық.

                                       

Автор: Қизат Саят Қизатұлы Павлодар қаласының №1 ЖОМ дене шынықтыру пәнінің мұғалімі.