STEAM
йуналишидаги таълим тизими: одатий мактаб фанлари урнини таълимнинг проектлаш
тизими эгаллаш жараени.
Нафиса
Худойназарова (Бухоро шахар, 29-урта умумтаълим
мактаби)
“Фарзандларимиз биздан кўра
кучли, билимли, доно ва албатта, бахтли бўлишлари шарт”
(И.А.Каримов)
Хозирги кунда STEAM (SCIENCE,
TECHNOLOGY,
ENGINEERING,
ARTS,
MATH)
методи таълимдаги энг сифатли ва оммабоп тизим сифатида бахоланмокда. Гарбий
мамлакатларда ушбу дастур тажрибада синаб курилиб, хозирги кунда амалда кенг фойдаланилмокда.
Агарда бизнинг фарзандларимиз келажакда дуне микиесида ракобатбардош булиб
етишишини хохласак, бунга хозирдан интилишимиз даркор [4].
STEAM биринчи
маротаба америкалик бактеролог Рита Колвелл 1990-йилда фанга киритиш таклифи
билан чикади. Аммо бу атама факатгина 2000-йилдан бошлаб фаол ишлатила
бошланади. STEAM-таълимини
жорий этишдан асосий максад-бу жамият, таълим, дуне ва ишни бир бутун холда тасаввур
эишдан иборатдир [2].
Ким учундир бу нарса янгилик эмасдек
туюлиши мумкин, чунки барчамизга маълумки бизнинг мактабларда ушбу фанлар
мавжуд. Аммо, амалда ушбу фанлар укувчилар онгида алохида-алохида, бир-бирага
боглик булмаган маълумотлар йигиндиси сифатида мухрланиб колади. Хаттоки
бир-бирига боглик булган тарих ва георафия фанлари камдан-кам холарда узаро
богланади, натижада укувчи учун амалдаги харитада тарихий вокеалар содир булган
жойларни курсатиш кийинчилик тугдиради, сабаби укувчининг онгида турли хил
фанлар орасида узаро богликлик тушунчасининг шаклланмаганидир.
Шунга ухшаш мактаб фанлари орасидаги
мантикий богликликнинг йуклиги, хаетий муаммоларни ечишда хам салбий таъсир
курсатади, яъни укувчи турли хил фанларни укиб урганади, аммо хаетда уларни
тугри йуналишда куллай олмайди. Шу уринда STEM
таълим дастурининг дарс жараенидаги урнини курсатиб утишни жоиз деб топдим [2]:
SCIENCE
|
TECHNOLOGY
|
ENGENEERING
|
MATH
|
География
Биология
Физика
Киме
|
Кайта ишлаш жараени
|
Моделлаштириш
Лойихалаш
Тайер махсулот
|
Мияни чархлаш
|
1-Таблица
Ушбу муаммоларни тушунган холда, XXI
аср бошларида бутун дуне буйлаб укитувчилар, укувчиларга фанлараро богликликни
тушуниш ва бу тушунчани амалда куллай олиш куникмасини ривожлантиришга
каратилган таълимдаги янгича тизим жорий этиш буйича бош котирдилар. Бу
изланишлар натижасида эса STEAM таълим
тизими, яъни алохида фанларни эмас, балки махсус укув пректлари асосида
фанларни бир-бирига боглаб укитадиган таълим тизими жорий килинди. Укувчилар
барча фанларни амалиетда, бир катор фанларнинг мантикан богликлиги мужассам
булган проект устида иш олиб бориш жараенида узлаштирадилар. Амалий куникма
билан бир каторда назарий билимлар хам мустахкамланиб, урганилаетган мавзу хам
фан хам укувчи томонидан тулаконли англаниб айни вактда мустахкамланади. STEM
чап мия ярим шарининг функцияларини ривожлантиришга йуналтирилган. Бундай
инсонларда танкидий фикрлаш, тил кобилияти, аналитик фикрлаш, дедуктив фикрлаш,
индуктив фикрлаш ва ахборотни матн холатида кайта ишлаш кобилияти ривожланган
булади.
Узбекистонда ушбу дастур факатгина
хусусий мактабларда ва президент мактабларида йулга куйилган бир пайтда PISA
(Programme for International Students Assessment)
рейтингининг юкори уринларини эгаллаган Хитой, Япония, Канада, Сингапур ва
Финляндия каби давлатлар STEAM
дастурини барча мактабларга олиб кириш хакида бош котиришяпти.
STEAM
дастурининг синфда кулланилиши, доим кайсидир бир хаетий муаммонинг ечимини
топишга каратилган булади. Укувчилар гурух булиб ишлайдилар,улар томонидан
изланиш олиб борилади, тажрибалар утказилади, конструкциялар жорий килинади, уз
махсулотларини ижтмоий тармокларга олиб чикадилар, турли хил сайтлар ва
мультфильмлар яратадилар.
STEM технологиясининг
афзаллигини куйидаги диаграммада кузатишингиз мумкин [2]:
1-диаграмма
Мактабларда
ушбу
дастурни
йулга
куйиш
укувчиларга
маънавий
ривожланишга,
XXI асрда мухим
куникмага
айланиб
булган
гурух
булиб
ишлаш,
мантикий
фикрлаш
каби
куникмаларни
укувчиларга
сингдиришга
олиб
келади.
Хозирги
кунда робототехника ва ракамли технология сирларини урганишга, конструкторлаш
ва моделлаштириш сохасига кизикувчи ешларимиз сони купайиб бормокда.
Юртбошимиз Шавкат
Мирзиеев президент мактабларини ташкил этишнинг максадини куйидагича изохлаган
эдилар: «Мамлакатимизни янги тараккиет боскичига кутаришни уз олдимизга устувор
вазифа килиб куйган эканмиз, буни амалга ошириш учун бизга, энг аввало, янги
авлод кадрлари керак. Ана шундай юксак салохиятли кадрларни тарбиялаш максадида
юртимизнинг хар бир худудида биттадан янги типдаги мактаблар- Президент
мактабларини ташкил этишни режалаштирганмиз» [3]. Бу типдаги мактабларда STEM
таълим дастури буйича укитишга ихтисослаштирилганлиги бежизга эмас, айнан шу
дастур оркали биз инновацион технологияларни чукур узлаштирган, мантикий ва
аналитик фикрлаш кобилияти, гурухда ишлаш куникмалари юкори даражада булган келажак
кадрларни тайерлашимиз мумкин. Бундай кадрларни тайерлаш учун махсус
тайерловдан утказилган укитувчилар керак, чунки узининг салохияти етмаган
укитувчи, укувчига керакли савияда маълумотни етказиб бера олмайди.
Шундай килиб,
келажак технология ривожига боглик, технология ривожи эса таълимга булган
эскича карашлардан холи булган, уз кобилияти ва билими ердамида укувчилар
тушунчасини, дунекарашини чексиз кенгайтира оладиган янги форматдаги
укитувчиларга богликдир.
Фойдаланилган
адабиётлар руйхати:
1. Научно-практическое
образование, исследовательское обучение, STEAM-образование: новые типы
образовательных ситуаций: Сборник докладов IX Международной научно-практической
конференции «Исследовательская деятельность учащихся в современном
образовательном пространстве». Том 1 / Под ред. А.С. Обухова. М.: МОД
«Исследователь»; Журнал «Исследователь/Researcher», 2018. – 260 с.
2. «Узбекистонда
илмий-амалий тадкикотлар» мавзусидаги конференция материаллари туплами, 2020 «STEAM
таълими ва унинг келиб чикиш тарихи», Хамидова З.Р.
3. http://xs.uz/uz/post/birinchi-prezident-maktabi-qaerda-tashkil-etilishi-malum-qilindi
4.
https://en.wikipedia.org/wiki/Science,_technology,_engineering,_and_mathematics
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.