Тақырыбы: Солтүстік Америка табиғат зоналары

• 1 слайд

  Тақырыбы: Солтүстік Америка табиғат зоналары
  А Ш Ы Қ С А Б А Қ
  География пәнінің мұғалімі
  Пірәлі Берік
  7”Б” сынып
  2016 оқу жылы
  

• 2 слайд

  
  
  
  
  Cабақтың тақырыбы: Солтүстік Американың табиғат зоналары
  Сабатың мақсаты:
  а) білімділік: Солтүстік Американың географиялық жағдайларымен, елдерімен, табиғат зоналарын, табиғат байлықтарымен таныстыру.
  ә) дамытушылық: оқушыларды өз бетінше жұмыс істеуге дағдыландыра отырып, ойлау қабілеттілігін дамыту.
  б) тәрбиелік: оқушылардың тақырып бойынша алған білімдерін тексеру және ойға түсіре отырып, есте сақтау.
  Сабақтың көрнекілігі: интерактивті тақтада слайд-шоу, карта, үлестірме
  қағаздар.
  Пәнаралық байланыс: тарих, әдебиет, бейнелеу.
  Сабақтың түрі: өздігінен білім алу сабағы
  Сабақтың барысы:
  І.Ұйымдастыру кезеңі
  1.Оқушылармен сәлемдесу, журнал толтыру, түгелдеу.
  ІІ.Сабақтың барысы
  1.Үй тапсырмасын сұрау
  2.Электронды оқулықта саяхат жасау
  3.Оқушыларды бағалау
  4.Үйге тапсырма беру.
  
  
  

• 3 слайд

  Үй тапсырмасы
  1.Материктің географиялық орны.
  2.Солтүстік Американың ашылуы мен зерттелуі
  3.Жер бедері мен пайдалы қазбалары.
  4.Солтүстік Американың климаты
  5.Солтүстік Американың ішкі сулары, Ұлы көлдер жүйесі.
  6.Солтүстік Американың табиғат зоналары, жануарлары
  7.Солтүстік Американың халқы және елдері
  8.АҚШ
  9.Канада
  10.Орталық Америка елдері
  
  
  

• 4 слайд

  Солтүстік Америка ертеде Еуразиямен бірге Лавразия материгінің құрамында болған, солтүстік жарты шар материгі. Жерінің үлкендігінен алты материк ішінде Еуразия мен Африкадан кейінгі үшінші орынды алады. Жерінің ауданы – 24,2 млн км2.
  Солтүстік Американың жер көлемі.
  Еуразия сияқты Солтүстік Американы солтүстік поляр шеңберлері солтүстік бөлігінен, ал солтүстік тропик сызығы оңтүстігінен.
  

• 5 слайд

• 6 слайд

• 7 слайд

  Географиялық орны
  

• 8 слайд

  Леконт тауы
  

• 9 слайд

  Солтүстік Американың ғарыштан көрінісі
  

• 10 слайд

  Жер бедері
  Құрлықтың беткі құрылысы әр түрлі: бат-н Кордильера тау жүйесі, шығ-н кең алқапты жазықтар мен орташа биіктіктегі таулар алып жатыр. Батыс бөлігінің орташа биікт. 1700 м, шығысында 200 – 300 м, құрлық бойынша 720 м. С. А-ның ең биік жері – Мак-Кинли шыңы (6193 м), теңіз деңгейінен ең төмен орналасқан жері – Ажал аңғары (–85 м). Солт. және солт.-шығысында Лаврентий қыраты (300 – 600 м), оңт-ке қарай Орталық жазық (200 – 500 м) орналасқан. Бат-ндағы Ұлы жазық (500 – 1500 м) солт-ндегі Макензи ойпатына жалғасады. Орт. жазық шығ-нда Аппалач тауларына тіреледі. Кордильера тау жүйесі солт.-батыстан оңт.-шығысқа қарай созыла орналасқан бірнеше доға тәрізді тау жоталарынан тұрады. Шығыс доға Брукс, Макензи, Элберт және Шығыс Сьерра-Мадре тау жоталарын біріктіреді. Бұл жоталар батысқа қарай Жағалық жоталар, Юкон, Колумбия, Колорадо, Үлкен Алап, т.б. үстірттер мен оңт-ндегі Мексика таулы қыратына ұласады. Бір-бірінен тау жоталары мен қазаншұңқырлар арқылы бөлінген.
  

• 11 слайд

  Геологиясы
  Құрлықтың геол. негізі – Солт. Америка платформасы. Бұл ең көне құрылым каледондық (құрлықтың солт.-шығысы, Гренландия, Ньюфаундленд аралдары, Солт. Аппалач), герциндік (Оңт. Аппалач, Уошито жотасы, Канаданың Арктик. топаралы), мезо-кайнозойлық (Кордильера) құрылымдармен қоршалған. Атлант мұхиты мен Мексика шығанағы жағалауларындағы мезо-кайнозойдың қалың шөгінділерімен жабылған ойпаттар осы платформалардың плиталары болады. Плейстоценде бүкіл Солт. Американың солт. бөлігін Тынық мұхитынан Атлант мұхитына дейінгі 14 млн. км2 жерді мұздықтар басты. Платформаның мейлінше тұрақты бөлігі – Канада қалқаны (7 млн. км2) кембрийге дейінгі кристалды тау жыныстарынан (гранит, гнейс) тұрады. Платформаның шөгінді беткі қабаты палеозой, мезозой және кайнозойдың континенттік жыныстарымен жабылған. Іргетас аум-нда бірнеше антеклизалар мен синеклизалар бар. Кен байлықтары. Кен байлықтарының негізгі бөлігі Канада қалқаны мен Кордильера тау жүйесінде шоғырланған. Жоғ. көл мен Лабрадорда ірі темір кендері, платформаның шөгінді жыныстарында мұнай мен газдың, тас көмірдің мол кендері бар. Кордильерада алтын, күміс, мырыш, қорғасын, молибден, вольфрам, Колорадо үстіртінде уран, Аппалач тауларында тас көмір мен темір кентасы, Сеңгір таулардың палеозой шөгінділерінде фосфорит, төм. мезозойда уран кендері бар. Мексика шығанағы жағалауында, Калифорнияда, Оңт. Аляскада, Ұлы жазықтың солт-нде мұнай мен газдың ірі кен орындары шоғырланған.
  

• 12 слайд

  Климаты
  С. А. қиыр солт-те арктикалық белдеу мен оңт-нде субэкваторлық белдеулер аралығында орналасқан. Батыс және шығыс жағалауының климаты мұхиттық, ішкі аудандарында – континенттік. Арктик. климаттық белдеуге Солт. Мұзды мұхит суымен қоршалған аймақ кіреді; бұл өңірдің климаты қатаң, жауын-шашынды. Субарктик. климаттық белдеудің батыс бөлігінің жауын-шашыны мол, қысы жылы, жазы салқын. Қоңыржай климаттық белдеу (40° с.е-тен солт-ке) жұмсақ, өте ылғалды (бат-нда), қоңыржай континентті (шығ-нда). Субтропиктік климаттық белдеу жұмсақ жерортатеңіздік типке жатады. Калифорния түбегі мен Мексика таулы қыратының орт. бөлігі тропиктік климаттық белдеуде жатыр. Субэкваторлық климаттық белдеуге жататын Орт. Американың оңт. бөлігінің климаты тұрақты ыстық, жазы ылғалды, қысы құрғақ келеді. Қаңтардың жылдық орташа темп-расы –36°С-тан (солт-нде) 20°С-қа дейін (оңт.) артады. Ең төм. темп-ра – 64°С (Аляска мен Канаданың солт.-батысында) және – 70°С (Гренландияда) байқалды. Шілденің жылдық орташа темп-расы – 4°С-тан (солт.) 32°С-қа дейін (оңт.). Ең жоғ. темп-ра – 56,7°С Ажал аңғарында (Батыс жарты шардағы ең жоғ. көрсеткіш) байқалды. Жылдық жауын-шашын мөлш. Аляска мен Канаданың батыс жағалауы мен АҚШ-тың солт.-батысында 2000 – 3000 мм, құрлықтың оңт.-шығысында 1000 – 1500 мм, Орт-ндағы жазықтарда 400 – 1200 мм, ішкі үстірттерде 100 мм, Калифорния түбегінде 100 – 150 мм-ден аспайды.
  

• 13 слайд

  Ішкі сулары
  Солтүстік Америка жер беті ағын суларына бай. Мұнда дүние жүзіндегі ең ұзын өзен жүйесі (Миссисипи және Миссури) мен тұщы судың көп шоғырланған аймағы (Ұлы көлдер) орналасқан. Өзендердің орташа жылдық ағын мөлш. 8200 км3. Құрлықта өзен торы біркелкі таралмаған. Өзендердің көпшілігі (Миссисипи, Рио-Гранде, Әулие Лаврентий, т.б.) Атлант мұхиты алабына жатады. Тынық мұхиты алабындағы өзендер (Юкон, Колумбия, Колорадо, т.б.) қысқа, суы мол болып келеді. Солт. Мұзды мұхит алабындағы өзен торлары толық жетілмеген, көлдер мен батпақтар көп. Ірі өзен жүйесі – Финли – Пис-Ривер – Еріксіздер – Макензи. Құрлықтың мұз басқан солт. бөлігі мұздық-тектоник. көлдерге бай: Ұлы көлдер, Виннипег, Виннипегосис, Манитоба, Үлкен Еріксіздер көлі, Үлкен Аюлы көлі, Бұғылы көлі, т.б. орт. Америкада (Никарагуа қолатында) ірі тектоник. көлдер – Никарагуа және Манагуа орналасқан. Үлкен Алап үстіртінде ылғалды плейстоцен дәуірінен қалған Үлкен Тұзды көл бар. Жағалық ойпаттарда лагуналық, Кордильерада жанартаулық көлдер кездеседі.
  

• 14 слайд

  Өзендері
  Миссисипи
  Миссури
  Макензи
  Колумбия
  Саскачеван
  Юкон
  Колорадо
  
  

• 15 слайд

  Көлдері
  Ұлы көлдер
  Мичиган
  Виннипег
  Виннипег
  Манитоба
  Үлкен Еріксіздер көлі
  Үлкен Аюлы көлі
  Бұғылы көлі
  
  

• 16 слайд

  Топырағы
  Арктик. және тропиктік белдеулер аралығындағы топырақтың барлық түрі кездеседі. Канаданың Арктик. топаралына тундралы арктик. және тундралы-глейлі топырақ тән. Алясканың бат. Алеут аралдарының жанартаулық күлдерін шымтезекті субполюстік топырақ жапқан. Лабрадор түбегінің оңт-нде иллювийлік – темірлі-шірінділі күлгін топырақ, Лаврентий қыратының оңт.-батысында және Ұлы жазықтың солт-нде шымды-күлгін топырақ таралған.
  

• 17 слайд

  Өсімдігі
  

• 18 слайд

  Жануарлары
  

• 19 слайд

  Ең қауіпті өрмекші
  

• 20 слайд

  Солтүстік Американың егеменді елдері
  

• 21 слайд

  Солтүстік Американың үлкен қалалары
  
  
  Нью-Йорк
  Лос-Анджелес
  

• 22 слайд

  Даллас
  Филадельфия
  

• 23 слайд

  Хьюстон
  Вашингтон
  

• 24 слайд

  Майами
  Мехико
  

• 25 слайд

  Торонто
  

• 26 слайд

• 27 слайд

  Пайдалы қазбалары
  

• 28 слайд

  Cемантикалық карта
  “Ең,ең,ең ...” жалғасын тап
  

• 29 слайд

  Cемантикалық карта
  “Ең,ең,ең ...” жалғасын тап
  

• 30 слайд

  Бекіту сұрақтары:
  1.Солтүстік Американың жерінің ауданы- 24,2 млн.км2
  2.АҚШ халқының саны- 290-ға жуық.
  3.Канаданың астанасы – Оттава қаласы
  4.Солтүстік Американың байырғы халқы – эскимостар
  5.Солтүстік Американың шығысындағы тау – Аппалач
  6.Солтүстік Америкадағы тектоникалық көлдер – Никарагуа, Манагуа
  7.АҚШ-тың ұлттық саябақтары – Гранд-Каньон, Каскада, Катмай, Мамонт, Секвойя, Эверглейдс.
  8.Солтүстік Американың климаттық белдеулері – арктикалық, субарктикалық, қоңыржай, субтропиктік, тропиктік, субэкваторлық.
  
  
  

• 31 слайд

  Тест жұмысы
  1.1492 жылы Испан экспедициясын басқарған, Солтүстік Американың оңтүстік жағалауларын ашқан ғалым кім?
  А) Америго Веспучи
  Б) Хриостофор Колумб
  В) Джон Кабот
  2.Мұздықпен бірге ілесіп келетін қойтас,қиыршық, құм, саз түріндегі тау жыныстарының үйіндісі не деп аталады?
  А) металл
  Б) магма
  В) морена
  3. “Ураган” сөзінің мағынасы
  А) Дауыл құдайы
  Б) От құдайы
  В) Күн құдайы
  4. Тынық мұхит алабына жататын ең ірі өзендер
  А) Колумбия,Колорадо
  Б) Эри, Гурон
  В) Миссисипи, Маккензи
  5.Үндістер мен негрлерден пайда болған ұлт
  А) мулаттар
  Б) самболар
  В) метистер
  

• 32 слайд

  Оқушылар білімін бағалау.
  
  Үйге тапсырма: Қосымша ақпарат көздерінен Солтүстік Америка жайлы мәлімет дайындап келу.
  

• 33 слайд

  
  
  
  
  
  Сулар
  Қалалар
  Саябақтар