Татар теле. ФДББС. Килеп чыгышы ягыннан татар теленең сүзлек составы. Гомумтөрки сүзләр.

Тема: Хаталар өстендә эш. Килеп чыгышы ягыннан татар теленең сүзлек составы. Гомумтөрки сүзләр.

Максат: 1.Лексикология турындагы белемнәрен тирәнәйтү.

2.Килеп чыгышы ягыннан татар теленең сүзлек составы турында белешмә бирү.

3. Гомумтөрки сүзләр турында белешмә бирү.

4. Төркемнәрдә һәм мөстәкыйль эшләү күнекмәләрен ныгыту.

5. Туганлык хисләрен үстерү.

Дәрес тибы: Яңа белем бирү.

Җиһазлау: дәреслек, ярдәмлек, схема

Дәрес этаплары	Укытучы эшчәнлеге+	Укучы эшчәнлеге	Уку-укыту гамәлләре
Мотивация	Укучыларны саләмләү, уңышлар теләү.Тәрәзәгә чиртә, -         Хәерле иртә! Чемердәтеп тәнне Салкын Таң җиле исә. Ул да гүя тели безгә Хәерле иртә. Безне яңа эшләр белән Яңа көн көтә. Сәлам сиңа өр-яңа көн, Хәерле иртә.	Саләмне тыңлау, бер-берләренә яхшы кәеф теләп эшкә керешү.	Тыңлаган әсәрләр буенча сораулар бирә белү; әхлакый-этик бәяләү социаль һәм шәхси бәяләрдән чыгып,шәхеснең мораль сайланышында үзләштерү эчтәлеген бәяләү
Актуализация	1.Диктант билгеләре белән танышу, нәтиҗәләр чыгару. 2. Хаталар өстендә эш башкару (индивидуаль карточкалар белән эшләү) А. К...лке, ...рлык, б..рын,  к...чкыру, т...ткын, ав...ру, сор..., м...гез, к...лын, н...гыту.     Й...мырка, акл...к, б...рыч, к...сла, ...зын, ...лы, с...лге, б...тен, к...рмыска, т...рыш. Б. Боры..., ела..., яше..., ...арат, ма...ара, та..., а..., ди...гез, төте..., бәрә...ге.     Бага...а, каза..., кө..., а...лату, бура..., хәзи...ә, мо..., ча...а, җи...ү, кара...гы. 3. Яңа теманы кабул итергә әзерләү.	Укучылар диктанттагы хаталарын өйрәнәләр, индивидуаль карточкалар белән эшләп хаталар өстендә эш башкаралар. Сорауларга җавап бирәләр.	Соңгы нәтиҗәләрне исәпкә алып, максатларның эзлеклелеген билгеләү.план төзү һәм эшнең эзлеклелеге Прогнозлау(алдан фаразлау) Нәтиҗәгә соклану һәм аның үзләштерү дәрәҗәсен билгеләү,аның вакытлы характеристикалары
Укучы нинди авырлыклар белән очраша? Дәреснең максатларын ачу.	Мисал бирү, дәреснең максатын билгеләү өчен проблемалы ситуация тудыру. Безнең эрага кадәр 4нче гасыр башында грек философы Платон мәктәп ача. Аны Академия дип атыйлар, чөнки укучылар белән әңгәмәләрен ул Академ статуясы янында үткәрә. Арада бер укучы барысын да үзе тикшереп карарга тырыша һәм: “Платон – миңадус, ләкин хакыйкать кадерлерәк”, - ди. Бу Аристотель була. -    Бу өзектә сезгә таныш булмаган сүзләр бармы? -         Кайсы сүзләр рус телендә дә бар? -         Без бүген нинди эш белән шөгыльләнербез?		Укучылар тарафыннан белгән яки әлегәчә белмәгән күнекмәләрне үзара бәйләү;       Планлаштыру;
Авырлык тан чыгу юллары.	Аңлатмалы сүзлек белән эшләү.	Сүзлекләр белән эшлиләр. Сорауларга җавап бирәләр, аңлаталар.	- проблеманың әйтелеше яки бирелеше -эзләнүле һәм иҗади характердагы проблемаларны чишү юлларын мөстәкыйль табу.
Яңа материалны аңлату.	1.Мисаллар карарга, проблемалы ситуация тудырып, аны хәл итәргә. сорауга җавап табу: 2.     242нче күнегү остендә эшләү. -         Текстны игътибар белән уку, абзацларга бүлдерү. 3.     Күнегү ярдәмендә модель төзергә кушу. Килеп чыгышы ягыннан татар теленең сүзлек составы. Гомумтөрки сүзләр     Алынма сүзләр	Укучылар алда өйрәнгәннәрен искә төшерәләр, аңлатмалы сүзлектән карыйлар. Бер берсенә сораулар бирәләр, Нәтиҗә чыгаралар. Кагыйдә белән чагыштыру (106б.) Укучылар киңәшеп тактага чыгып модель төзиләр. Тел сүзе кергән җөмләләрне дәфтәргә күчереп язалар; Үзләре теләгән 3 сүзтезмә белән җөмләләр төзиләр.	-кирәкле информация туплау; - билге-символлар - модельләштерү Логик - билгеләрне табу максатыннан чыгып, анализлау  - җитмәгән компонентларны тулыландырып,синтезлау; - чагыштыру,объектларны классларга бүлү, серияләү өчен критерийлар сайлау;
Материал ны беренчел ныгыту.	1.     Дәреслектәге  243нче күнегү өстендә эшләү. Укучыларның нәтиҗәләре белән чагыштыру.	Таблицаны өйрәнәләр, алдагы сыйныфларда өйрәнгәннәрне искә төшерәләр. Фикерләрен сыйныфка әйтәләр. Мисаллар ярдәмендә дәлиллиләр. Сүзлек белән эшлиләр.	Төрле фикерләрне исәпкә алу, үз позициясен нигезләү. сәбәп-нәтиҗә бәйләнешен ачыклау,  - логик фикерләү чылбырын төзү, - исбатлау. Телдән аңлату.
Физкультминутка	Ак куян басып тора, Колакларын селкетә. Менә шулай, менә шулай Колакларын селкетә. Ак куян басып тора, Ул кулларын җылыта. Менә шулай, менә шулай Ул кулларын җылыта. Ак куян басып тора, Аякларын җылыта. Менә шулай, менә шулай Аякларын җылыта.	Тыңлыйлар, хәрәкәтләрне башкаралар.	Ишетеп аңлау
Мөстә кыйль эш.	Тест өстендә эшләү. 1.Татар теленең сүзлек составы ... А. бертуктаусыз үзгәреш кичерә. Ә. хәзерге көндә үзгәрми. 2. Лексиканың төп өлешен ... А. татар теленең үз сүзләре тәшкил итә. Ә. алынма сүзләр тәшкил итә. 3. Дөньядагы башка телләр аша татар еленә кергән сүзләрне... А. алынмалар дип атыйлар. Ә. неологизмнар дип огмумтөрки сүзләр дип атыйлар. 4. Гомөмтөрки сүзләр башка телләрдә ... А. очрый. Ә. очрамый. 5. Спорт, митинг, футбол, волейбол сүзләре татар теленә рус теле аша... А. немецтеленнән кергән. Ә. инглиз теленнән кергән.	-         Тест биремен үтиләр. -         Язма эшләрен үрнәк буенча тикшерәләр.	Үрнәк буенча тикшерәләр, үзбәя. Нәтиҗәгә соклану һәм аның үзләштерү дәрәҗәсен билгеләү ,аның вакытлы характеристикалары.       Контроль;
Кабатлау һәм ныгыту күнегүләре.	Төркемдә эшләү: 244нче күнегү өстендә эшләү,таблицаны тутыру.	Таблицаны тутыралар. Бергәләп эшлиләр, чагыштыралар. Сорауларга җавап бирәләр, киңәшеп  төркемдә эшлиләр.	Төркемдә эшләү Төрле фикерләрне исәпкә алу, үз позициясен нигезләү.   логик фикерләү чылбырын төзү, Тикшерү, коррекцияләү, иптәшеңнең эшчәнлеген бәяләү,үз фикереңне тулы әйтә
Рефлексия. Өй эше.	Дәрескә йомгак ясау. -         Нинди эш башкардык? -         Нинди яңалык белдегез? -         Кайсы эш катлаулы булды?	Үзбәя. 1.Гомумтөрки сүзләрне кулланып 5 җөмлә төзегез.  2. Модельне  ятлагыз 97б.	Үз эшен,  иптәшләренең җавапларын, үз хезмәтен бәяли белү.