Тема: Сайын даланың- Сайыны

Сайын даланың -Сайыны

                                                     Талдықорған қаласы  Еркін ауылы

                                                     Көктал шағын ауданы  Е.Берліқожаұлы                        

                                                    атындағы №11 орта мектеп кітапханашысы    

                                                   Бахытгүл   Кебекбаева

        Жазушы Сайын Мұратбековтың шығармашылығы мен өмірі жайлы  оқушылар арасында  насихаттау проза,повесть,әңгімелеріне деген қызығуларын артыру ;                                                                                                                        Сайын Мұратбеков шығармаларымен таныса отыра,кейіпкерлер арқылы өмір     шындығының суреттелуін білу,тану.                                                                       Оқушылардың көркем шығарма оқуға қызығушылықтарын арттыра отырып, олардың танымдық, шығармашылық қабілеттерін ұштау, тіл байлығын арттырып, сөйлеу мәдениетін қалыптастыру, қарым - қатынас этикасын жетілдіру.                                                                                                                            

 Жазушы Сайын Мұратбеков шығармаларының  прототиптерін  анықтап, тілдесу  мақсатында «Сайын даланың Сайыны» тақырыбында әдеби кездесу кеш мектеп кітапханашылары  мен  қазақ тілі  мен әдебиеті пәнінің мұғалімінің ұйымдастыруымен    өткізілді. Қазақ әдебиетіндегі әңгіме жанырының хас шебері,  классик  жазушы Сайын Мұратбековтың туғанына 80 жыл толуына орай  «Сайын даланың Сайыны» тақырыбында әдеби кездесу кеші өткізілді.

    Сайының  шынайы  өмір шындығын көркем кестелейтін әдемі әңгімелерінің басты тақырыбы мен  өзекті мәселесі –ауыл өмірімен әлеуметтік жағдайдың өзара байланысын  суреттеу арқылы кейіпкерлердің табиғи  болмысын , рухани  тазалығын , жан сұлулығын,  нәзік құбылыстарын, сан қырлы қайшылықтарын бейнелеген .Оқушылар жақсы дайындықтарымен  прозасын әңгімелеу арқылы   шығармадағы кейіпкерлерді терең  талдады .Сайын  біздің-ұлттық құндылығымыз, оның шығармасының ғұмыры ұзақ. Әрине , шалқар  даланың Сайынының талантына   табына отырып  , оны еске алып, рухына бас иіп, шығармаларын  сүйіп оқимыз, дарын  иесіне тағзым  етеміз. Бұл кеште 6-9 сынып оқушылары қатысты.  «Жусан иісі», «Басында Үшқараның» шығармаларын  жан-жақты талқылап, жазушының  өмірі мен  шығармашылығына шолу , сахналық көрніс және  ән шашу, видео көрсетілді.   Жазушы  мен оқушылардың ойы бір жерден  түйісті десе болғандай.:  «Жусан иісі» әңгімесі желісімен 31 қазан 2013 жылы мектепте  «Жусанды төбе » тақырыбында кездесу кеші ұйымдастырылып  кейіпері Аянмен оқушылар  кездескен болатын.  «Шынында бұл күнде  Аян  қайда екен? Тірі ме екен? Ондай  бала  тірі болуы тиіс. Тірі  болса, Жусанды  төбеге бір оралмауы  қалай ?   Ертегі айтқыш Аян тағдыры қалай өрілді?   Аянның прототипі кім?  Оның  балалар үйіне  кеткеннен кейінгі өмірі қалай  болды?                                                                                                              Аянның прототипі-Науқан Керімов.Сайын Мұратбеков  бұл шығармасының желісін өзінің ауылының балаларының балалық шақтарынан  алған екен. Демек соғыстан кейінгі  ауыл балаларының тағдыры. «Жусан иісі» әңгімесі желісімен 6 сынып оқушылары  сахналық көрніс қойды. Мұнда ауыл балалардың  тұрмысын ашып көрсетіп,  нақышты бейнеледі

  Аян, яғни Науқан Керімов бүгінде Ескелді ауданының Ақын Сара  ауылында тұрады.1937 жылы туған.  Зайыбы Атымтай Байтүгенова екеуі 1963ж шаңырақ көтеріп,11қыз,4 ұл тәрбиелеп өсірген. Кезінде ауыл балаларын ертегілерімен тамсандарған Аян бүгінде өз немерелеріне ертегі айтып, сүйікті ата атанып отыр.

 С.Мұратбековтың екінші кейіпкермен кездесу жалғасын тапты.  «Басында Үшқараның» шығармасының  бір кейіпкерімен кездесу кешін жалғастырдық.  Жан-жақты талқылап, жазушының  өмірі мен  шығармашылығына шолу , слайд, кітап көрмесі,   сахыналық көрініс, ән шашу, видео көрсетілді.    «Басында Үшқараның»» хикаят желісімен 5 науырыз  2016 жылы мектеп кітапханасында  «Сайын даланың Сайыны»   тақырыбында кездесу кеші ұйымдастырылып  кейіпері Зағипа апаймен   кездесу кеш  болды .     

   Әдебиеттегі ауыл тақырыбы жайлы сөз қозғағанда шығармаларына көбіне ел өмірін арқау еткен Сайын Мұратбековты тілге тиек етпеу дұрыс болмас. Ал «Басында Үшқараның» - жазушының ауыл көрінісін, ондағы адамдардың бейнесін кеңінен ашып, шынайы суреттеп беретін құнды мұрасы. Әңгімедегі Зағипа, Сәулетай, Шынар секілді кейіпкерлер әдебиетімізге Сайын Мұратбеков әкелген  образдар, айшықты характерлер. Біз бұл кейіпкерлердің прототиптерін арамызда жүргенін білдік.

 Басында Үшқараның қос барабан,

Сол таудан дария шалқар су тараған,

Сұлу қыз, көркем жігіт бәрі сонда,

Апырмай, неге келдім сол арадан...

         Қайда  сол  Үшқара? Қайда сол әнші аңсаған әсем қауым, сал-сері қауым, керім қауым? Мүмкін, сол Үшқара біздің Ешкіөлместің бір жотасы болар... Адам шіркін тойымсыз ба әлде?  Аңсай беретін... Болған үстіне болса дей беретін... деп  әндеткен Зағипа апа ортамызда .

 «Басында Үшқараның» деген әңгімедегі Әсет – Сайынның өзі. Зағипа әлі де бар. Шын аты – Сәруәр. Қазір Алматы облысы Талдықорған қаласында тұрады. Еңбек ардагері, сегіз баланың анасы. Немерелерінің қызығын көріп отырған ардақты әже.Сол кезде бастауыш класта малшылардың балалары екі қыз бір ұл бірге тұрып оқыған. Оқиғадағы Үшқараның басына шығып балалардың асыр салып ойнаған тұсын Сәруәр апа шындыққа жанасатынын айтады. Ал, Сәулетай,  шығармадағы әпкесі де өмірде бар адамдар. Өзі өскен ауылдың тұрғындары .

 -Иә, бұл әңгіме  ішкі психологиялық драма секілді. Осы әңгімедегі Зағипа атты қыздың прототипі - Нұрғалиева  Сәруәр. 1936 жылы 17 қарашада туылған.  Биыл 80 жасқа толады.   Зағипа апамызға сөз берелік.                                                                                                       - Бала күнімізде Сайындармен бір үйде тұрып оқыдық, - дейді Сәруәр апа. «Тауға шығып алысып ойнайтынымыз да рас »-деп еске алады. Сайын   алғыр болатын , қазақ тілі мен әдебиет сабағын өте жақсы оқыды . Ал, мен болсам математика сабағын жақсы оқыдым . Ауылда  сегіз жылдық мектеп болатын , кейінен  Сайын  Талдықорған қаласында  нағашыларының  қолында оқыды,  мен де осы қалада  нағашыларымның қолында оқыдым. Мен отбасылық  жағдаймен әрқарай оқуды жалғастыра алмадым ,ауылда  сауыншы ,кейінен малшы болып  жұмыс істедім. Еңбегімнің арқасында  зейнеткерлікке шықтым. Сайынның отбасымен арласып тұрдық .Сайын  70 жасқа толған мерей тойына шақырды , бірақта бір  себептермен бара алмадым.

  Мектебіміздің әдіскері Көпбаева Әлима Қажиқызы былай деді-   Елбасымыз Н. Ә. Назарбаев ел халқына жолдауында «Қазақтың ел болуы, ұлт тағдыры – оның келешек мектебінің қалай болып құрылуына тіреледі» - деп атап көрсетті.
   Бүгінгі жас ұрпаққа жан - жақты білім беру, тәрбиелеу әрбір ұстаздың басты міндеті. Білім негізі мектепте қаланатын болғандықтан, оқушының жеке тұлғалық күшін дамыту, оның шығармашылық мүмкіндігінің дамуы басты рөл атқарып отыр. Олай болса, қазіргі ұстаздар қауымының алдындағы үлкен мақсат: өмірдің барлық саласындағы белсенді, шығармашылық іс - әрекетіне қабілетті, еркін және жан - жақты жетілген тұлға тәрбиелеу.
С. Мұратбеков шығармасы арқылы оқушы да өз ұлтының тарихына үңіліп, халқының басына түскен ауыр күндерді біліп, қайсарлық пен өжеттік, Отанға, елге деген сүйіспеншілік, еңбекқорлық, туған жерге деген құрметті сезінді деп ойлаймын.

Сәруер  Нұрғалиевамен мектептегі кездесу

Зағипаның прототипі – Сәруәр Нұрғалиева

Аянның прототипі-Науқан Керімов.

                       

                            Науқан Керімов Зайыбы Атымтай Байтүгенова