Стихи бичурских поэтов к календарю о временах года

                                               К календарю о временах и месяцах года

                Yбэл

              (Зима)

Мүнгэн сагаан малгайтай,                                        

Мүнхэ саhан дэгэлтэй,                                 

Жэгтэй   эди  шэдитэй

Жабар Сагаан Yбэлнэй

Жороо, жороо морёороо

Жороолон  мандаа буубал даа!

                        Ц-Д. Хамаев.

             Декабрь

Буга hарын жабарта

Буугайм сэмгэн сэнтэнэ.

Буртаг шэдхын оёорто

Будан манан хэбтэнэ.

Ташаан дээрэм таалалдан,

Табан хэрмэн үлхөөтэй.

Тамхяа татан алхалнаб,-

Талаан зүрхэм хүлгөөтэй.

                        Д. Улзытуев.

              Январь

Янгинама хүйтэн январь

Яаралтай мандаа ерэбэ.

Яларна,  толорно  наран.

Ялалзама   мүнгэн саhан.

                       С. Будажапова.

            Февраль

Һарын мүнгэн толонhоо гү,-

Һаруул сонхом сэнтэнэ.

Һайхан харахан  нюдэнhоо  гү,-

Һанаан минии хүнтэрнэ.

Шэмэрүүн хүйтэн жабарhаа гү,-

Шэлтэй сонхом сэнтэнэ.

Сэхэхэн эрид  үгэhөөнь гү,-

Сэдьхэл минии  хүнтэрнэ.

                        Д. Улзытуев.

             Февраль

Хүйтэн, дошхон  үдэрнүүд,

Хэсүүхэн  ута  hүнинүүд.

Шэрүүн  шуурган   хүхинхэй,

Шугын  модод   хүүенхэй.

Хабатай  хабар  холохон даа,

Холын  шубууд  үдыхэн даа!

                                  С. Будажапова.

               Хабар

              (Весна)

Харгын саhан хайлаад,

Хадаар  үшөө сайгаа.

Эреэн соохор майлаар

Эртын  хабар  зайгаа.

Хүнды жалгаар дууhан

Хүхюун ургы найгаа, -

Эбтэй hайхаар бууhан

Эртын хабар байгаа.

                                Д. Улзытуев.

              Весной

       (Птицы - лебеди)

Аажам хабарай агаараар

Аянай шубууд  гангиналдаа,

Yүлэн  шэнги  хадагаар

Yдэhэн  дайдань  угтаа.

Номин хибэс дэрлэжэ,

Нооhоёо hэбин хүльбэрнэ.

Хүнгэн жэгүүрнүүдэй дэлгэжэ,

Мүнгэн бэеэ сэбэрлэнэ.

                             Тимур Гомбожапов.

               Март.

Мартамнай маараад,

Малгайгаа абан,  айлшалба.

Ургы сэсэг нахилзаад,

Уула, майлаар хүхэрбэ.

Хүйхэр  үбэл дэгэлээ

Ходо татан  тайлабал  ха.

Холын  харгы, хаданууд

Харлажа захалбал  ха.

                             С. Будажапова

             Апрель

Сонхоо  нээгээд харахадам,

Соохор  маряан  зэрэлгээн,

Болор хүхэ тэнгэридэ

Булжамуурай жэргээн…

Хабар… Апрель  hарын

Хабатай солгёон үглөө.

Иигээд хүхын дуунай

Элдин   үе  дүтэлөө.

                            Д. Улзытуев.

Апрель hарада бусажа,

Алтан  хараасгайнууд ерэбэ,

Агаар дүүрэн  шулганажа,

Аянай  зугаа  асарба.

Тоонын дээбэр сэлеэтэй,

Танил  нүхэдөө  хүлеэнэ,

Шубуун нюрууда няалдаатай

Шабар гэрынь угтана.

Алтан хараасгайн абяан

Аятай hайханаар дуулдадаг,

Элинсэг хулинсагай саг

Эдэ  шубуудта үзэгдэдэг.

                                      Басаа Валера.

                    Май

Нойрhоо hэриhэн дайда.

Наранай  hаргама  элшэ.

Халюуран, ногооной 

Хүхэрhэн   саг.

Тохорюун  шубуудай  гангинаан,

Тэрэнги  сэсэгэй  hалбараан. (С. Будажапова).

            Зун

          (Лето)

…Сэсэгүүд  баяртай

Наранай  гарахы  угтаа.

Сэнхирхэн шүүдэрээр

Сүршэн байжа дуулалдаа.

Толгойгоо үргэнэд –

Тоншье  hайхан даа,

Толотоhон туяанууд

Өөhэдөө гайхалдаа,

…Сэсэгүүд  ганхаба

Наранай орохы үдэшэн,

Сэлгеэтэн  ерэбэ

Сэнгүү зунай үдэшэлэн.

Намаагаа  хумибад –

Уйдхартайгаар уйлалдаа,

Намжаахан  үглөөтэй

Иигэжэл  хагасабал  даа.

                          Д.Улзытуев.

              Июнь

Хүхын  донгодохо үеые

Хүлеэжэл байгаарай, эжымни.

Хүндэтэ  албаяа  дүүргэжэрхёод,

Хүрэhөөр  лэ  бусажа  ерэхэб  даа.

Хүхигэрхэн  түрыень  бүтээжэ,

Хүхинүүлхэл  байхабди  Шэбэртээ.

Хүндынгөө үрмые хүшөөжэл бай,

Хүхын  донгодохы  хүлеэжэл бай.

                                                  Д.Улзытуев.

               Июль

Залиршагүй   зула –

Зунай  дунда  hара.

Зэргэлээтэhэн  тала.

Зэдэлээтэ  дуунууд.

Зугаатай  үхибүүд.

Жэгүүртэ  шубуудай

Жэнгинээн.

Жаргалтай  сагай  үе…

                         С. Будажапова

               Август

Үүлэнэй  хүбөө  ягааржа,

Yүрэй  толон  задарба.

Yнэhэн  хүхэ  тэнгэри

Yнгын галаар бадарба…

Хара-Булагай эхиндэ

Хасабшатай  майхан.

Хажуур  бүлюу  хоёрой

«Хан» - гэхэнь  hайхан.

                             Д.Улзытуев.

               Намар

               (Осень)

Намарай ольбоной унахада,                                                   

Набша ногоон хагдардаг,

Аглаг сэсэгэй намаа дор

Алтан  зүгы  хосордог.

                          Д. Улзытуев.

Хээгүүр,

           hужааг дээгүүр,

Шугы соогуур,

          добын саагуур

Уняар  тунаа,

         ольбон  унаа.

Бүүр-түүр

        үглөө эртүүр

Һургуули  руугаа

        хүүгэд субаа.

Шэбэртымнай 

       шэнэhэн шугы,

Налхи соогуур

      нарин дугы…

Хаагална

      хадын хирээ:

«Намар ерээ,

     намар ерээ!»

                       Д. Улзытуев.

            Сентябрь

Гансахан нажарай туршада

Газартаа  мүндэлhэн улаалзай.

Намарай түрүүшын ольбондо

Нариихан эшээрээ  шэшэрнэ.

Хадарган хюруугай  шүдэндэ

Хагдаран унаhан улаалзай.

Элдинхэн нажарай эхиндэ

Эрьежэ дахинаа мүндэлнэ.  

                            Д.Улзытуев.

               Октябрь

Сэсэг набшын хэнзэлhэн

Сэлгеэн  энэ үдэрнүүд.

Cэгээн харюуу адхаhан

Сэлмэг  хүйтэн  үдэрнүүд.

Нармай сэнхир нютагтам

Намарай ерэhы гэршэлнэ

Шуурхай мүльhөөр хайнагтан,

Шугын горхон тэршэлнэ.

                            Д. Улзытуев.

              Ноябрь

Байгал тээhээ үлеэжэ,

Байрын саhан ороходо,

Дунгяаршаhан тайга соо

Дуулим байдал  оршодог.

Һахил сагаан нарhанай

Һанаа алдахань дуулдаха.

Туруутайхан  амитанай

Турьяад  абахань  соностохо.

                            Д. Улзытуев.

                                                              27. 06. 16.