Тема урока "Осень" Имя прилагательное

7 сынып

Сабақтың тақырыбы: Күз. Сын есім

Сабақтың мақсаты:          

1. Білімділік:  күз мезгілінің ерекшелігі туралы түсініктерін кеңейту .Оқушылардың сын есім туралы алған білімдерін толықтыру. Сөйлем ішінен сын есімдерді табу, олардың қай сөзбен байланысып тұрғанын анықтау, түрлерін ажырату.

2. Дамытушылық: Сөздік қорларын молайту, сын тұрғысынан ойлдауын, өз бетінше жұмыс жасай білу дағдыларын жетілдіру, шығармашылық қабілетін дамыту.

3. Тәрбиелік: Сауатты әрі көркем жаздыра отырып, мәдениетті сөйлеуге, әдептілікке, ізденімпаздыққа тәрбиелеу.

Сабақтың әдісі: ой қозғау, сұрақ-жауап, түсіндіру, топтастыру.

Сабақтың түрі: қайталау сабағы

Сабақтың көрнекілігі: кеспе қағаздар, сызба-нұсқалар

Сабақтың барысы:

І. Психологиялық дайындық:

Ал енді бәріміз дөңгеленіп тұрамыз. Бір-бірімізге мақтау сөздерін айтамыз. Мысалы: Тагир сен ақылдысың. Мадина сен әдемісің. Аққу сен көріктісің т.б. орнымызға отырамыз. Сонымен осы айтылған сөздер қандай сөз табына жатады (сын есім).

Топқа бөліну(сын есімнің шырайлары арқылы: салыстырмалы, күшейткіш, асырмалы)

ІІ. Үй жұмысын сұрау кезеңі:

1. (Оқушылар топ ережесін қайталап шығады).

Топ ережесі:

Ø  Сабақта бір-бірімізді тыңдау;

Ø  Ойын ашық айта білу;

Ø  Ұйымшылдық;

Ø  Жаңалыққа құштар болу;

Ø  Бір-бірін сыйлау;

Ø  Берілген тапсырмаларды уақытында орындау;

Ø  Біреудің сөзін қайталамау;

Ø  Уақытты үнемдеу.

(Сабақтың мақсатын айту).

ІІІ. Жаңа сабақ:

2. Мәтінді оқып аудару, сын есімдерді табу.(7 мин)

І-топ: Мәтінді оқып аудару, сын есімдерді табу.

   Күз тамаша мезгіл. Күз айлары: қыркүйек,қазан, қараша. Күзде сары жапырақтар жерге түседі. Бізде күз айлары суық. Жиі-жиі жаңбыр жауады. Күздің суық желі, қарлы бораны болады.

   Қазақстанда таулы жер, сусыз жазық дала және қалың орман бар. Халық ауылда, қалада тұрады. Қазір күз мезгілі. Бүгінгі түнгі қала әдемі. Бұлтсыз аспан, жұлдызды түн.

ІІ-топ: Берілген мәтін бойынша диалог дайындау.

ІІІ- топ.  Сурет  арқылы мәтін құру.(Дарынды оқушыларға тапсырма)

3. Сұрақтың орнына керекті сын есімді қою.(7мин)

І-топ: (Қандай?) түнде (қандай?) ай,

Сәулесі суда дірілдеп,

Ауылдың жаны-(қандай?) сай,

Тасыған өзен гүрілдеп.

(Қандай?) ағаш жапырағы

Сыбырласып өзді-өзі,

Көрінбей жердің топырағы,

Құлпырған (қандай?) жер жүзі.

Керек сөздер: жарық, терең, желсіз, жасыл, қалың.

ІІ-топ: (Қандай?) киімді, (қандай?),  (қандай?) сақалды,

(Қандай?) танымас тірі жанды.

Үсті-басы (қандай?) қырау, түсі (қандай?),

Басқан жері сықырлап келіп қалды.

Әуес көріп жүгірген (қандай?) балалар,

Беті-қолы домбығып (қандай?) шалды.

Шидем мен тон қабаттап киген малшы,

Бет қарауға шыдамай, теріс айналды.

Керек сөздер: ақ, жас, соқыр, мылқау, денелі, суық, ақ, үсік, ақ.

ІІІ. Топ Тест сұрақтарына жауап беру.(Дарынды оқушыларға тапсырма)

4. Сергіту сәті. «Қарадорға» биін билеу. (3мин)

І-топ: Мақалды оқиды, аударады.

ІІ-топ,ІІІ топ: Осы мақал ішінен сын есімдерді тез тауып айтады, аударады.

·         Туған үйдің түтіні жылы.

·         Анаңа ауыр сөз айтпа.

·         Өнерлі өрге жүзер.

·         Адам тастан қатты,

          Гүлден нәзік.

·         Өлімнен ұят күшті.

5. Постер құрастыру.(5мин)

І-топ: "Гүл" деген сөзге

                                   сары                          ақ (гүлденген)

 

үлпілдек                                                                                                  әдемі

 

                                      кішкентай              үлкен                 хош иісті

ІІ-топ: "Күз" деген сөзге

                                   алтын                                     суық

 

жылы                                                                                                       әдемі

 

                                      бұлтты                тамаша                жаңбырлы

ІІІ топ. Сын есімнің  сатылай кешенді талдау жасайды:  түнгі, жап-жақсы.   ( Папка арқылы)

6. Әр топқа тапсырма беріледі (конверт). Мына сөз тіркестерін қазақ тіліне аударыңдар.(7мин)

І-топ. осений день,  летний сад, осенний дождь, ночная птица, короткий день.

ІІ-топ. Большой город,длинная ночь,осенние месяца, красивый цветок, желтый цвет.

ІІІ топ. Осенние месяца:сентябрь, октябрь, ноябрь. Осенняя погода переменчива. Льют дожди, дуют сильные ветра,идет снег.  Природа меняется.Животные прячутся,птицы улетают в теплые  края. У людей много работы  в огороде, готовятся к  зиме.  

ІV. Үй тапсырмасы: Газет-журнал беттерінен сын есімдерді табу.

                                     «Күз» туралы  мазмұндау

V. Бағалау: Тақтада тапсырмалардың аттарын жазылған, бағалау.

№	Топ ережелері	Мәтінмен жұмыс	Өлеңмен жұмыс	Мақал мәтелдер	постер	конверт
1топ
2 топ
3 топ

 VІ. Рефлексия:

Не ұнады?

Не қиын болды?

Не оңай болды?

Тест. Сын  есім

1. Заттың сапасы мен сынын, түр-түсі, сипатын білдіретін сөз табы:

А) зат есім

Ә) сан есім

Б) сын есім

В) есімдік

2. Сын есім құрамына қарай қалай бөлінеді?

А) негізгі, күрделі

Ә) дара, күрделі

Б) негізгі, туынды, күрделі

В) негізгі, күрделі

3. Сын есімнің мағыналық түрі қанша?

А) 1

Ә) 3

Б) 4

В) 2

4. Сапалық сын есімді тап:

А) аппақ, сап-сары, жақсы

Ә) ақылды, ойлы, таулы

Б) ұзын бойлы, кең иықты

В) күзгі, елсіз, боранды

5. Негізгі сын есімді тап:

А) бойшаң

Ә) даладай

Б) жасыл

В) қайыңды

6. Туынды зат есім:

А) әсем

Ә) жақын

Б) асыранды

В) көк

7. Етістіктен сын есім тудыратын жұрнақ:

А) -лы

Ә) -шаң

Б) -аған

В) -ы

8. Есім сөзден сын есім тудыратын жұрнақ:

А) -улі

Ә) -шақ

Б) -ғыр

В) –шең

9.  Күрделі сын есімдерді белгіле

А) Жақсы, ақ, жаман

Б) Торы ала, қара көк, ұзын бойлы

С) Қысқы, жазғы, күзгі

10. Жай шырайды белгіле

А) Әдемі, қызық, қысқа

Б) Әдемірек, қызықтау, қысқалау

С) Ең әдемі, ала қызықты, тым қысқа

11. Салыстырмалы шырайды белгіле

А) Әдемі, қызық, қысқа

Б) Ең әдемі, аса қызықты, тым қысқа

С) Әдемірек, қысқалау, қызығырақ

12. Күшейтпелі шырайды белгіле

А) Әдемірек, ұзындау, тәттілеу

Б) Қып-қызыл, үп-үлкен, қып-қысқа

С) Жақсы, әдемі, ұзын

13. Асырмалы шырайды белгіле

А) Қызыл, жазғы, тасты

Б) Ең қызыл, аса үлкен, тым қысқа

С) Қып-қызыл, үп-үлкен, жап-жасыл

14. Күшейтпелі шырай қалай жасалады?

А) Бірінші буынның қайталауыны арқылы

Б) Екі сөздің тіркесуі арқылы

С) Екі сөздің бірігуі арқылы

15. Асырмалы шырай қалай жасалады?

А) зат есім+ сын есім

Б) сын есім + жүрнақ

С) үстеу + сын есім

   Күз тамаша мезгіл. Күз айлары: қыркүйек,қазан, қараша. Күзде сары жапырақтар жерге түседі. Бізде күз айлары суық. Жиі-жиі жаңбыр жауады. Күздің суық желі, қарлы бораны болады.

   Қазақстанда таулы жер, сусыз жазық дала және қалың орман бар. Халық ауылда, қалада тұрады. Қазір күз мезгілі. Бүгінгі түнгі қала әдемі. Бұлтсыз аспан, жұлдызды түн.

   Күз тамаша мезгіл. Күз айлары: қыркүйек,қазан, қараша. Күзде сары жапырақтар жерге түседі. Бізде күз айлары суық. Жиі-жиі жаңбыр жауады. Күздің суық желі, қарлы бораны болады.

   Қазақстанда таулы жер, сусыз жазық дала және қалың орман бар. Халық ауылда, қалада тұрады. Қазір күз мезгілі. Бүгінгі түнгі қала әдемі. Бұлтсыз аспан, жұлдызды түн.

   Күз тамаша мезгіл. Күз айлары: қыркүйек,қазан, қараша. Күзде сары жапырақтар жерге түседі. Бізде күз айлары суық. Жиі-жиі жаңбыр жауады. Күздің суық желі, қарлы бораны болады.

   Қазақстанда таулы жер, сусыз жазық дала және қалың орман бар. Халық ауылда, қалада тұрады. Қазір күз мезгілі. Бүгінгі түнгі қала әдемі. Бұлтсыз аспан, жұлдызды түн.

І-топ: (Қандай?) түнде (қандай?) ай,

Сәулесі суда дірілдеп,

Ауылдың жаны-(қандай?) сай,

Тасыған өзен гүрілдеп.

(Қандай?) ағаш жапырағы

Сыбырласып өзді-өзі,

Көрінбей жердің топырағы,

Құлпырған (қандай?) жер жүзі.

Керек сөздер: жарық, терең, желсіз, жасыл, қалың.

ІІ-топ: (Қандай?) киімді, (қандай?),  (қандай?) сақалды,

(Қандай?) танымас тірі жанды.

Үсті-басы (қандай?) қырау, түсі (қандай?),

Басқан жері сықырлап келіп қалды.

Әуес көріп жүгірген (қандай?) балалар,

Беті-қолы домбығып (қандай?) шалды.

Шидем мен тон қабаттап киген малшы,

Бет қарауға шыдамай, теріс айналды.

Керек сөздер: ақ, жас, соқыр, мылқау, денелі, суық, ақ, үсік, ақ.

·        Туған үйдің түтіні жылы.

·        Анаңа ауыр сөз айтпа.

·        Өнерлі өрге жүзер.

·        Адам тастан қатты, Гүлден нәзік.

·        Өлімнен ұят күшті.

·        Туған үйдің түтіні жылы.

·        Анаңа ауыр сөз айтпа.

·        Өнерлі өрге жүзер.

·        Адам тастан қатты, Гүлден нәзік.

·        Өлімнен ұят күшті.

·        Туған үйдің түтіні жылы.

·        Анаңа ауыр сөз айтпа.

·        Өнерлі өрге жүзер.

·        Адам тастан қатты, Гүлден нәзік.

·        Өлімнен ұят күшті.

І-топ. осений день,  летний сад, осенний дождь, ночная птица, короткий день.

ІІ-топ. Большой город,длинная ночь,осенние месяца, красивый цветок, желтый цвет.

ІІІ топ. Осенние месяца:сентябрь, октябрь, ноябрь. Осенняя погода переменчива. Льют дожди, дуют сильные ветра,идет снег.  Природа меняется.Животные прячутся,птицы улетают в теплые  края. У людей много работы  в огороде, готовятся к  зиме. 

Тест. Сын  есім

1. Заттың сапасы мен сынын, түр-түсі, сипатын білдіретін сөз табы:

А) зат есім

Ә) сан есім

Б) сын есім

В) есімдік

2. Сын есім құрамына қарай қалай бөлінеді?

А) негізгі, күрделі

Ә) дара, күрделі

Б) негізгі, туынды, күрделі

В) негізгі, күрделі

3. Сын есімнің мағыналық түрі қанша?

А) 1

Ә) 3

Б) 4

В) 2

4. Сапалық сын есімді тап:

А) аппақ, сап-сары, жақсы

Ә) ақылды, ойлы, таулы

Б) ұзын бойлы, кең иықты

В) күзгі, елсіз, боранды

5. Негізгі сын есімді тап:

А) бойшаң

Ә) даладай

Б) жасыл

В) қайыңды

6. Туынды зат есім:

А) әсем

Ә) жақын

Б) асыранды

В) көк

7. Етістіктен сын есім тудыратын жұрнақ:

А) -лы

Ә) -шаң

Б) -аған

В) -ы

8. Есім сөзден сын есім тудыратын жұрнақ:

А) -улі

Ә) -шақ

Б) -ғыр

В) –шең

9.  Күрделі сын есімдерді белгіле

А) Жақсы, ақ, жаман

Б) Торы ала, қара көк, ұзын бойлы

С) Қысқы, жазғы, күзгі

10. Жай шырайды белгіле

А) Әдемі, қызық, қысқа

Б) Әдемірек, қызықтау, қысқалау

С) Ең әдемі, ала қызықты, тым қысқа

11. Салыстырмалы шырайды белгіле

А) Әдемі, қызық, қысқа

Б) Ең әдемі, аса қызықты, тым қысқа

С) Әдемірек, қысқалау, қызығырақ

12. Күшейтпелі шырайды белгіле

А) Әдемірек, ұзындау, тәттілеу

Б) Қып-қызыл, үп-үлкен, қып-қысқа

С) Жақсы, әдемі, ұзын

13. Асырмалы шырайды белгіле

А) Қызыл, жазғы, тасты

Б) Ең қызыл, аса үлкен, тым қысқа

С) Қып-қызыл, үп-үлкен, жап-жасыл

14. Күшейтпелі шырай қалай жасалады?

А) Бірінші буынның қайталауыны арқылы

Б) Екі сөздің тіркесуі арқылы

С) Екі сөздің бірігуі арқылы

15. Асырмалы шырай қалай жасалады?

А) зат есім+ сын есім

Б) сын есім + жүрнақ

С) үстеу + сын есім