ТЕМА: А. Игебаев “ Ҡара икмәк”

ТЕМА: А. Игебаев “ Ҡара икмәк”.

Маҡсат: 1) А. Игебаевтың тормош һәм ижад юлына ҡыҫҡаса байҡау яһау; 2) шиғырҙың йөкмәткеһе менән таныштырыу; 3) шиғырҙан сығып уҡыусыларҙа икмәккә ҡарата һаҡсыл ҡараш тәрбиәләү; 4) игенселәрҙең хеҙмәтен һөйә һәм күрә белергә өйрәтеү; 5) уҡыусыларҙың аңлау күнекмәләрен үҫтереү өҫтөндә эш.

Йыһазландырыу: яҙыусының портреты, китаптары, электрон ҡулланма, икмәк һүрәте, эпиграф, видеоматериал, ураҡ, мәҡәлдәр.

Дәрес барышы.

I.                   Ойоштороу мәле.

II.                Фонетик күнегеү.

                                         Икмәк - илдең кеүәте,

Беҙҙең бөтмәҫ ғорурлыҡ.

Был донъяла байлыҡтың

                                         Икмәктән дә ҙуры юҡ.

                              (Ш. Бикҡол)

   Игендән дә изге нәмә бармы,

                                      Бар изгелек ята игендә.

                                      Игенсе һин,

                                      Бәхет игеүсе һин,

   Бөтә тормош – һинең иңеңдә.

                                       (И. Кинйәбулатов)

III.             Яңы тема.

1)       Инеш әңгәмә.  Уҡылған фонетик күнегеүҙәргә таянып икмәк ҡәҙере, икмәктең үткән юлы, игенсе хеҙмәте тураһында әңгәмә ойоштороу.

Уҡытыусы:

-         Уҡыусылар, уҡылған шиғырҙарҙы яңынан ҡарап сығайыҡ әле. Был шиғырҙар нимә тураһында?

Уҡыусы:

-         Икмәк, иген, игенселәр тураһында.

-         Дөрөҫ. Бөгөн һеҙҙең менән икмәк, уның ҡәҙере, игенселәрҙең ауыр хеҙмәте тураһында һүҙ алып барасаҡбыҙ.

2)       Ә. Атнабаевтың икмәк тураһында әйткән һүҙҙәрҙе таратып биреү һәм уҡыу.

          Бөтә ғаилә йыйылып, табынға ултырыр алдынан, күкрәктәренә терәп, ҡатындарҙың икмәк телгәнен күргәнегеҙ барҙыр?! Күпереп торған аҡ ҡалас киҫеүе үҙе бер ҡыуаныс. Шунда бер нәмәгә иғтибар итегеҙ: хужабикә икмәк киҫеп бөткәндән һуң, өҫтәлгә ҡойолған валсыҡтарҙы һаҡлыҡ менән генә усына һепереп төшөлә лә, бер бөртөгөн дә әрәм итмәйенсә, ауыҙына ҡаба. Нимә был?! Ҡытлыҡтанмы әллә һаранлыҡтанмы? Юҡ, тегеһе лә, быныһы ла түгел. Был – икмәккә табыныуҙан.

                                                                ( Ә. Атнабаевтан)

Уҡытыусы:

-         Был текст нимә тураһында? Уны кем яҙған?

Уҡыусы:

-         Был текст шулай уҡ икмәк һәм уның ҡәҙере тураһында. Ә. Атнабаев яҙған.

-         Уҡыусылар, шулай итеп ҡатын ас булғанмы?

-         Юҡ. Ул шулай икмәкте ҡәҙерләгән.

-         Эйе, уҡыусылар. Был текст та икмәк һәм уның ҡәҙере тураһында. Бөгөн беҙ һеҙҙең менән икмәк тураһындағы тағы бер шиғыр менән танышып китәбеҙ. Ул да кемдең шиғыры тип уйлайһығыҙ?

-         Ә. Атнабаевтыҡы.

-         Әйе, дөрөҫ. Ә кем һуң ул Ә. Атнабаев? Кем уның ижады менән таныш?

-         Яҙыусы, шағир һ.б.

3)       Дәреслектән Ә. Атнабаевтың биографияһы менән таныштырыу.

4)       Электрон ҡуланманан халыҡ шағирының фотоһын, әҫәрҙәренең исемлеген, фотоальбомын ҡарап үтеү. Китаптарына туҡталып китеү.

5)       Ә Атнабаевтың “Ҡара икмәк” шиғыры өҫтөндә эш:

·        Һүҙлек эше;

·        Шиғырҙы уҡыу;

·        Йөкмәткеһен үҙләштереү өҫтөндә эш;

·        Һорауҙарға яуап биреү;

6)       Видеотаҫма ҡарау.

  Уҡытыусы:

- Бына һеҙ ҡарап үткән видеотаҫмала беҙҙең районыбыҙҙың матур, киң, ҙур баҫыуҙары төшөрөлгән. Әлеге көндә игенде нимә менән уралар?

Уҡыусы:

-         Комбайндар менән.

-         Дөрөҫ. Ә элек нимә менән урғандар? Был турала беҙ уҡыған “Ҡара икмәк” шиғынында ла әйтелеп үтелә.

-         Ураҡ менән.

  7) Орлоҡтар күргәҙмәһе.

-         Дөрөҫ. Элек игенселәр игенде ураҡ менән урғандар. Бына ул уҡыусылар ураҡ( ураҡты күрһәтеп үтәм). Ошо ураҡ менән урып улар игенде көлтәләргә бәйләгәндәр. Уҡыусылар, әйтегеҙ әле, һеҙ ниндәй иген культураларын беләһегеҙ? Ондо нимәнән эшләйҙәр?

-         Бойҙай, арыш, һоло.

-         Дөрөҫ. Бына һеҙҙең алда уларҙың күргәҙмәһе. Бына был бойҙай, быныһы арыш, ә быныһы һоло.

-         Ә икмәктең ниндәйҙәре була?

-         Аҡ, ҡара, һоло икмәге.

-         Дөрөҫ, икмәктең ағы, ҡараһы, беренсе, икенсе, өсөнсө сартлыһы бар.

-         Беҙ уҡыған шиғырҙа ниндәй икмәк тураһында һүҙ бара?

-         Ҡара икмәк тураһында.

7)       Мәҡәлдәр уҡыу.

Иген – баҫыуҙа, ашлыҡ – келәттә, икмәк - өҫтәлдә була.

Именлек булһа, иген дә булыр.

Игенсенең көҙгөһө - көҙ.

Тамсылап табылған танһыҡ була.

      Уҡытыусы:

-         Икмәк тураһында ниндәй мәҡәлдәр беләһегеҙ?

Уҡыусылар таҡтаға яҙылған мәҡәлдәрҙе уҡый, мәғәнәләрен аңлата. Уларҙың ҡайһылары беҙ уҡыған шиғырға тап килгәнен әйтә.

IV.            Йомғаҡлау.

Икмәк һәм иген кеше өсөн иң төп йәшәү сығынағы тигән һығымтаны уҡыусыларҙың әйтеүе мөһим.

V.               Балаларҙың белемдәрен баһалау.

VI.            Өйгә эш.

         Шиғырҙы ятларға.