Аңлатма
язуы
10
нчы сыйныф
Татар
теле- атнага 1 сәгать
Барлыгы-
35 сәгать
10 нчы сыйныф өчен татар теленнән эш программасы түбәндәге программаларга
нигезләнеп төзелде.
1.Рус
мәктәпләрендә укучы татар балаларына татар теле: үрнәк гомуми программа (X-XI
сыйныфлар) . Төзүчеләр: Ф.Ф.Харисов, Ч.М.Харисова, Казан 2013.
2.Рус
телендә урта(тулы) гомуми белем бирү мәктәпләре өчен татар теле һәм
әдәбиятыннан үрнәк программалар: 1-11 нче сыйныфлар Төзүчеләр:Ф.Ф.Харисов,
Ч.М. Харисова,В.А Гарипова. Казан,2011.
Өстәмә әдәбият:Абдуллина Р.С.Татар теле, 10 нчы сыйныф.Казан .”Мәгариф”нәшрияты,
2012.
Программа нигезендә 10 нчы сыйныфта татар телен өйрәнүгә атнага 2 сәгать исәбеннән
70 сәгать каралган.
Муниципаль бюджет гомуми белем бирү учреждениесе “Татарстан Республикасы Буа
муниципаль районы Адав-Толымбай урта гомуми белем мәктәбе”нең укыту
программасында атнага 1 сәгать исәбеннән 35 сәгать каралган.
Рус
мәктәпләренең югары сыйныфларында укучы татар балаларына ана теленнән урта
(тулы) гомуми белем бирү түбәндәге максатларны күздә тота:
-
укучыларда гражданлык һәм
патриотик хисләр тәрбияләү;
-
татар халкына хас булган рухи, әхлакый һәм мәдәни төшенчәләр турында мәгълүмат
бирүне дәвам итү;
-
татар теленең эчке үзенчәлекләренә төшендерү;
-
ана телендә аралаша белергә өйрәтү һәм аны үстерү;
-
татар телен иҗтимагый күренеш буларак аңлау, шушы тел нормаларын саклап, татар
телендә тормышның төрле ситуацияләренә бәйле рәвештә аралаша-аңлаша белү
күнекмәләрен камилләштерү;
- тел берәмлекләрен танып, аларны тикшерә, чагыштыра
алу һәм аралашуда урынлы куллану күнекмәләрен камилләштерү;
- текст белән эшләү, аннан кирәкле мәгълүматны сайлап
ала белү һәм аны тиешенчә үзгәртә алу күнекмәләрен үстерү;
- ана теленнән алган белем һәм күнекмәләрне
укучыларның үз сөйләмендә куллана алуларына ирешү;
- дәресләрдә алган белемнәрне аралашуның төрле
өлкәләрендә урынлы һәм дөрес итеп куллана белү;
- укучыларның орфографик һәм пунктуацион
грамоталылыгын үстерү;
- укучыларда җәмгыяви яктан җайлашу һәм сөйләм
барышында аралашучыга уңай йогынты ясау осталыгын үстерү.
Күрсәтелгән максатлар түбәндәге компетенцияләрне
камилләштергәндә тормышка ашырыла.
Коммуникатив компетенция.
Сөйләмдә аралашу өлкәләре һәм ситуацияләре. Сөйләм
ситуацияләрен
тәшкил итә торган берәмлекләр.
Сөйләм эшчәнлегенең барлык төрләрен (тыңлап аңлау,
сөйләү, уку һәм язу) камилләштерү буенча эшне дәвам итү.
Аралашуның төрле даирәсенә караган монологик һәм
диалогик сөйләү күнекмәләрен үстерү.
Аралашучының халәтенә һәм текстның төренә карап, аны
төрлечә уку күнекмәләрен камилләштерү.
Тәкъдим ителгән текстны мәгълүмати әһәмияте ягыннан
чыгып үзгәртү.
Төрле стиль һәм жанрга караган текстлар төзү
күнекмәләрен үстерү.
Фәнни, рәсми эш, публицистик, сөйләм һәм матур әдәбият
стильләре, аларның үзенчәлекләре турындагы белемнәрне камилләштерү.
Фәнни һәм рәсми аралашуның телдән һәм язма формаларын
куллану. Доклад, реферат, тезис, бәяләмә, алу кәгазе, ышаныч кәгазе кебек төрле
жанрдагы эш кәгазьләрен язу күнекмәләрен камилләштерү.
Сөйләм әдәбе нормалары һәм телдән сөйләм кулътурасы.
Лингвистик компетенция.
Иҗтимагый күренеш һәм тамгалар системасы буларак тел.
Аның төп функцияләре.
Тел белеме турында мәгълүмат.
Аның башка фәннәр арасындагы урыны.
Татар әдәби теленең барлыкка килүе һәм үсеше.
Татар һәм рус телләрендәге фонетик, лексик, грамматик
аермалыклар һәм охшаш билгеләр.
Тел нормалары һәм сөйләмдә аларны урынлы файдалану.
Аларның төп төрләре: татар әдәби теленең орфоэпик, лексик, стилистик һәм
грамматик нормалары.
Орфоэпик нормалар. Телдән сөйләмдә орфоэпиянең роле.
Әдәби әйтелешнең төп нормалары.
Лексик нормалар. Сүзләрне лексик мәгънәсен истә тотып,
урынлы куллану – сөйләмнең мөһим шарты.
Граммматик нормалар. Сүз формаларын татар әдәби теле
нормаларына туры китереп куллану. Җөмләләрдәге тиешле сүз тәртибен саклау, ия
белән хәбәрне дөрес урынга кую.
Орфографик нормалар. Татар орфографиясе бүлекләре һәм
дөрес язу принциплары.
Пунктуацион нормалар. Татар телендә тыныш билгеләре
һәм аларны дөрес кую кагыйдәләре.
Хәзерге татар әдәби теленең сүзлекләре һәм
белешмәләре: орфографик, аңлатмалы, орфоэпик, тәриҗемәи сүзлекләр һәм төрле
белешмәләр, аларны көндәлек тормышта куллану күнекмәләрен үстерү.
Орфографик һәм пунктуацион белем һәм
күнекмәләрне камилләштерү.
Тел берәмлекләренең һәм ярусларының үзара бәйләнеше.
Татар телендә синонимия күренеше.
Татар теленнән рус теленә, рус теленнән татар теленә
тәрҗемә итү.
Төрле жанрда язылган текстларга лингвистик
анализ ясау.
Этнокультура
өлкәсенә караган компетенция.
Тел белән мәдәниятнең үзара бәйләнеше.
Татар көнкүрешенә караган лексика: тарихи сүзләр,
халык авыз иҗатына караган сүзләр һәм фразеологизмнар; татар исемнәре. Мәкаль
һәм әйтемнәр.
Татар телендә татар, рус һәм башка халкыларның матди
һәм рухи мәдәнияте чагылышы. Рус һәм башка телләрдән татар теленә күчкән
сүзләр.
Сүзлек составының милли мәдәниятләрнең үзара тәэсир
итешүе нәтиҗәсе буларак баюы.
Татар теленең төрле милләтләр мәдәнияте белән
бәйләнеше.
Аралашуның төрле өлкәләренә караган сөйләм әдәбе
нормалары һәм аларны урынлы куллану.
Программаны үзләштерүдән көтелгән
нәтиҗәләр
Югары сыйныфларда белем алган укучыларның ана телен
өйрәнү дәрәҗәсе түбәндәге таләпләргә туры килә:
- телнең төп функцияләрен белү;
- “сөйләм ситуациясе”, “әдәби тел”, “ тел нормасы”,
“сөйләм культурасы” төшенчәләренең мәгънәләрен аңлау;
- тел берәмлекләрен һәм ярусларын, аларның төп
билгеләрен һәм үзара бәйләнешен үзләштерү;
- татар әдәби теленең орфоэпик, лексик, грамматик,
орфографик һәм пунктуацион нормаларын белү;
- тормыш-көнкүреш, иҗтимагый-мәдәни, фәнни-уку, рәсми
эш стильләрен, аларга бәйле булган сөйләм әдәбе нормаларын куллану;
- телдән һәм язмача белдерелгән төрле фикерләргә
эчтәлеге һәм формасы ягыннан чыгып бәя бирү;
- текстка лингвистик анализ ясау;
- тел белән халык тарихы, мәдәнияты тыгыз бәйләнгән
булуны аңлау.
Татар теле дәресләрендә алган белемнәрне көндәлек
тормышта куллану түбәндәгеләрдә чагылыш таба:
- текстның жанрына карап, аны төрлечә (танышу, өйрәнү,
рефератив характерда һ.б.) уку;
- кирәкле мәгълүматны төрле чыганаклардан (фәнни
текстлардан, белешмә әдәбияттан, электрон ресурстан, Интернеттан) алу;
- телдән һәм язмача бирелгән текстны мәгълүмати яктан
эшкәртүнең төрле алымнарын файдалану;
- тормыш-көнкүреш, фәнни, рәсми текстларны монологик
һәм диалогик характерда, төрле жанрда һәм стильдә язу;
- телдән һәм язма сөйләмдә татар әдәби теленең
орфоэпик, лексик, грамматик нормаларын саклау;
- аралашуның төрле өлкәләрендә сөйләм әдәбе нормаларын
үзләштерү;
- язуда хәзерге татар әдәби теленең орфографик һәм
пунктуацион
нормаларын
куллану;
- сөйләмдә һәм язуда татар әдәби теленә хас булган сүз
тәртибен саклау;
- татар әдәби телендә төрле ситуацияләрдә телдән һәм
язмача аралаша белү;
- төрле жанрда һәм стильдә язылган (сөйләнгән) текстны
татар теленнән рус теленә, рус теленнән татар теленә тәрҗемә итү.
Укучыларның
белемнәренә таләпләр
1.Тел
белеме бүлекләренә карата мәгълүматлылык булдыру
Фонетика
һәм орфоэпия:
1.Татар
телендәге сузык һәм тартык авазларның акустик- артикуляцион үзгәрешлшрен белү.
2.Сүз
басымы белән логик басымны дөрес кую. Сөйләмдә дөрес интонация куллану.
3.Сүзләргә
фонетик анализ ясау.
4.Сүзләргә
транскрипция ясау.
5.Аваз
һәм хәреф төшенчәләрен аеру. Татар теленең язу тарихын, орфографик принципларын
үзләштерү.
Лексикология
һәм фразеология:
1.Татар
теленең сүз байлыгын барлау, аңа характеристика бирү.
2.Сүзләрнең
һәм фразеологик әйтелмәләрне. Лексик мәгънәләрен аңлату. Аларга синоним һәм
антонимнар табу.
3.Аңлатмалы,
энциклопедик, этимологик, тәрҗемәле сүзлекләр белән эшләү.
Стилистика:
1
Телебездә кулланыла торган стильләрне, аларның үзенчәлекләрен белү.
2.Төрле
стильдәге текстларны аера белү. Стиль хаталарын төзәтү буенча эшләү.
Сүз
төзелеше һәм ясалышы:
1Татар
теленең ялганмалы табигатен аңлау. Сүзләрнең мәгънәле кисәкләрен билгели
белү.Тамыр, нигез һәм кушымчаларга аңлатма бирү.
2.Сүзләрне
төзелеше һәм ясалышы буенча тикшерү.
Морфология:
1Сүзләрне
төркемләү, сүз төркемнәренең үзенчәлекләрен билгеләү, аларның лексик-грамматик,
морфологик һәм синтаксик билгеләрен аңлау.
2.Өйрәнелгән
сүз төркемнәренең морфологик билгеләрен күзаллау. Татар телендә исемләшә торган
сүз төркемнәрен барлау.
3.Сүз
төркемнәренә морфологик анализ ясау.
4.Аларның
төрле ысуллар белән ясалуын белү.
Синтаксис
һәм пунктуация:
1
Өйрәнә торган синтаксик берәмлекләрне аңлау.
2.Җөмләләрне
сүзтезмәләргә таркату.Иярүче һәм ияртүче сүзләрне билгеләү, аларны бәйләүче тел
чараларын табу.
3.
Сүзтезмә белән җөмләнең бер-берсеннән аермасын таный белү.
4.Җөмләнең
әйтү максаты ягыннан төрен, интонация, логик басым һәм сүз тәртибен белү.
5.
Гади җөмлә төрләрен билгеләү.
6.Җөмләнең
баш һәм иярчен кисәкләрен табып. Аларның кайсы сүз төркемнәре белән белдерелүен
күрсәтү.
7.
Гади һәм кушма җөмләләрне аера белү.
8.
Җөмләдә тиңдәш кисәкләрне. Кереш һәм эндәш сүзләрне табу.
9.
Җөмләнең аерымланган кисәкләрен билгеләү.
10.Туры
һәм кыек сөйләмнең үзенчәлекләрен аңлау.
11.Тыныш
билгеләрен куюны аңлату.
12.Җөмлә
ахырында. Аерымланган кисәкләр янында, тиңдәш кисәкләр. Эндәш һә кереш сүзләр
янында тыныш билгеләре кую.
13.Ия
белән хәбәр арасында сызык кую очракларын белү.
14.Тезмә
һәм иярченле кушма җөмләләрдә тыныш билгеләрен кую.
15.Диалог
һәм туры сөйләм янында тыныш билгеләрен кую.
2.Сөйләм
эшчәнлегенә карата мәгълүматлылык булдыру
1.Телдән
һәм язма сөйләмдә:
-репродуктив
сөйләм: укылган яки тыңланган текстның эчтәлеген сөйләү яки язу;
-продуктив
сөйләм- бирелгән тема буенчатиешле әдәби нормаларга җавап бирә торган һәм
эзлекле итеп оештырылган сөйләм.
2.Төрле
стильдәге текстларны аңлы, йөгерек, дөрес һәм сәнгатьле итеп уку.
3.Төрле
эш кәгазьләрен яза белү.
4.Укыган
китапка бәяләмә яза белү.
5.Төрле
китапларга аннотация язу.
6.
Программа буенча өйрәнелгән әдәби әсәр геройларына телдән яки язмача
характеристика бирү.
7.
Газета –җурналларга мәкаләләр язу.
8.Тезисла,
рефератлар, докладлар язу.
Укыту
фәненең эчтәлеге
1.Тел-аралашу
чарасы, иҗтимагый һәм сәяси күренеш
1.1.Телнең
төп функцияләре
1.2
Тел һәм сөйләм.
2.Фонетика.
Орфоэпия. Графика.Аваз. Фонема
3.Лексикология
4.Сүз
төзелеше һәм сүз ясалышы
5.10
нчы сыйныфта үткәннәрне гомумиләштереп кабатлау
6.Бәйләнешле
сөйләм үстерү.
Эш
программасы
|
№
|
Дәрес
темасы
|
Сәг.
саны
|
Дәрес
тибы
|
Эш
алымнары, методлар
|
Укучыларның
белем дәрәҗәләрен тикшерү
|
Планлаштырыла
торган нәтиҗәләр
|
Үткәрү
вакыты
|
|
План
буенча
|
фактик
|
|
I
|
Тел –аралашу чарасы, иҗтимагый һәм сәяси күренеш
|
|
1
|
Тел-
аралашу чарасы, иҗтимагый һәм сәяси күренеш.
|
1
|
Дәрес-лекция
|
өлешчә
эзләнү,
күнегүләр
|
|
Иҗтимагый
күренеш һәм тамгалар системасы буларак тел. Аның төп функцияләрен
белү.
|
|
|
|
2
|
Телнең
төп функцияләре.
|
1
|
Яңа
теманы аңлату
|
Эзләнү,
анализ
|
|
Иҗтимагый
күренеш һәм тамгалар системасы буларак тел. Аның төп функцияләрен
белү.
|
|
|
|
3
|
Тел һәм
сөйләм.Татар теле белеменең төп тармаклары. Тел һәм сөйләм.
|
1
|
Дәрес-диалог
|
кабалау
|
|
Тел
белеме турында мәгълүмат. Аның башка фәннәр арасындагы урыны.
Татар
әдәби теленең барлыкка килүе һәм үсеше белән танышу.
|
|
|
|
4
|
Тел –
шартлы билге
ләр
системасы. Сөй
ләм
үзенчәлекләре.
|
1
|
Яңа
теманы аңлату
|
Эзләнү,
кабатлау
|
|
Тел
белеме бүлекләренә карата мәгълүматлылык булдыру
|
|
|
|
5
|
Монологик
һәм диало
гик
сөйләм. Интона
ция.
Сүзне оештыру
чы иҗек
басымы.
|
1
|
Дәрес-
әңгәмә
|
Үткәннәрне
кабатлау
|
|
Төрле
жанрда һәм стильдә язылган (сөйләнгән) текстны татар теленнән рус теленә, рус
теленнән татар теленә тәрҗемә итү.
|
|
|
|
6
|
Диктант
№1
|
1
|
Контрль
дәрес
|
Укучыларның
белемен тикшерү
|
Диктант
|
|
|
|
|
II
|
|
|
7
|
Аваз һәм
хәреф. Транскрипция. Сузык һәм тартык авазлар
|
1
|
Яңа
теманы аңлату
|
Күнегүләр.анализ
|
|
Сүзләргә
фонетик анализ ясау
|
|
|
|
8
|
Өйрәтү
характерын
дагы
изложение№1
|
1
|
|
|
Изложение
|
|
|
|
|
9
|
Сузык
авазлар
|
1
|
кабатлау
|
Иҗади
биремнәр
|
Бәйләнешле
сөйләм үстерү
|
Татар
телендәге сузык һәм тартык авазларның акустик- артикуляцион үзгәрешлшрен
белү.
|
|
|
|
10
|
Тартык авазлар
|
1
|
кабатлау
|
Үткәннәрне
кабатлау
|
|
Татар
телендәге сузык һәм тартык авазларның акустик- артикуляцион үзгәрешлшрен
белү.
|
|
|
|
11
|
Контроль
диктант №2
|
1
|
|
|
Контроль
диктант
|
|
|
|
|
12
|
Аваз
үзгәрешләре. Су
зык
авазлар үзгәреше
|
1
|
Яңа
теманы аңлату
|
өлешчә
эзләнү
|
|
Рәт һәм
ирен гармониясен аера белү
|
|
|
|
13
|
Тартык
авазлар үзгәреше
|
1
|
Яңа
теманы аңлату
|
Үткәннәрне
кабатлау
|
|
Тартыклар
ассимиляциясен мисаллар белән аңлату
|
|
|
|
14
|
Тартык
авазлар охшашлануы
|
1
|
Яңа
теманы аңлату
|
Күнегүләр,тикшерү
|
|
Сүзләргә
фонетик анализ ясау.
Сүзләргә
транскрипция ясау.
|
|
|
|
15
|
Тартыкларның
чиратлашуы
|
|
Яңа
теманы аңлату
|
өлешчә
эзләнү
|
|
Аваз һәм
хәреф төшенчәләрен аеру.
|
|
|
|
16
17
|
Контроль
изложение №2
|
2
|
|
|
Контроль
изложение
|
|
|
|
|
18
|
Интонация
( басым)
|
1
|
Белем
һәм күнекмәләрне ныгыту
|
|
|
Сөйләмдә
дөрес интонация куллану.
|
|
|
|
19
|
Графика
|
1
|
Яңа тема
аңлату
|
өлешчә
эзләнү
|
|
Татар
теленең язу тарихын, орфографик принципларын үзләштерү.
|
|
|
|
20
|
Сүзгә
фонетик – график анализ
|
1
|
кабатлау
|
|
|
|
|
|
|
21
|
Орфография
|
1
|
Яңа
теманы аңлату
|
Аңлату,
эзләнү
|
Сүзлек
диктанты
|
Сүзләрне
юлдан – юлга дөрес күчерү
|
|
|
|
22
|
Орфоэпия
|
1
|
Яңа
теманы аңлату
|
Эзләнү
|
|
К.
Насыйри, Х. Курбатов хезмәтләрен табып уку.
|
|
|
|
23
|
Сочинение
(Укылган әсәр яки каралган спектакльгә бәяләмә №1)
|
1
|
контроль
|
|
Сочинение
(Укылган әсәр яки каралган спектакльгә бәяләмә)
|
|
|
|
|
III
|
|
|
|
24
|
Лексикология
.Синонимнар һәм антонимнар
|
1
|
Яңа
теманы аңлату, лекция
|
Эзләнү,
фикер алышу
|
|
Ә.
Кәримуллин “Тел – милләтнең сакчы
сы”
фикер алышу
Татар теленең сүз бай
лыгын
барлау, аңа характеристика бирү.
|
|
|
|
25
|
Күп
мәгънәле сүзләр.Омонимнар.
|
1
|
Лекция
|
Эзләнү
|
|
|
|
|
|
26
|
Диктант
№3
|
1
|
|
|
Диктант
|
Язуда
хәзерге татар әдәби теленең орфо
график
һәм пунктуацион
нормаларын
куллану;
|
|
|
|
27
|
Фразеологизмнар.
|
1
|
кабатлау
|
|
Тест,
карточка
|
Сүзләрнең
һәм фразеологик әйтелмәләрне. Лексик мәгънәләрен аңлату. Аларга синоним һәм антонимнар
табу.
|
|
|
|
28
|
Этимология
|
1
|
кабатлау
|
|
|
3.Аңлатмалы,
энциклопедик, этимоло
гик,
тәрҗемәле сүзлекләр белән эшләү.
|
|
|
|
29
|
Калькалар.
Тарихи сүзләр. Архаизмнар һәм неологизмнар.
|
1
|
Яңа
теманы аңлату
|
Эзләнү,
тәрҗемә итү
|
Дөрес
тәрҗемә итү, сүзлек эше
|
Сөйләмдә
неолоизмнарны куллану. Охшаш яңгырашлы сүзләрне аеру
|
|
|
|
30
|
Лексикография
|
1
|
Яңа
теманы аңлату
|
Эзләнү
|
Контроль
биремнәр
|
Үз
телебез һ чит тел сүзләре, калька
лар.Аңлатмалы,
энциклопедик, этимоло
гик,
тәрҗемәле сүзлекләр белән эшләү.
|
|
|
|
31
|
Сүз
төзелеше һәм ясалышы.
|
1
|
Интернет
белән эшләү
|
күнегүләр
|
|
1Татар
теленең ялганмалы табигатен аң
лау.
Сүзләрнең мәгънәле кисәкләрен бил
гели
белү. Тамыр, нигез һ кушымчаларга аңлатма бирү.2.Сүзләрне төзелеше һәм
ясалышы буенча тикшерү.
|
|
|
|
32
|
Контроль
сочинение “Татар теленең киләчәге”№2
|
1
|
контроль
|
|
Контроль
сочи
нение
“Татар теленең киләчәге”№2
|
|
|
|
|
33
|
Сүз
төзелеше һәм ясалышы.
|
1
|
Белем-
күнекмәләрне ныгыту
|
Грамматик
анализ
|
|
1Татар
теленең ялганмалы табигатен аңлау. Сүзләрнең мәгънәле кисәкләрен билгели
белү.Тамыр, нигез һәм кушымчаларга аңлатма бирү.
2.Сүзләрне
төзелеше һәм ясалышы буенча тикшерү.
|
|
|
|
34
|
Контроль
диктант №4
|
1
|
Контроль
|
|
Контроль
диктант №4
|
|
|
|
|
35
|
Йомгаклау
дәресе.
10 нчы
сыйныфта үткәннәрне кабатлау
|
1
|
Кабатлау
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Язма
эшләрнең саны
|
Барлыгы
|
Диктант
|
Сочинение
|
Изложение
|
|
8
|
4(2)
|
2(2)
|
2(1)
|
Диктантларның
күләме һәм аларны бәяләү
Сүзлек
диктантының күләме: 30-38 сүз
Контроль
диктантның күләме: уку елы башында 125-130 сүз, уку елы ахырында 130-140 сүз
Изложение
текстының күләме:уку елы башында тексттагы сүзләр саны 390-410 сүз,язма күләме
145-155 сүз
Уку елы ахырында тексттагы
сүзләр саны 410-430 сүз, язма күләме 155-165 сүз
Сочинениенең
күләме:3,5-6 бит бит(2 сәг.)
Сүзлек
диктантын бәяләү
Пөхтә
итеп язылган, хатасы булмаган эшкә” 5” ле куела.
1
орфографик хаталы эшкә “4” ле куела.
3
орфографик хаталы эшкә “3” ле куела.
5
орфографик хаталы эшкә “2” ле куела.
Контроль
диктантны бәяләү
Эш
пөхтә башкарылса, хатасы булмаса “5”ле куела( 1 орфографик, 2 пунктуацион хата
булырга мөмкин)
2
орфографик, 2 пунктуацион яки 1 орфографик, 4 пунктуацион хаталы эшкә “4” ле
куела.
4
орфографик, 4 пунктуацион яки 3 орфографик, 6 пунктуацион хаталы эшкә “3” ле
куела.
6
орфографик, 5 пунктуацион яки 5 орфографик, 8 пунктуацион хаталы эшкә “2” ле куела.
Изложениене
бәяләү
Тема
тулысынча ачылган, эчтәлеге һәм стиль берәмлеге сакланган эшкә “5” ле куела ( 1
орфографик, 2 пунктуацион яки 2 грамматик хатасы булыргамөмкин)
Текстның эчтәлеге темага, нигездә туры килсә, фикерне белдерүдә зур булмаган
ялгылар җибәрелсә, 1-2 фактик, 1-2 техник хатасы булса, 2 орфографик, 2-3
пунктуацион, 1грамматик хатасы булган эшкә “4” ле куела.
Язмада эчтәлек эзлекле бирелмәсә, стиль бердәмлеге сакланмаса, язма эш планга
туры килмәсә, 3фактик һәм 2-3 техник хатасы булса, 3 орфографик, 4 пунктуацион,
2 грамматик хатасы булган эшкә “ 3” ле куела.
Сочинениене
бәяләү
Язманың эчтәлеге темага тулысынча туры килсә, фактик ялгышлары булмаса, бай
телдә, образлы итеп язылса, стилҗберәмлегк сакланса,”5” ле куела (1 орфографик
яисә 2 пунктуацион хата булырга мөмкин).
Язманың эчтәлеге, нигездә, темага туры килсә, хикәяләүдә зур булмаган ялгышлар
күзәтелсә, 1-2 фактик хата җибәрелсә, теле бай, стиль ягы камил булып, 2
орфографик, 3 пунктуацион яисә 1-2 сөйләм ялгышы булса, “4” ле куела.
Эчтәлекне бирүә җитди ялгышлар, аерым фактик төгәлсезлекләр күп булып,план
нигезендә язылмаса, сүзлек байлыгы ярлы булса, стиль берәмлеге дөрес
сакланмаган җөмләләр очраса, 3 орфографик, 4 пунктуацион яисә 3-4 сөйләм хатасы
булса, “3” ле куела.
Язма темага туры килмичә, фактик төгәлсезлекләр күп булып, план нигезендә
язылмаса, сүзлек байлыгы бик ярлы булса, текст кыска һәм бер типтагы
җөмләләрдән торып, сүзләр дөрес кулланылмаса, стиль берәмлеге сакланмаса, 5
орфографик, 8 пунктуацион яисә 4-6 сөйләм хатасы
булса,
“2” ле куела.
Диктант һәм изложение өчен текстларны түбәндәге җыентыклардан алынды:
1.Контроль
диктантлар һәм изложениеләр.Татар һәм рус мәктәпләре өчен.
Авторлары:Н.Гыймадиева, Р.Баһавиева.Казан:”Яңалиф” нәшрият йорты.-2004.
2.V-XI
сыйныфлар өчен язма эшләр җыентыгы.Гомуми белем мәктәпләре укытучыларына
кулланма. Авторлары:З.Н.Хәбибуллина, М.А. Вәлиуллина.Казан-2003.
3.Изложениеләр
җыентыгы.Авторлары: З.Н.Хәбибуллина, Гыйләҗев И.Г.-Казан: “Мәгариф” нәшрияты,
2003.
4.Диктантлар
җыентыгы. Авторлары З.Н.Хәбибуллина, Г.Ш. Нәбиуллина.-Казан,”Мәгариф” нәшрияты,
2006.
Адав
– Толымбай урта гомуми белем мәктәбенең
10
нчы сыйныф укучысы улы (кызы)ның
татар
теленнән арадаш аттестация эше (татар төркеме)
__________
А1.
Кайсы рәттәге сүзләрдә аваз һәм хәреф саны туры килә?
1.
тарлавык, чәчәк, эз, бөтен 2. хезмәт, сөекле,
абый, ягымлы
3.
сабыр, ябалак, тәэсир, тиен 4. нур, тамчы, елан,
җиләк
А2.
[у] сузыгына дөрес билгеләмәне күрсәтегез.
1.нечкә,
иренләшкән озын сузык аваз 1. калын,
иренләшмәгән кыска сузык аваз
3.
югары күтәрелешле, иренләшкән арткы рәт сузыгы 4. нечкә,
иренләшкән кыска сузык аваз
А3.
[ң] авазына туры килгән билгеләмәне табыгыз.
1.
тел уртасы, яңгырау 2. сонор, яңгырау, увуляр аваз,
саңгырау пары юк, борын авазы
3.
бугаз авазы, яңгырау 4. тел арты тартыгы, саңгырау
А4.
Әлеге билгеләмә кайсы тартык авазга туры килә?
Сонор,
өрелмәле, яңгырау, тел уртасы авазы, саңгырау пары юк.
1)
[л] 2) [й] 3) [р] 4) [w]
А5.
Рәт гармониясе сакланмаган очракны күрсәтегез.
1.
караңгы, әнкәй, алдынгы 2. әлеге, тигез, җан
3.
фанилык, календарь, зәңгәрсу 4. бураннар, урманнан, көннәр
А6.
Ирен гармониясе булган очракны күрсәтегез.
1.
колын, болыт, төлке 2. сабан, урман, карау
3.
риза, машина, аръяк 4. болынлык, утын
А7.
Татар язуы тарихы кайсы төркемдә дөрес күрсәтелгән?
1.
гарәп - латин - кирилл - латин 2. рун - гарәп - латин
- уйгыр - кирилл
3.
рун - уйгыр - гарәп - латин – кирилл 4. уйгыр - гарәп - рун –
кирилл
А8.
Татар язуы нинди принципка нигезләнгән?
1.
фонетик принципка 2. морфологик принципка
3.
сүз ясалыш принцибына 4) тарихи-традицион принципка
А9.
ъ билгесе кайсы очракта аеру вазифасын башкара?
1.
ягъни 2. игътибар 3. мәгънә 4.кулъяулык
А10.
ъ билгесе кайсы очракта авазның калынлыгын күрсәтү максатыннан кулланыла?
1.
съезд 2. мәгълүм 3) коръән 4) аръяк
А11.
Юлдан-юлга күчерүнең дөрес очрагын билгеләгез.
1.
шә-һәр-неке, ел-ма-ю, аю-дай, әрә-мә 2. шә-һәр-не-ке, ел-маю,
аю-дай, әрә-мә
3.
шә-һәр-не-ке, ел-маю, аю-дай, ә-рә-мә 4. шәһәр-не-ке, е-лма-ю,
аю-дай, әрә-мә
А12.
Бабамның әйткән сүзләре әле дә хәтеремдә саклана җөмләсендә бабамның
сүзенең лексик мәгънәсен күрсәтегез.
1.
уртаклык исем, иялек килешендә, тартым белән төрләнгән 2. өлкән
яшьтәге ир кеше
3.
җөмләдә тәмамлык булып килә 4. тамыр һәм
бәйләгеч кушымчалардан тора
А13.
Җөмләдә кайсы сүз күчерелмә мәгънәдә кулланыла? Кояш, нәкъ аңа
карап, алтын нурларын коя (Ф. Сафин)
1.
кояш 2 нурларын 3) коя 4) аңа
А14.
Түбәндәге мисаллардан антонимнар бирелгән рәтне күрсәтегез.
1.
алгарыш, прогресс 2. азатлык, бәйлелек 3. көч, җегәр 4.авызга
су кабу, дәшмәү
А15.
Булган, уңган, алтын куллы, кулы кулга йокмый синонимик рәтендә төп сүз кайсы
булыр?
1.
булган 2. алтын куллы 3. уңган
4) кулы кулга йокмый
А16.
Түбәндәге мисаллардан фразеологизмнарны табыгыз.
1.
бала уенчыгы, урманга бару, алтын беләзек 2. күгәрчен күзе, үги
ана яфрагы, бәбкә үләне
3.
авызга су кабу, сүзсез калу, җир җимертү 4. аллы-артлы,
иртә-кичен, керделе-чыктылы
А17.
Кайсы сүзнең тамыры дөрес күрсәтелмәгән?
1.
язма (яз-) 2. яшьлек (яшь-) 3) тәмсезләнү
(тәмсез-) 4) борылмалы (бор-)
А18.
Сүз ясагыч кушымчалар кайсы төркемдә бирелгән?
1)
-даш, -дәш, -лык, -лек, -чы, -че 2. -ның, -нең, -да,
-дә, -ым, -ем
3.
-ган, -гән, -ды, -де, -ыр, -ер 4. -у, -ү,
-ырга, -ергә, -гач, -гәч
А19.
Бәйләгеч кушымчаларны күрсәтегез:
1.
-ыр, ер, -ган, -гән, -ты, -те, -ачак, -әчәк 2. -чы,
-че, -гы, -ге, -лык, -лек, -ла, -лә
3.
-ның, -нең, -га, -гә, -ны, -не, -дан, -дән, -да, -дә 4) -ча, -чә,
-дай, -дәй, -лай, -ләй
А20.
Балакай, бәләкәй, дәү, тау, хикәят, әкият сүзләре кайсы ысул буенча ясалган?
1.
сүзләрне кушу юлы белән 2. сүз
ясагыч кушымчалар ялгау юлы белән
3.
бер сүз төркеменнән икенчесенә күчерү юлы белән 4) сүзләрнең аваз составын
үзгәртү юлы белән
А21.
Бакчачы, сызгыч, бүлмә сүзләре кайсы ысул буенча ясалган?
1.
сүз ясагыч кушымчалар өстәү юлы белән 2. сүзләрне кушу юлы
белән
3.
сүзләрне кыскарту юлы белән 4. сүзгә яңа
мәгънә өстәү юлы белән.
А22.
Болынлыкка сүзенең морфемаларга дөрес бүленешен күрсәтегез.
1.
болын-лы-к-ка 2. бо-лын-лык-ка 3. болын-лык-ка
4.бол-ын-лык-ка
А23.
Билгеләмәне дөрес дәвам итегез. Предметны белдереп, кем? нәрсә?
ни?сорауларының берсенә җавап биргән суз төркеме....
1.
рәвеш дип атала 2. исем дип атала 3. фигыль дип атала 4.алмашлык
дип атала
А24.
Билгеләмәне дөрес дәвам итегез. Җөмлә кисәкләрен һәм кушма җөмләдәге
гади җөмләләрне үзара бәйләү өчен кулланыла торган ярдәмлек сүз төркеме...
1.
бәйлек дип атала 2. теркәгеч дип атала 3. кисәкчә дип атала 4.хәбәрлек
сүз дип атала
А25.
Җөмләдә калын белән бирелгән исемнең килешен дөрес билгеләгез: Аның
әрнүдән йокылары кача иде (Г. Ибраһимов)
1.
баш килештә 2. юнәлеш килешендә 3. төшем килешендә 4.
иялек килешендә
А26.
Җөмләдә калын белән бирелгән фигыльнең юнәлешен дөрес билгеләгез. Күктә
йөзләгән йолдызлар күз кысыша.
1.
төп юнәлештә 2.төшем юнәлешендә 3.уртаклык юнәлешендә 4.кайтым
юнәлешендә
А27.
Микъдар саныннан тәртип санын ясый торган кушымчаларны күрсәтегез.
1.
-ар, -әр 2. кушымчалар ярдәмендә ясалмыйлар 3.-нчы, -нче, -ынчы,
-енче 4. -лап, -ләп
А28.
Исем сүз төркеменә хас төрләнеш кайсы төркемдә дөрес күрсәтелгән?
1.
сан, тартым, килеш 2. килеш, зат, сан, юнәлеш
3
килеш, сан, дәрәҗә 4.килеш, тартым, юнәлеш
А29.
Җем-җем, кәк-күк, һау-һау сүзләре...
1.
аваз ияртемнәре 2. ымлыклар 3. кисәкчәләр 4.бәйлекләр
А30.
Ни, ничек, нәрсә, нигә алмашлыкларының төркемчәсен күрсәтегез.
1.
билгесезлек алмашлыклары 2. зат алмашлыклары
3.
билгеләү алмашлыклары 4. сорау алмашлыклары
А31.
Кичкә килү сүзтезмәсенең төрен билгеләгез.
1.
исем сүзтезмә 2.фигыль сүзтезмә 3.рәвеш
сүзтезмә 4.сыйфат сүзтезмә
А32.
Түбәндә күрсәтелгән сүзтезмәләрнең кайсы фигыль сүзтезмә?
1.
тиз арада 2. укудан соң 3. урамга карау 4.
эчелгән чәй
Укучыларның
эшләрен бәяләү өчен кулланма
Укучының
эшен бәяләү критерийлары
Һәр
дөрес җавап 1 балл белән бәяләнә.
Укучы
җыярга мөмкин булган иң югары балл - 32 балл
Тестлаштыру
формасындагы эшләрне бәяләү.
90
-100% башкарылган эш – “5” (29 – 32 балл)
75-
90% башкарылган эш – “4” (24 – 28 балл)
50-75%
башкарылган эш – “3”(16 – 23 балл)
50%
тан түбән башкарылган эш – “2” (0 – 15 балл)
МБГББУ МБГББУ
“ТР Буа муниципаль
районы “ТР
Буа муниципаль районы АТУГБМ”нең уку-укыту АТУГБМ”
е директоры:
эшләре буенча
директор ____________(Ф.В.Җаббаров)
урынбасары: “___”___________2017нче
ел
___________(Г.М.Таҗиева)
“___”_________2017
нче ел
Муниципаль бюджет гомуми белем бирү
учреждениесе
“Татарстан Республикасы Буа муниципаль районы Адав-Толым-
бай урта гомуми белем мәктәбе”нең I
квалификацион категория-
ле татар теле һәм әдәбияты укытучысы Кутдусова Венера Хәбир
кызының 10 нчы сыйныф
өчен татар әдәбиятыннан эш программасы
(татар
төркеме)
Педагогик
киңәшмә
утырышында каралды
Беркетмә
№ ___
“__ “ _____ 2017 нче ел
2017-2018 нче
уку елы
Аңлатма
язуы
10
нчы сыйныф
Татар
әдәбияты
Атнага
-2 сәгать
Барлыгы-70
сәгать
Эш программасы түбәндәге программа һәм дәреслекләр кулланып төзелде.
1.Рус
телендә урта(тулы) гомуми белем бирү мәктәпләре өчен татар теле һәм
әдәбиятыннан үрнәк программалар (1-11 нче сыйныфлар).Авторлары: Ф.Г.
Галимуллин, Х.Г. Фәрдиева, З.Н. Хәбибуллина.- Казан: Татар.кит.нәшр.,2011.
2Рус
телендә гомуми төп һәм урта белем бирү мәктәпләренең татар сыйныфлары (X-XI
сыйныфлар) өчен татар әдәбиятыннан үрнәк программа.Төзүче- авторларлары: Ф.Х.
Җәүһәрова. Казан, 2013 ТР Мәгариф һәм фән министрлыгы.
3.Өстәмә
әдәбият: Татар әдәбияты: рус телендә урта гомуми белем бирүче мәктәбенең 10 нчы
сыйныфы өчен дәреслек-хрестоматия, Миңнигулов Х.Й., Н.С.Гыймадиева. Казан,
“Татарстан китап нәшрияты”, 2012.
Югары сыйныфларда әдәбият укытуның төп максатларын исә түбәндәгеләр
тәшкил итә:
·
татар
әдәбияты текстларын форма һәм эчтәлек берлегендә аңлап кабул итү; төп
әдәби-тарихи мәгълүматларны һәм әдәби-теоретик төшенчәләрне белү;
әдәби-тарихи процесс турында гомуми караш булдыру.
·
укучыларда
татар әдәбияты
үзенчәлекләре турындагы карашларны, әдәби текстны кабул итү, автор позициясен
аңлау, әдәби процессның тарихи һәм эстетик нигезләренә төшенү, образлы һәм
аналитик фикерләү культурасын, эстетик һәм иҗади сәләтне, кызыксынуны үстерү.
·
әдәби тел нормаларын саклап телдән һәм язма сөйләмнәрен үстерү.
·
Гомум
әдәби-теоретик белемнәр нигезендә татар әдәбияты әсәрләренең
тарихи-әдәби җирлеген аңлау һәм сәнгати кыйммәтен билгели белү;
төрле типтагы язма эшләр башкару; кирәкле мәгълүматларны (татар телле Интернет
челтәре аша, белешмә сүзлекләрдән, энөиклопедияләрдән) табу, системалаштыру һәм
файдалану күнекмәләре булдыру;
·
татар
әдәбияты әсәрләрендә чагылыш тапкан гомум кешелек идеалларын рус әдәбияты
әсәрләре белән үзара бәйләнештә аңлау һәм әдәби-сәнгати фикерләүдәге уртак һәм
татар милләтенә хас үзенчәлекләрне күререгә өйрәтү.
·
тиз үзгәрүчән заман шартларында файдалы җитештерүчән хезмәткә
яраклы, үз-үзен танып белергә һәм һәрдаим камилләшергә әзер, гуманлы, рухи
дөньясы бай шәхес тәрбияләү; гуманлылык карашлары,
гражданлык тойгысы, патриотизм хисләре, татар әдәбияты һәм мәдәни кыйммәтләренә
кызыксыну һәм хөрмәт булдыру.
УКЫТУНЫҢ
ПЛАНЛАШТЫРЫЛГАН НӘТИҖӘЛӘРЕ
Югары сыйныфларда татар
әдәбиятын укытуның гомуми нәтиҗәләре түбәндәгеләр:
-
укучыда
әдәбиятны мөстәкыйль укып, аңларлык күнекмәләр булдыру;
-
татар сүз сәнгатен рус һәм дөнья әдәбияты фонында кабул итәргә
өйрәтү;
-
татар әдәби теле нормаларын саклап язу һәм сөйләү күнекмәләре
булдыру;
-
кирәкле мәгълүмат һәм белемнәрне төрле чыганаклардан табу, алардан
мөстәкыйль рәвештә кулланырга өйрәтү.
Югары сыйныфларда татар
әдәбиятын укытуның предмет нәтиҗәләре түбәндәгеләр:
Танып-белү өлкәсендә:
-
татарча
әдәби текстны кабул итәргә һәм аңларга, иҗат ителгән чор белән тарихи-мәдәни
бәйләнешләрен һәм аңа салынган мәңгелек кыйммәтләрне күзалларга өйрәтү;
-
укыган әдәби
әсәрнең эчтәлеген, темасын, проблемасын, идеясен беркадәр билгели, геройларын
бәяли алуына ирешү;
-
классик
әдипләрнең тормыш һәм иҗат юлларына кагылышлы төп фактларны белүенә ирешү;
-
татар
әдәбияты текстларын рус әдәбияты әсәрләре белән гомумкешелек кыйммәтләренә
мөнәсәбәттә чагыштыру күнекмәләре формалаштыру;
-
бәяләү
өлкәсендә:
-
татар
әдәбиятына хас рухи-әхлакый кыйммәтләрне, әдәби-эстетик үзенчәлекләрне аңларга
өйрәтү;
-
мәдәниятара бәйләнешләрне саклау, укучының башка милләтләр
мәдәнияте һәм әдәбиятыннан мәгълүматлы, башка халыкларның сүз сәнгатенә
хөрмәтле мөнәсәбәттә, толерант булуына ирешү;
-
баланың
үзаңын үстерү, ватанны яратырга өйрәтү, горурлык һәм гражданлык хисләре
тәрбияләү;
-
татар
әдәбияты үрнәкләренә үз мөнәсәбәтеңне булдыру күнекмәсен формалаштыру.
коммуникатив яктан:
-
татар
әдәбияты әсәрләрен аңлап укый һәм кабул итә алуга ирешү;
-
әдәби
әсәрдәге вакыйгаларны һәм
геройларны чагыштыру, әсәрне (өзекне) сәнгатьле итеп уку, өйрәнелгән
әсәргә бәйле телдән һәм язмача фикерләрне белдерергә өйрәтү;
-
аерым
автор, аның әсәре, гомумән әдәбият турында кирәкле мәгълүматны белешмә
әдәбият, вакытлы матбугат, Интернет чаралары аша эзләү күнекмәсе булдыру;
-
укучының
мөстәкыйль, иҗади фикерләвен активлаштыру;
-
әдәби
әсәрләр һәм ирекле темалар буенча татар телендә иҗади эшләр башкарырга өйрәтү.
эстетик яктан:
-
әдәби
әсәрнең эстетик кыйммәтен һәм милли үзенчәлекләрен тою хисе формалаштыру;
-
баланың
әдәби текстны эстетик бөтенлекле, шул ук вакытта әдәби һәм тел-сурәтләү
алымнарының, образлылыкның үзенчәлекләрен һәм әһәмиятен аңлап бәяли белүенә
ирешү;
-
рус
һәм татар телендәге әдәби әсәрләрне чагыштырып бәяләргә, әхлакый идеалларның
охшаш һәм аермалы якларын билгеләргә өйрәтү.
УКЫТУ ПРЕДМЕТЫНЫҢ ТӨП ЭЧТӘЛЕГЕ
X-XI
сыйныф
Әдәбият тарихы буенча мәгълүматлар
Борынгы, Урта гасыр һәм ХIХ йөз әдәбияты.
Бу чорлар әдәбиятында төп тема һәм мотивлар
(гуманлылык, әхлакый сафлык, мәхәббәт, кешенең бәхеткә хокукы, сабырлык,
изгелек). Әдәбият үсешендәге төп юнәлешләр (яңарыш, дини-әхлакый, суфичыл).
Әдәбиятның милли үзенчәлеге. Шәрык әдәбияты йогынтысы. Сүз сәнгатенең ислам
дине идеологиясенә нигезләнүе. Үзәктә Алла һәм Кеше мөнәсәбәте тору.
Сурәтләүдә Урта гасыр романтизмы өстенлек итү, аның төп сыйфатлары. Жанрлар
төрлелеге. Тормыш-чынбарлыкны әдәби күзаллауның яңа баскычы буларак ХIХ йөз
урталарында реализм мәйданга чыгу. Кеше шәхесенә игътибар арту, аның милләт
язмышы белән кушылып китүе. Әдәбиятның мәгърифәтчелек идеяләрен нигез итеп
алуы. Яңа төрләр һәм жанрлар барлыкка килү. Рухи дөньясы һәм тышкы кыяфәте
матур булган идеал кеше образы тудырылу. Әдәбиятта алгы планга дини һәм дөньяви
белем системасын камилләштерү, әхлакый сыйфатлар тәрбияләү, хатын-кыз язмышы,
шәхескә мохит йогынтысы, искелек һәм яңалык көрәше, алдынгы халыклар мәдәниятен
үзләштерү кебек мәсьәләләр чыгу. Дөньяви проблемаларның дини карашлар белән
кушылып китүе.
ХХ йөз татар әдәбияты
Татар әдәбиятының Яңарыш чорына керүе. Чынбарлыкны
реалистик һәм романтик сурәтләү алымнары ярдәмендә чагылдыру. Яңа әдәби агымнар
эзләү. Тарихи-иҗтимагый, мәдәни вакыйгалар (инкыйлаблар, гражданнар сугышы,
күмәк хуҗалыклар төзү, репрессияләр, ике тапкыр алфавит алышыну) һәм аларның
әдәбиятка йогынтысы. 20-30 нчы елларда әдәбиятның каршылыклы үсеше. Вульгар
социологизм күренеше. Төп иҗат методы буларак социалистик реализмның кабул
ителүе. Бөек Ватан сугышы һәм аның әдәбиятта чагылышы. “Хрущев җепшеклеге”нең
сүз сәнгатенә уңай йогынтысы. Сәнгати эзләнүләрнең киңәюенә, тема-мотивларның,
жанрларның төрлелегенә омтылу. Идеологик таләпләргә буйсындырылган официаль
юнәлеш белән янәшә милләт язмышын үзүккү куйган гуманистик эчтәлекле әдәбиятның
үсеш-үзгәреш кичерүе.
Әдәби-теоретик
төшенчәләр
Матур әдәбият һәм сәнгатьнең башка төрләре. Әдәби
образ. Эчтәлек һәм форма. Әсәрдә тормыш материалы һәм әдәби уйланманың үзара
мөнәсәбәте.
Әдәби төрләр (эпос, лирика, драма) һәм жанрлар: роман,
повесть, хикәя, очерк, нәсер, поэма, баллада, күңел лирикасы, фәлсәфи лирика,
гражданлык лирикасы, комедия, трагедия, драма.
Тематика һәм проблематика. Сюжет. Композиция.
Конфликт. Автор-хикәяләүче. Автор образы. Персонаж. Характер. Тип. Лирик герой.
Портрет. Пейзаж. Психологизм. Деталь. Юмор һәм сатира.
Әдәби юнәлешләр һәм агымнар: реализм (мәгърифәтчелек,
тәнкыйди, социалистик һәм “авыл реализмы”, романтизм, модернизм (символизм,
импрессионизм, экзистенциализм һ.б.). Танылган язучыларның тормыш һәм иҗат
юлындагы төп фактлар.
Халыкчанлык. Тарихилык. Миллилек.
Әсәрнең теле. Сурәтләү чаралары. Стиль. Шигырь
төзелеше.
Әдәбият тарихы. Әдәби процесс. Әдәби тәнкыйть.
Әдәби әсәрләрне танып-белү буенча төп
эшчәнлек төрләре:
-
төрле
жанрдагы әдәби әсәрләрне аңлап һәм иҗади уку;
-
сәнгатьле
уку;
-
кабатлап
сөйләүнең төрле төрләре;
-
шигъри
текстларны яисә чәчмә әсәрдән өзекләрне яттан өйрәнү;
-
укыган
әдәби текстның төрен һәм жанрын билгеләү;
-
әдәби
текстны анализлау; геройларның теге яки бу эш-гамәленә нигез булган мотивларны
һәм конфликтның асылын ачыклау;
-
телнең
сәнгати сурәтләү чараларын һәм әсәрдә аларның идея-тематик эчтәлекне ачудагы
ролен ачыклау;
-
бәхәсләрдә
катнашу, оппонентларның фикерен исәпкә алып, үз карашларыңны раслау һәм
дәлилләү;
-
рефератлар,
докладлар әзерләү; әдәби әсәрләр һәм ирекле темалар буенча сочинениеләр язу;
-
рус
һәм татар телендәге әдәби әсәрләрне чагыштырып бәяләү, әхлакый идеалларның
охшаш һәм аермалы якларын билгеләү; милли үзенчәлекләрне һәм аларның
әдәби-эстетик чагылышын аңлату;
-
рус
телендәге әдәби текстларны татарчага һәм киресенчә тәрҗемә итү; әдәби сурәтләү
чараларының ике телдәге эквивалентларын табу һәм дөрес куллану.
Укучыларның
әзерлек дәрәҗәсенә таләпләр:
- сүз сәнгатенең образлы табигате;
-өйрәнгән
әдәби әсәрләрнең эчтәлеге;
-
классик
әдипләрнең тормыш һәм иҗат юлларының төп фактлары;
-
әдәби-тарихи
процессның төп закончалыклары һәм әдәби юнәлешләрнең үзенчәлекләре;
-
төп
әдәби-теоретик төшенчәләр;
-
әдәби
текстның эчтәлеген сөйләп аңлату;
-
әдәбият
тарихы һәм теориясе буенча белемнәргә (тема, проблема, идея, пафос, образлар
системасы, сюжет-композиция, телнең сәнгати сурәтләү чаралары, әдәби деталь)
нигезләнеп, әдәби әсәрне анализлау; өйрәнелә торган әсәрнең аерым эпизодын
(яисә күренешне) анализлау, аның тулы әсәр эчтәлеге белән бәйләнешен аңлату;
-
әдәби
әсәрне иҗтимагый һәм мәдәни тормыш күренешләре белән бәйлелектә аңлау; әдәби
әсәрләрнең тарихи-конкрет һәм гомумкешелек кыйммәтләрен ачу; әдәбияттагы
“үтәли” һәм “мәңгелек” проблемаларны ачыклау; әсәрне чорга хас әдәби юнәлеш
белән бәйлелектә тикшерү, аңлату;
-
әсәрнең
төрен һәм жанрын билгеләү;
-
әдәби
әсәрләрне чагыштырып бәяләү;
-
әдәби
әйтелеш таләпләрен саклаган хәлдә өйрәнелгән әсәрләрне яисә өзекләрне
сәнгатьле итеп уку;
-
укыган
әсәргә дәлилле рәвештә үз мөнәсәбәтеңне белдерү;
-
укыган
әсәргә рецензия һәм әдәби темаларга төрле жанрда сочинениеләр язу;
-
рус
һәм татар телендәге әсәрләрнең уртак һәм милли үзенчәлекләрен билгеләү, әхлакый
кыйммәтләрнең чагылышын чагыштырып бәяләү;
-
әдәби
сурәт чараларын тиешенчә кулланып, татар әдәби текстларын рус теленә һәм
киресенчә тәрҗемә итү;
-
татар
һәм рус телендәге әсәрләргә телдән һәм язмача фикереңне белдерү, аларга бәя
бирү;
-
татар
әдәби теленең нормаларына нигезләнеп, кирәкле темага телдән һәм язмача
бәйләнешле текст төзү;
-
диалогта
яисә бәхәстә катнашу;
-
сүз
сәнгатенең аерым күренешләре белән мөстәкыйль танышу һәм аларның эстетик
кыйммәтен бәяләү;
-
эстетик
зәвыкка туры килә торган әдәби әсәрләрне сайлау һәм аларны бәяләү.
Эш
программасы
|
№
|
Дәрес
темасы
|
Сәг.
саны
|
Дәрес
тибы
|
Эш
алымнары, методлар
|
Укучыларның
белем дәрәҗәләрен тикшерү
|
Планлаштырылган
нәтиҗәләр
|
Үткәрү
вакыты
|
|
План
буенча
|
Фак
тик
|
|
1
|
Татар
әдәбияты тарихына кереш
|
1
|
Кереш
лекция
|
|
|
- әдәби
текстны кабул итәргә һәм аңларга, иҗат ителгән чор белән тарихи-мәдәни
бәйләнешләрен һәм аңа салынган мәңгелек кыйммәтләрне күзалларга өйрәтү;
|
|
|
|
2
|
Борынгы
һәм Урта гасыр әдәбияты
|
1
|
Аңлату
|
|
|
-классик
әдипләрнең тормыш һәм иҗат юлларына кагылышлы төп фактларны белүенә ирешү;
|
|
|
|
3
|
Болгар
чоры: тарихы һәм мәдәнияте
|
1
|
Эзләнү
|
әңгәмә
|
|
-укучыда
әдәбиятны мөстәкыйль укып, аңларлык күнекмәләр булдыру;
|
|
|
|
4,
5,
6
|
Кол Гали
“Кыйссаи Йосыф” поэмасы
|
3
|
Сәнгатьле
уку
|
Эзләнү,
сәнгать
ле уку,
сурәтләү чаралары
|
|
-кирәкле мәгълүмат һәм белемнәрне төрле чыганаклардан табу,
алардан мөстәкыйль рәвештә кулланырга өйрәтү.
|
|
|
|
7
|
Сочинение.
Йосыфка характеристика
|
1
|
Бәйләнешле
сөйләм үстерү
|
|
|
-рефератлар,
докладлар әзерләү; әдәби әсәрләр һәм ирекле темалар буенча сочинениеләр язу;
|
|
|
|
8
|
Алтын
Урда: тарихы һәм мәдәнияте
|
1
|
Яңа
теманы аңлату, та
рихны
кабатлау
|
өлешчә
эзләнү
|
|
- классик
әдипләрнең тормыш һәм иҗат юлларына кагылышлы төп фактларны белүенә ирешү;
|
|
|
|
9
|
XIV йөз
әдипләре.Котб. “Хөсрәү вә ширин”
|
1
|
Сәнгатьле
уку, анализлау
|
|
|
-газәл
жанры
укыган
әдәби әсәрнең эчтәлеген, темасын, проблемасын, идеясен беркадәр билгели,
геройларын бәяли алуына ирешү;
|
|
|
|
10
|
Сәйф
Сараи иҗаты
|
1
|
аңлату
|
Эзләнү
|
|
-укыган
әдәби текстның төрен һәм жанрын билгеләү;
|
|
|
|
11
|
С.
Сараи. “Сөһәйл вә Гөлдерсен” дастаны
|
1
|
әңгәмә
|
|
|
-татар
әдәбиятына хас рухи-әхлакый кыйммәтләрне, әдәби-эстетик үзенчәлекләрне
аңларга өйрәтү;
|
|
|
|
12
13
|
“Идегәй”
дастаны. Дастан жанры.
|
2
|
Аңлату
әңгәмә
|
Сәнгатьле
уку, эзләнү
|
Тест
|
-әдәби
әйтелеш таләпләрен саклаган хәлдә өйрәнелгән әсәрләрне яисә өзекләрне
сәнгатьле итеп уку;укыган әсәргә дәлилле рәвештә үз мөнәсәбәтеңне белдерү;
|
|
|
|
14
|
Казан
ханлыгы чоры (тарихы һәм мәдәниятенә күзәтү)
|
1
|
Аңлату,
әңгәмә
|
Эзләнү
|
|
-аерым
автор, аның әсәре, гомумән әдәбият тур.кирәкле мәгълүматны белешмә әдәбият,
вакытлы матбугат, Интернет чаралары аша эзләү күнекмәсе булдыру;укучының
мөстә
кыйль,
иҗади фикерләвен активлаштыру;
|
|
|
|
15
|
Мөхәммәдьяр
иҗаты (“Нуры содур”, “Төхфәи мәрдан” поэмалары)
|
1
|
аңлату
|
|
|
-баланың
әдәби текстны эстетик бөтенлекле, шул ук вакытта әдәби һәм тел-сурәтләү алым
нарының,
образлылыкның үзенчәлекләрен һәм әһәмиятен аңлап бәяли белүенә ирешү;
|
|
|
|
16
|
Сочинение
“Мөхәммәдьяр –
гуманизм җырчысы”
|
1
|
|
Эзләнү
|
Бәйләнешле
сөйләм үстерү
|
-рефератлар,
докладлар әзерләү; әдәби әсәрләр һәм ирекле темалар буенча сочинениеләр язу;
|
|
|
|
17
|
XVII йөз
әдәбиятына, тарихына күзәтү
|
1
|
Аңлату,
әңгәмә
|
Эзләнү,
фикер алышу
|
|
-әсәрнең
төрен һәм жанрын билгеләү;
-әдәби
әсәрләрне чагыштырып бәяләү;
|
|
|
|
18
|
М. Колый
иҗаты (хикмәтләре)
|
1
|
|
|
|
- әсәрнең
төрен һәм жанрын билгеләү;
-әдәби
әсәрләрне чагыштырып бәяләү;
|
|
|
|
19
|
Габди
иҗаты
|
1
|
Сәнгатьле
уку
|
|
|
-сүз
сәнгатенең аерым күренешләре б/н мөс
тәкыйль
танышу һ аларның эстетик кыйммә
тен
бәяләү;эстетик зәвыкка туры килә торган әдәби әсәрләрне сайлау һәм аларны
бәяләү.
|
|
|
|
20
21
|
XVIII
йөз тарихына кү
зәтү.
Габдессәләм һәм Әхмәдбик иҗатлары
|
2
|
Аңлату,
кабатлау
|
Эзләнү
|
|
-телнең
сәнгати сурәтләү чараларын һәм әсәрдә аларның идея-тематик эчтәлекне ачудагы
ролен ачыклау;
|
|
|
|
22
23
|
Г. Утыз
Имәни иҗаты. (шигырьләре)
|
2
|
аңлату
|
Эзләнү,
фикер алышу
|
|
-әдәби
әйтелеш таләпләрен саклаган хәлдә өйрәнелгән әсәрләрне яисә өзекләрне
сәнгатьле итеп уку;
|
|
|
|
24
|
Урта
гасыр әдәбиятына йомгак
|
1
|
зачет
|
|
тестлар
|
-татар
һәм рус телендәге әсәрләргә телдән һәм язмача фикереңне белдерү, аларга бәя
бирү;
|
|
|
|
25
|
XIX
гасыр әдәбиятына һәм мәдәниятенә күзәтү
|
1
|
Дәрес-лекция
|
Эзләнү,
чыгыш ясау
|
|
-классик
әдипләрнең тормыш һәм иҗат юлларының төп фактлары;әдәби-тарихи процессның төп
закончалыклары һәм әдәби юнәлешләрнең үзенчәлекләре;
|
|
|
|
26
|
Г.
Кандалый (тормыш юлы, иҗаты)
|
1
|
|
Презентация
ясарга
|
|
-классик
әдипләрнең тормыш һәм иҗат юлларының төп фактлары;әдәби-тарихи процессның төп
закончалыклары һәм әдәби юнәлешләрнең үзенчәлекләре;
|
|
|
|
27
28
|
Г.
Кандалый (шигырь
ләре),
“Сәхибҗамал” поэмасы
|
2
|
|
|
|
-әдәби
текстны анализлау; геройларның теге яки бу эш-гамәленә нигез булган
мотивларны һәм конфликтның асылын ачыклау;
|
|
|
|
29
|
Сочинение
“
Г. Канда
лый –
мәхәббәт җырчы
сы”.
“Татар әдәбиятын
да Г.
Кандалыйның тоткан урыны”.
|
1
|
Контроль
дәрес
|
Эзләнү
|
|
Бәйләнешле
сөйләм үстерү
-укыган
әсәргә рецензия һәм әдәби темаларга төрле жанрда сочинениеләр язу;
|
|
|
|
30
|
Татар
шигырь төзелеше
|
1
|
Эзләнү
|
|
Шигырь
схемалары
|
-Өстәмә
поэтик чаралар, рифма, гаруз,әдәби әсәрдәге вакыйгаларны һ
геройларны чагыш
тыру, әсәрне
(өзекне) сәнгатьле итеп уку, өйрәнелгән әсәргә бәйле телдән
һәм язмача фикерләрне белдерергә өйрәтү;
|
|
|
|
31
|
Ш.
Мәрҗани иҗаты
|
1
|
Чыгыш
ясау
|
|
|
-укыган
әсәргә дәлилле рәвештә үз мөнәсәбәтеңне белдерү;
|
|
|
|
32
|
Сочинение. “Ш Мәр
җани- татар
дөньясы
ның
мөхтәрәм заты”
|
1
|
Контроль
дәрес
|
Эзләнү
|
Бәйләнешле
сөйләм үстерү
|
-укыган
әсәргә рецензия һәм әдәби темаларга төрле жанрда сочинениеләр язу;
|
|
|
|
33
34
|
М.
Акмулла иҗаты. Шигырьләре
|
2
|
|
|
|
-татар әдәби теле нормаларын саклап язу һәм сөйләү күнекмәләре
булдыру;
-кирәкле мәгълүмат һәм белемнәрне төрле чыганаклардан табу,
алардан мөстәкыйль рәвештә кулланырга өйрәтү.
|
|
|
|
35
36
|
К.
Насыйри иҗаты, күпкырлы эшчәнлеге
|
2
|
Аңлату,
кабатлау
|
Эзләнү
|
|
-кирәкле мәгълүмат һәм белемнәрне төрле чыганаклардан табу,
алардан мөстәкыйль рәвештә кулланырга өйрәтү.
|
|
|
|
37
|
К.
Насыйри иҗатыннан үрнәкләр
|
1
|
Дәрес-диспут
|
|
|
-әдәби
әйтелеш таләпләрен саклаган хәлдә өйрәнелгән әсәрләрне яисә өзекләрне
сәнгатьле итеп уку;укыган әсәргә дәлилле рәвештә үз мөнәсәбәтеңне белдерү;
|
|
|
|
38
|
Сочинение.
“ К. На
сыйри һ
татар фольк
лоры”;
“К. Насыйри – энциклопедик галим”
|
1
|
Контроль
дәрес
|
Эзләнү
|
Бәйләнешле
сөйләм үстерү
|
-укыган
әсәргә рецензия һәм әдәби темаларга төрле жанрда сочинениеләр язу;
|
|
|
|
39
|
М.
Акъегетнең тормышы һәм иҗаты
|
1
|
аңлату
|
|
|
-әдәбият
тарихы һ теориясе буенча белемнәргә (тема, проблема, идея, пафос, образлар
систе
масы,
сюжет-композиция, телнең сәнгати су
рәтләү
чаралары, әдәби деталь) нигезләнеп, әдәби әсәрне анализлау; өйрәнелә торган
әсәрнең аерым эпизодын (яисә күренешне) анализлау, аның тулы әсәр эчтәлеге
белән бәйләнешен аңлату;
|
|
|
|
40
41
|
М.Акъегет
“Хисаметдин менла”
|
2
|
әңгәмә
|
өлешчә
эзләнү
|
|
әдәбият
тарихы һәм теориясе буенча белемнәр
гә
(тема, проблема, идея, пафос, образлар сис
темасы,
сюжет-композиция, телнең сәнгати су
рәтләү
чаралары, әдәби деталь) нигезләнеп, әдәби әсәрне анализлау; өйрәнелә торган
әсәр
нең
аерым эпизодын (яисә күренешне) анализ
лау,
аның тулы әсәр эчтәлеге б/н бәйләнешен аңлату;
|
|
|
|
42
|
З.
Бигиевнең тормышы һәм иҗаты
|
1
|
|
|
|
-классик
әдипләрнең тормыш һәм иҗат юлларының төп фактлары;
|
|
|
|
43
44
|
З.
Бигиев. “Меңнәр яки гүзәл гыз Хәдичә”
|
2
|
Сәнгатьле
уку, фикер алышу
|
Эзләнү,
үз фикерләрен дәлилли алу
|
тест
|
-әдәби
әсәрне иҗтимагый һәм мәдәни тормыш күренешләре белән бәйлелектә аңлау; әдәби
әсәрләрнең тарихи-конкрет һ гомумкешелек кыйммәтләрен ачу; әдәбияттагы
“үтәли” һ “мәңгелек” проблемаларны ачыклау; әсәрне чорга хас әдәби юнәлеш б/н
бәйлелектә тикше
рү,
аңлату; әсәрнең төрен һ жанрын билгеләү;
|
|
|
|
45
|
XX йөз башы
әдәбияты
|
1
|
Аңлату,
әңгәмә
|
|
|
-классик
әдипләрнең тормыш һ иҗат юллары
ның
төп фактлары;әдәби-тарихи процессның төп закончалыклары һәм әдәби
юнәлешләрнең үзенчәлекләре;
|
|
|
|
46
|
Г.
Исхакыйның тормышы һәм иҗаты
|
1
|
Кабатлау,
аңлату
|
Эзләнү
|
|
-классик
әдипләрнең тормыш һәм иҗат юлларының төп фактлары;
|
|
|
|
47
48
|
Г. Исхакый.
“Ул әле өйләнмәгән иде”
|
2
|
|
|
|
-бәхәсләрдә
катнашу, оппонентларның фикерен исәпкә алып, үз карашларыңны раслау һәм
дәлилләү;
|
|
|
|
49
|
Г.
Тукай. “Милли моңнар”, “Сәрләүхәсез”
|
1
|
Кабатлау,
диспут
|
Эзләнү
|
|
-укучының
мөстәкыйль, иҗади фикерләвен активлаштыру;әдәби әсәрләр
һәм ирекле темалар буенча татар телендә иҗади эшләр башкарырга өйрәтү.
|
|
|
|
50
|
Тукай
образы әдәбиятта, музыкада
|
1
|
Дәрес-конференция
|
Эзләнү
|
|
-телнең
сәнгати сурәтләү чараларын һәм әсәрдә аларның идея-тематик эчтәлекне ачудагы
ролен ачыклау; бәхәсләрдә катнашу, оппонентларның фикерен исәпкә алып, үз
карашларыңны раслау һәм дәлилләү;
|
|
|
|
51
|
И.
Нуруллин.
Г.
Тукай (өзек)
|
1
|
|
|
|
аерым
автор, аның әсәре, гомумән әдәбият тур кирәкле мәгълүматны белешмә әдәбият,
ва
кытлы
матбугат, Интернет чаралары аша эзләү күнекмәсе булдыру;укучының
мөстәкыйль, иҗади фикерләвен активлаштыру;
|
|
|
|
52
|
Н.
Җиһанов, Б. Урманче иҗатлары
|
1
|
Дәрес-
күргәзмә
|
|
|
-диалогта
яисә бәхәстә катнашу;
|
|
|
|
53
|
Дәрдемәнд
иҗаты
|
1
|
аңлату
|
|
|
-әдәби
әсәрнең эстетик кыйммәтен һәм милли үзенчәлекләрен тою хисе формалаштыру;
|
|
|
|
54
|
Дәрдемәнд
иҗатыннан үрнәкләр
|
1
|
Дәрес-әңгәмә
|
Сәнгатьле
уку, фикер алышу
|
|
-татар әдәби теле нормаларын саклап язу һәм сөйләү күнекмәләре
булдыру;
|
|
|
|
55
|
С.
Рәмиевнең тормышы һәм иҗаты
|
1
|
|
|
|
-әсәрнең
төрен һәм жанрын билгеләү;
-әдәби
әсәрләрне чагыштырып бәяләү;
|
|
|
|
56
|
С.
Рәмиев иҗатыннан үрнәкләр
|
1
|
Дәрес-әңгәмә
|
Сәнгатьле
уку
|
|
-укучыда
әдәбиятны мөстәкыйль укып, аңларлык күнекмәләр булдыру;
|
|
|
|
57
|
Г.Камалның
тормышы һәм иҗаты
|
1
|
кабатлау
|
|
|
аерым
автор, аның әсәре, гомумән әдәбият тур кирәкле мәгълүматны белешмә әдәбият,
вакыт
лы
матбугат, Интернет чаралары аша эзләү күнекмәсе булдыру;
|
|
|
|
58
|
Г.
Камал. ”Бүләк өчен”
|
1
|
Дәрес-диспут
|
Рольләргә
бүлеп уку, фикер алышу
|
|
-әсәрнең
төрен һәм жанрын билгеләү;
-әдәби
әсәрләрне чагыштырып бәяләү;
|
|
|
|
59
|
Мәгърифәт
учаклары
|
1
|
Конферен
ция
|
Рефератлар
яклау
|
|
Татар
халкы тарихында мәдрәсәләрнең роле
|
|
|
|
60
|
Г.
Шамуков һәм Г. Ка
мал
исемендәге татар дәүләт академия театры артистлары
|
1
|
Дәрес-күргәзмә
|
Фотоальбом,
рәсемнәр туплау
|
|
аерым
автор, аның әсәре, гомумән әдәбият тур кирәкле мәгълүматны белешмә әдәбият,
вакыт
лы
матбугат, Интернет чаралары аша эзләү күнекмәсе булдыру;
|
|
|
|
61
|
Ф.
Әмирханның тормышы һәм иҗаты
|
1
|
Аңлату,
кабатлау
|
|
|
-классик
әдипләрнең тормыш һәм иҗат юлларының төп фактлары;
|
|
|
|
62
63
|
Ф.
Әмирхан “Хәят” повесте
|
2
|
Дәрес-әңгәмә
|
Уку,
фикер алышу
|
|
-әдәби
әсәрне иҗтимагый һ мәдәни тормыш кү
ренешләре
б/н бәйлелектә аңлау; әдәби әсәр
ләрнең
тарихи-конкрет һ гомумкешелек кыйм
мәтләрен
ачу; әдәбияттагы “үтәли” һ “мәңге
лек”
проблемаларны ачыклау;әсәрне чорга хас әдәби юнәлеш б/н бәйлелектә тикшерү,
аңла
ту;
|
|
|
|
64
|
М.
Фәйзинең тормышы һәм иҗаты
|
1
|
аңлату
|
Эзләнү
|
|
-классик
әдипләрнең тормыш һәм иҗат юлларының төп фактлары;
|
|
|
|
65
66
|
М.
Фәйзи. “Галиябану” өзекләр
|
2
|
Дәрес-диспут
|
Сәнгатьле
уку, фикер алышу
|
|
-әдәби
әйтелеш таләпләрен саклаган хәлдә өй
рәнелгән
әсәрләрне яисә өзекләрне сәнгатьле итеп уку;-укыган әсәргә дәлилле рәвештә
үз мөнәсәбәтеңне белдерү;
|
|
|
|
67
|
Сочинение. Хәят б/н
Галиябануга чагыш
тырма
характеристика
|
1
|
Контроль
дәрес
|
Эзләнү
|
Бәйләнешле
сөйләм үстерү
|
-татар
һәм рус телендәге әсәрләргә телдән һ яз
мача
фикереңне белдерү, аларга бәя бирү;та
тар
әдәби теленең нормаларына нигезләнеп, кирәкле темага телдән һ язмача
бәйләнешле текст төзү;
|
|
|
|
68
|
Ш.
Бабичның тормы
шы,
иҗатыннан үрнәкләр
|
1
|
аңлату
|
Эзләнү
|
|
-татар
әдәбияты үрнәкләренә үз мөнәсәбәтең
не
булдыру күнекмәсен формалаштыру.
|
|
|
|
69
|
XX гасыр
әдәбияты (кабатлау)
|
1
|
Дәрес-зачет
|
Тестлар
|
Тикшерү
эше
|
-баланың
әдәби текстны эстетик бөтенлекле, шул ук вакытта әдәби һәм тел-сурәтләү
алымнарының, образлылыкның үзенчәлеклә
рен
һ әһәмиятен аңлап бәяли белүенә ирешү;
|
|
|
|
70
|
Йомгаклау
дәресе
|
1
|
|
|
|
рус һәм
татар телендәге әдәби әсәрләрне ча
гыштырып
бәяләргә, әхлакый идеалларның ох
шаш һәм
аермалы якларын билгеләргә өйрәтү
|
|
|
Сочинениене бәяләү
Язманың эчтәлеге
темага тулысынча туры килсә, фактик ялгышлары булмаса, бай телдә, образлы итеп
язылса, стиль берәмлеге сакланса,”5” ле куела (1 орфографик яисә 2 пунктуацион
хата булырга мөмкин).
Язманың
эчтәлеге, нигездә, темага туры килсә, хикәяләүдә зур булмаган ялгышлар
күзәтелсә, 1-2 фактик хата җибәрелсә, теле бай, стиль ягы камил булып, 2
орфографик, 3 пунктуацион яисә 1-2 сөйләм ялгышы булса, “4” ле куела.
Эчтәлекне бирүә
җитди ялгышлар, аерым фактик төгәлсезлекләр күп булып,план нигезендә язылмаса,
сүзлек байлыгы ярлы булса, стиль берәмлеге дөрес сакланмаган җөмләләр очраса, 3
орфографик, 4 пунктуацион яисә 3-4 сөйләм хатасы булса, “3” ле куела.
Язма темага туры
килмичә, фактик төгәлсезлекләр күп булып, план нигезендә язылмаса, сүзлек
байлыгы бик ярлы булса, текст кыска һәм бер типтагы җөмләләрдән торып, сүзләр
дөрес кулланылмаса, стиль берәмлеге сакланмаса, 5 орфографик, 8 пунктуацион
яисә 4-6 сөйләм хатасы
булса, “2” ле
куела.
Уку
күнекмәләрен бәяләү
Укучы
билгеләнгән күләмдә сүзләрне дөрес әйтеп һәм җөмләләрне сәнгатьле итеп,
тулысынча аңлап укыса, “5” ле куела.
Уку тизлеге
гомуми таләпләргә туры килсә һәм текст эчтәлеге буенча укытучы сорауларына
җавап бирә алса, әмма уку барышында 1-2 әйтелеш хатасы һәм сөйләмнең структур
бүленешендә берничә төгәлсезлек җибәрсә, “4” ле куела.
Уку тизлеге
программада каралган таләпләргә туры килмәсә, текст эчтәлеге буенча укытучы
сорауларына җавап биргәндә, төгәлсезлекләр җибәрелсә, дөрес әйтелешкә бәйле һәм
сөйләмнең төп структур берәмлекләренә бүлгәндә, 3-5 төгәлсезлек күрсәтелсә, “3”
ле куела.
Уку күнекмәләре
тиешле тизлектән шактый түбән булып, текст эчтәлеген өлешчә аңлап, 5-6 дан
артык әйтелеш хатасы җибәрсә, “2” ле куела
10 нчы
сыйныф
(татар
төркеме)
Адав-
Толымбай гомуми урта белем мәктәбенең 10 нчы сыйныф укучысы
____________________________________________________улы
(кызы) ның
татар
әдәбиятыннан йомгаклау контроль эше
___________
1. Татар
әдәбияты тарихының чорларга бүленешен дөрес урнаштырыгыз.
_________ XX
гасыр башы әдәбияты
_________ XIX
йөз әдәбияты
_________
Октябрь революциясеннән соңгы әдәбият
_________ Урта
гасыр татар әдәбияты
2. Урта
гасыр әдәбиятының чорларга бүленешен дөрес урнаштырыгыз.
_________
Болгар чоры әдәбияты
________
Гомумтөрки, ягъни иң борынгы әдәбият
_________ XVIII
гасыр татар әдәбияты
________ Алтын
Урда чоры әдәбияты
_________ XVII
йөз татар әдәбияты
_________ Казан
ханлыгы чоры әдәбияты
3.
«Котадгу белек» китабының авторы кем, әсәр нинди чорда язылган?
а) Йосыф
Баласагунлы а) Болгар чоры
б) Мәхмүд
Кашгарый б) Казан ханлыгы чоры
в) Сәйф
Сараи в) Борынгы әдәбият
4. Кол
Гали кайсы әсәрнең авторы?
а) «Кыйссаи
Йосыф» б) «Сөһәйл
вә Гөлдерсен» в) «Хөсрәү
вә Ширин»
5. Бу
юллар кайсы әсәрдән? “Дөрес булса тел, дөрестер кул-аяк,
Дөрес булыр
барчасы – бу күз, колак”
а) “Төхфәи мәрдан”
ә) “Гөлестан” б) “Нәһҗел фәрадис” в)
“Нуры содур
6. “Сөһәйл
вә Гөлдерсен” әсәренең авторы.
а) Й.Баласагунлы ә)С.Сараи б)К.Гали в)Г.Кандалый
7. Бу өзек
кайсы әсәрдән? - И Идел-йорт,
Идел- йорт,
Идел эче имин
йорт...
а) “Кыйссаи Йосыф” ә)
“Сөһәйл вә Гөлдерсен” б) “Идегәй”
8. Бу
геройлар кайсы әсәрдән? ( Туктамыш, Шаһ Тимер, Котлыкыя, Норадын)
а) «Күңел» б)
«Гөлстан» в)
«Идегәй»
9. “Кыйссаи
Йосыф” әсәрендә туганнары Йосыфны кая ташлый?
а) базга ә) коега б) тау
куышына г)
ташландык өйгә
10. Алтын
Урда чорында иҗат иткән әдипләрне атагыз.
а) Кол Гали, Котб,
Сәйф Сараи б) Котб,
Харәзми, Сәйф Сараи
в) Г.Тукай,
М.Җәлил, А.Алиш
11.
“Гыйлемнең өстенлеге турында” әсәрнең авторы.
а)Г.Кандалый
ә) К. Насыйри б) Г.Утыз Имәни в)М.Акмулла
12. Бу
өзекнең авторын билгеләргә. ...Сәба йиле, исәр булсаң,
Парау атлыйг нәфис
җайга,
Сәламемне җиткерсәң
Сахибҗамал
абыстайга!
а) Г.Кандалый ә)
Г.Утыз Имәни б) М.Акмулла в) С. Сараи
13. Бу
әдипләр кайсы чорда иҗат иткәннәр?
Хәсән Кайгы, Өмми
Камал, Колшәриф, Мөхәммәдьяр, Шәрифи, Казтуган
а) XVII йөз б)
Казан ханлыгы чоры в) Алтын Урда чоры
14. Геройларны
əсəр исеме белəн тоташтыр.
1. Хушнәва “Хисамеддин
менла”
2.Норадын “Галиябану”
3. Әбүзәр
Дәүләтгилдиев “Төхфәи мәрдан”
4. Муса Салихов “Бүләк
өчен”
5. Бәдига “Идегәй”
6.. Хәмидә “Меңнәр,
яки Гүзәл кыз Хәдичә”
15. Түбәндәге
әсәрләрнең авторларын күрсәтегез!
1. Ф. Әмирхан “Таң
вакыты”
2. Г. Камал “Кораб”
3. Г.Исхакый “Хәят”
4. С.Рәмиев “Бүләк
өчен”
5. Дәрдемәнд “Өзелгән
өмид”
6. Г.Тукай “Ул
әле өйләнмәгән иде”
16. .
“Меңнәр, яки Гүзәл кыз Хәдичә” әсәрендәге геройлар:
а) Зөләйха ә)
Муса б) Габденнасыйр в) барысы да
17.
“Хисмеддин менла” әсәрендәге яучының исеме.
а) Бикбулат ә)
Гали бай б)Хисамеддин в)Хәнифә
18.”Кырык
вәзир кыйссасы” әсәрнең авторы.
а) С. Сараи ә)
К.Насыйри б) Г.Кандалый в) З.Бигиев
19. Бу
өзек кайсы әсәрдән? Күпме михнәт чиккән безнең халык,
Күпме күз яшьләре
түгелгән.
Милли хисләр белән
ялкынланып,
Сызлып-сызлып чыга
күңленнән.
а) “Милли моңнар” ә)
“Өзелгән өмид” б) “И каләм” в)”Сәрләүхәсез”
20. Нәҗип
Җиһанов кем ул?
а)рәссам ә)җырчы
б) композитор в)язучы
21.Бакый
Урманче кем ул?
а)шагыйрь ә)рәссам
б)язучы в)композитор
22. Бу
өзек нинди әсәрдән алынган? Икәүләп китте гашыйклар еракка,
Эләкми юлдагы
корган тозакка.
Юлыкты
сахрага ике адашкан,-
Җәрәннәмдәй иде
сахра кояштан.
Юк анда су һәм
икмәк алларында,
Мәгәр булса да
акча яннарында.
а) “Идегәй” ә)
«Нуры содур” б) «Нәсыйхәт» в) “Сөһәйл
вә Гөлдерсен»
23. “Язгы
җыр” шигыренең авторы.
а) Н. Җиһанов ә)
Г.Тукай в) Ш.Мәрҗани б) Ш.Бабич
ҖАВАПЛАР:
|
1
|
3241
|
|
2
|
216354
|
|
3
|
А
|
|
4
|
А
|
|
5
|
В
|
|
6
|
Ә
|
|
7
|
Б
|
|
8
|
В
|
|
9
|
Ә
|
|
10
|
Б
|
|
11
|
Б
|
|
12
|
А
|
|
13
|
Б
|
|
14
|
1 - “Төхфәи
мәрдан”
2 - “Идегәй”
3 - “Хисамеддин
менла”
4 - “Меңнәр,
яки Гүзәл кыз Хәдичә”
5 - “Галиябану”
6 - “Бүләк
өчен”
|
|
15
|
1 - “Хәят”
2 - “Бүләк
өчен”
3 - “Ул
әле өйләнмәгән иде”
4 - “Таң
вакыты
5 - “Кораб”
6 - “Өзелгән
өмид”
|
|
16
|
В
|
|
17
|
А
|
|
18
|
Ә
|
|
19
|
А
|
|
20
|
Б
|
|
21
|
Ә
|
|
22
|
В
|
|
23
|
Б
|
Укучының
эшен бәяләү критерийлары
Һәр дөрес җавап 1
балл белән бәяләнә.
Укучы җыярга
мөмкин булган иң югары балл - 41 балл
Тестлаштыру формасындагы
эшләрне бәяләү.
90 -100%
башкарылган эш – “5” (37 - 41)
75- 90%
башкарылган эш – “4” (31 - 36)
50-75% башкарылган
эш – “3”(21 - 30)
50% тан түбән
башкарылган эш – “2” (0 - 20)
МБГББУ МБГББУ
“ТР Буа муниципаль
районы “ТР
Буа муниципаль районы АТУГБМ”нең уку-укыту АТУГБМ”
е директоры:
эшләре буенча
директор ____________(Ф.В.Җаббаров)
урынбасары: “___”___________2017нче
ел
___________(Г.М.Таҗиева)
“___”_________2017
нче ел
Муниципаль бюджет гомуми белем бирү
учреждениесе
“Татарстан Республикасы Буа муниципаль районы Адав-Толым-
бай урта гомуми белем мәктәбе”нең I квалификацион
категория-
ле татар теле һәм әдәбияты укытучысы Кутдусова Венера Хәбир
кызының 10 нчы сыйныф
өчен татар теленнән эш программасы
(татар
төркеме)
Педагогик
киңәшмә
утырышында каралды
Беркетмә № _______
__ “ _____ 2017 нче ел
2017-2018
нче уку елы
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.