Тақырыбы: Санды және әріпті өрнектер. Өрнектерді ықшамдауға есептер шығару.

Ақмола облысы

Целиноград ауданы

Қоянды ауылы

 Қоянды орта мектебінің

Математика пәнінің мұғалімі

Нурсапа Мапиза

Тақырыбы:  Санды және әріпті өрнектер. Өрнектерді ықшамдауға есептер шығару.

Мақсат:

• Сөйлем түрінде берілген өрнектердің  сан түрінде жазылуын көрсетіп мәнін табады және өрнектерді ықшамдап, есептерді шығарады.

• Мәтінді есептердің шартын жазуда әріпті өрнектерді қолданып табады. Сонымен қатар жұмбақ әріптердің  сырын талдап, анықтайды.

Тақырып жоспары:

       1) Тақырып бойынша дайындалған сұрақтарға жауап беру.

        2) Тақырып бойынша дайындалған денгейлік тапсырмаларды орындау.

        3) Тақырып бойынша топтық жұмыс.

 Деңгейлік тапсырмалар:

І деңгей тапсырмалары

1. Әріпті өрнек түрінде жазыңдар:

           1)  45 пен а санының қосындысын;           

           2)  12-нің  b санына көбейтіндісін;

           3)  х –тің 9-ға бөліндісін ;       

           4)  18 бен у санының айырмасын;

2. Өрнектерді ықшамдап мәнін табыңдар:

         1)  146 + а, мұндағы а = 14;

         2)  b - 18, мұндағы b = 21 ;

         3)  125 : а + 8, мұндағы а = 5.

3. Өрнегін құрастырып, оның мәнін табыңдар.

Хайуанаттар дүкенінде х жасыл тотықұс бар, ал одан сары тотықұстар 2 есе көп. Хайуанаттар дүкенінде неше жасыл және сары тотықұс бар? Мұндағы х = 5.

              Жауабы:   х- жасыл тотықұс – 5

                               2· х  - сары тотықұс - 10

4. Кестені толтырыңдар:

a	99	102	222
B	40	100	199
5a  - 4b

ІІ деңгей тапсырмалары

  1.   Өрнектің мәнін тиімді тәсілмен табыңдар.

            1) (716 + х) + 87, мұндағы  х = 13;     

            2) (442 + х) + 56, мұндағы  х = 58;  

            3) 239 + (y + 14), мұндағы  y = 61;     

Жауабы:1) 816 2) 558 3) 314.

2.  Өрнекті ықшамдап алып, сонан соң мәнін табыңдар:

            1) 15а · 8b, мұндағы  a = 2, b = 5;     

            2)  4c · 5d, мұндағы  c = 25, d = 18;     

            3) 90а · 5b, мұндағы  a = 6, b = 4. 

Үлгі: 9а · 2b, мұндағы  a = 4, b = 3 болса,  9а · 2b = (9 · 2)ab = 18ab = 18· 4 · 3 = 216.      

Жауабы:1) 1200  2) 9000 3) 10800.

3. Дүкенге 4 жәшік қасық әкелінді. Бір жәшіктің әрбір қатарында 7 қорапшадан  5 қатар 2 қабат етіп орналастырылған. Әрбір қорапшада 6 қасық бар. Егер 12 қасықтың құны 600 тг болса, барлық жәшіктердегі қасықтар неше теңге?

    Шешуі: Бір жәшікте қорапша– 7 · 5 · 2 = 70, бір жәшікте 70 · 6 = 420  қасық бар.

                  Барлық қорапша 70 · 4 = 280, барлық қасық 420 · 4 = 1680

                  1680 : 12 · 600 = 84000

                Жауабы:1) 84 000 тг

ІІІ деңгей тапсырмалары

1. Велосипедші мен мотоциклші бір уақытта А пунктінен шығып, қарама-қарсы бағытта жүрді. Велосипедшінің жылдамдығы 14 км/сағ.  Мотоциклші жылдамдығы 40 км/сағ. Олар  а сағаттан соң бір– бірінен неше километр қашықтықта болды.

       а = 3.

  Шешуі:  14 · а +  40  · а  = 14 · 3 +  40  · 3 = (42 + 120) км = 162 км

Жауабы: 162 км қашықтықта болады

2.  Жұмбақ әріптерді тап.

                ШУКА · 6 = АКУЛА

Жауабы: 3402 · 6 = 20412.

      Топтық жұмыс. Үш топқа бөлініп төмендегі есептерді шығарады.

    Жақшаларды дұрыс қою арқылы сан мәніне жетеді. Топтар санды және әріпті өрнектер туралы пікір алысады.

I топ.

1.  4 · 6 + 18 : 3 + 27  мәні  50 – ге тең болатындай жақша қойыңдар.

II топ.

1.  1 + 9 + 19 - 4 : 3 + 3  мәні  18 – ге тең болатындай жақша қойыңдар.

III топ.

1.  4· 6 + 18 : 3 + 2  мәні  56 – ға тең болатындай жақша қойыңдар.

Үй тапсырмасы: 

1) Әнел а есеп шығарды. Әсел одан 2 есе көп есеп шығарды. Әнел мен Әсел барлығы неше есеп шығарды?                  

             2)  Жұмбақ әріптерді тап. Бірдей әріптер бірдей сандарды, айырмашылықтағы әріптер айырмашылықтағы санды білдіреді.

                                             ИКС

                                             ИКС                 

                                             ***

                                         ИКС

                                        ***

                                        ШЕСТЬ                         Жауабы: 213 · 213 = 45369