"Темір және оның қосылыстары"

• 1 слайд

  Темір және оның қосылыстары
  

• 2 слайд

  І.Ұйымдастыру кезеңі
  Үй тапсырмасын сұрау.
  ІІ. “Ер дәулеті – еңбек”
  Жаңа сабақты түсіндіру.
  ІІІ. “Ырыс алды – ынтымақ”-негізгі бөлім
  Мылқау сурет,суреттер сөйлейді
  ІҮ. Бәрін білгім келеді”- тақырыпты ашу.
  Биологиялық диктант, ВЕНН диаграммасы
  “Бейнет түбі- зейнет”- қорытындылау, бағалау.
  Ү. Үйге тапсырма
  
  Сабақтың жоспары
  

• 3 слайд

  Үй тапсырмасы:
  “Ер дәулеті – еңбек”
  
  Алюминий және оның қосылыстары
  

• 4 слайд

  “Ер дәулеті – еңбек”
  Үй тапсырма-
  сын сұрау
  
  
  
  Ұяшық таңдау
  Миға шабуыл
  

• 5 слайд

  1
  2
  3
  4
  

• 6 слайд

  
  
  
  
  1. Берілген сандардың мағынасын ашу. 650, 2.7, 3, 2050, 8.8,
  Жауабы
  

• 7 слайд

  
  
  
  
  1. 6500С – металдарды арасындағы қайнау температурасы. 2.7 г/см3 – алюминийдің тығыздығы.
  3 – периодтық жүйедегі орны, тұрақты валенттілігі және тотығу дәрежесі. 20500С – АІ2О3 балқу температурасы, 8.8% – алюминийдің массасы пайызбен.
  Кейін
  

• 8 слайд

  
  
  
  
  2. Алюминий және қосылыстарының химиялық қасиеттерін ата.
  Жауабы
  

• 9 слайд

  
  
  
  
  Кейін
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  2.Алюминий күшті тотықсыздандырғыш, металл беті ауадағы оттекпен жанасқанда лезде тотығып оксидті қабықшамен қапталады.
  4АІ + 3О2 = 2АІ2О3 алюминий оксиді
  2АІ + 3СІ2 = АІСІ3 алюминий хлориді
  АІ + Р = АІР алюминий фосфиді
  2АІ + Н2О = 2АІ(ОН)3 + 3Н2 алюминий гидроксиді
  2АІ + 6NaOH = 2Na3AІО3 + 3Н2 натрий алюминаты
  AІ2О3- корунд. Ақ түсті қатты зат, суда ерімейді.
  4АІ + 3О2 = 2АІ2О3
  Қышқылмен, негізбен әрекеттеседі.
  АІ2О3 + 6НСІ = 2АІСІ3 + 3Н2О
  АІ2О3 + 2NaOH = 2NaАІО2 + Н2О
  АІ(ОН)3-іркілдек, ұйыған айран тәрізді ақ түсті зат.
  Қыздырғанда айырылады: 2 АІ(ОН)3 = АІ2О3 + 3Н2О
  АІ(ОН)3 + 3НСІ = АІСІ3 + 3Н2О
  
  

• 10 слайд

  
  
  
  
  3. Алюминий және қосылыстарының физикалық қасиеттерін ата.
  Жауабы
  

• 11 слайд

  
  
  
  
  3. Алюминий – ақ түсті, күміс тәрізді жеңіл металл, тығыздығы 2,7 г/мл, электр тоғы мен жылуды жақсы өткізеді, оңай созылады.
  Кейін
  

• 12 слайд

  
  
  
  
  4. Алюминийдің алыну теңдеуін жаз.
  Жауабы
  

• 13 слайд

  
  
  
  
  4. 2АІ2О3 эл.тоғы 4АІ + 3О2
  Кейін
  

• 14 слайд

  “Миға шабуыл”
  Алюминий құймаларын қайда қолданылады?
  
  1. Магналий (Al+Mn+Mg)
  2. Дюралюмин (Al+Mg+Si+Cu)
  3.Силумин (Al+Si+Na)
  
  

• 15 слайд

  Дұрыс жауабы
  Кеме және зымыран жасауда
  Ұшақ жасауда
  Машина жасауда
  

• 16 слайд

  Мылқау сурет,суреттер сөйлейді
  Мылқау сурет
  
  
  

• 17 слайд

  Темір және оның қосылыстары
  

• 18 слайд

  Білімділік:
  Кеңінен таралған металл темір
  элементінің атом құрылысы,
  алынуы және қосылыстарының
  ерекшеліктері мен қолданылуы,
  қасиеттері туралы түсіндіру.
  
  Сабақтың мақсаты
  
  Дамытушылық:
  Оқушылардың пәнге қызығушылығын,
  дүниетанымын, қосымгша
  топша элементтері жайлы
  білімдерін одан әрі дамыту.
  Тәрбиелілік:
  Өздерінің қабілетіне сай
  ізденіспен еңбектеніп,
  жеке тұлға екенін
  сезіне білуге үйрету.
  

• 19 слайд

  
  Сабақтың көрнекілігі:
  суреттері,
  тірек – сызбалар,
  оқушыға көмекші
  материалдар
  топтамасы
  
  Тарих
  Медицина
  
  Пәнаралық
  байланыс
  
  Математика
  Қазақ әдебиеті
  Биология
  

• 20 слайд

  
  Сабақтың типі:
  Жүйелеу аралас сабағы
  
  
  Сабақтың түрі:
  Зерттеушілік тұрғыдағы сабақ
  
  
  
  Сабақтың әдісі:
  Түсіндірмелі көрнекілік
  
  
  

• 21 слайд

  ІІІ. “Ырыс алды – ынтымақ”-негізгі бөлім
  Жаңа сабақты түсіндіру.
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  ІІІ. “Ырыс алды – ынтымақ” - негізгі бөлім
  Жаңа сабақты түсіндіру.
  Өнеркәсіпте
  алынуы
  
  Қолданылуы
  Темірдің маңызды
  қосылыстары
  Физикалық
  қасиеттері
  Химиялық
  қасиеттері
  
  Периодтық
  жүйедегі орны
  және атом құрылысы
  
  Табиғатта
  таралуы
  
  
  Құрамында
  темірі бар
  қосылыстар
  

• 22 слайд

  .
  Темір тарихи - элемент
  Темір- адам қоғамымен бірге туып, бірге жасасып, адам мүддесіне ұзақ уақыт қызмет етіп келе жатқан тарихи элемент. Ол-адамды алғашқы құрал мен қару жарақтан бастап, бүгінгі ғарыш кеңістігіне көтерген жасампаз металл.
  Темір кенінің қоры жағынан Қазақстан -әлемде сегізінші, оны өндіруде он бірінші орын алады. Ал ТМД елдері арасында Ресей мен Украинадан кейінгі үшінші орында тұр.
  

• 23 слайд

  Темір –ІV период VIII топтың қосымша топша элементі. Қосымша топшадағы барлық элементтер сияқты темірде – d элементке жатады.
  Жалпы сипаттама.
  Периодтық жүйедегі орны
  және атом құрылысы
  

• 24 слайд

• 25 слайд

  Темір - айнымалы ІІ және ІІІ валентті,.
  Қосылыстарында +2 және +3 тотығу
  дәрежелерін көрсетеді:
  Fe0 – 2e Fe2+
  Fe0 – 3e Fe3+
  

• 26 слайд

  
  Табиғатта таралуы
  Темір – табиғатта таралуы бойынша екінші металл. Оның жер қыртысындағы үлесі 4,2%. Көптеген метеориттердің құрамында темір бар, сондықтан оны ертеде “аспан” және “жұлдыз” тасы деп атаған. Жер қыртысында темір көптеген минералдар түзеді. Темірдің маңызды өнеркәсіптік кендері: қызыл теміртас (Fe2O3), магниттік теміртас (Fe3O4), пирит (FeS2). Елімізде темір кендерінің үлкен қорыРудный темір кені бассейінінде және Орталық Қазақстанда бар. Қазіргі уақытта елімізде бірнеше жүздеген кен орындары мен кен ошақтары белгілі. Көптеген кен орындарында кендердің аз тереңдікте орналасуы оларды арзан ашық әдіспен өндіруге мүмкіндік береді. Темір тұздары теңіз суларында бар, мұхит түбінде темірге бай табиғи шөгінділер кездеседі.
  

• 27 слайд

  Минералдар:
  Магнетит
  Гематит
  Ғе3О4
  Ғе2О3
  

• 28 слайд

  Лимонит
  Пирит
  

• 29 слайд

  
  Физикалық қасиеті:
  Темір – жылтыр, күміс түстес ақ металл,
  оның тығыздығы – 7,87 г/см3.
  Балқу температурасы жоғары – 15390С.
  Темір иілімді, магниттелетін және оны жоғалтатын
  қасиеті бар.
  

• 30 слайд

  Химиялық қасиеттері:
  Жай заттармен әрекеттесуі:
  Темір оттекте жанғанда +2, +3 тотығу дәрежесін
  көрсетеді, ұшқын шашыратып жанады:
  
  1. 3Ғе + 2О2 Ғе3О4(ҒеО*Ғе2О3) темірдің тот қағы
  
  Ылғалды ауада тат түзеді:
  4Fe + 6H2O + 3O2 = 4Ғе(ОН)3
  Белсенді бейметалдар темірді тотықтырады:
  2Fe + 3Cl2 = 2Fe Cl3 темір хлориді
  Fe + S = FeS темір сульфиді
  3Fe + C = Fe3C цементит
  

• 31 слайд

  Күрделі заттармен әрекеттесуі:
  Қатты қыздырылған темір су буымен әрекеттеседі:
  Fe + H2O = FeO + H2
  Сұйылтылған азот және күкірт қышқылдарымен
  әрекеттесіп, темір тотықсызданады:
  Fe + 4HNO3(сұйық) = Fe(NO3)3 + NO + 2H2O
  Fe + H2SO4(сұйық) = FeSO4 + H2
  Темір белсенділігі төмен металдарды олардың
  тұздарынан тотықсыздандырып, ығыстырып
  шығарады:
  Fe + CuCl2 = FeCl2 + Cu
  

• 32 слайд

  Өнеркәсіпте алынуы:
  
  
  
  Өнеркәсіпте алынуы
  Темірді 3 түрлі әдіспен алуға болады:
  
  Пирометаллургиялық әдіспен:
  оксидінен тотықсыздандыру арқылы:
  Fe2O3 + 3H2 = 2Fe + 3H2O
  Алюминтермиялық әдіспен:
  Fe2O3 + 2Al = Al2O3 + 2Fe
  Көміртек (ІІ) оксидімен тотықсыздандыру
  арқылы:
  Fe3O4 + 4CO = 3Fe + 4CO2
  

• 33 слайд

  
  
  .
  Темір – тірі организмдердің құрамында кездеседі. Ересек адамдардың денесінде 4-5 г темір бар. Оның 65% қандағы гемоглабиннің құрамына кіреді. Темір ионы ғана қанға қызыл түс береді. Қанның құрамында темірдің жетіспеуі қаназдық ауруын туғызады. Темір көптеген тағамдардың құрамында кездеседі. Мысалы: қара нан, картоп, алма, өрік, қарақұмық жармасында. Бұл тағамдарды күнде ас мәзірінде пайдаланып, қан аздықтың алдын алу керек. Ешкінің шикі сүтінде де темір кездеседі. Оны шикілей ішу адамға өте пайдалы.
  

• 34 слайд

  Радиация әсерінен гемоглобин
  синтезделмесе, адам ақ қан ауруына
  шалдығады. Медицинада темірдің
  дәрілік препараттары, зерттеу кезінде
  индикатор ретінде қан ауруын
  анықтауға қолданылады.
  

• 35 слайд

  
  
  Темірдің маңызды қосылыстары
  Темір (ІІ) оксиді немесе (FeO) – негіздік оксид, оңай тотығатын қара ұнтақ, оны мына реакция бойынша алады:
  Fe2O3 + CO 2FeO + CO2
  Қышқылдармен және қышқылдық оксидтермен әрекеттесіп тұз түзеді:
  FeO + 2HCl = FeCl2 + H2O
  FeO + CO2 = FeCO3
  

• 36 слайд

  Темір (ІІІ) оксиді Fe2O3 – амфотерлі оксид, бірақ негіздік қасиеті
  басымдау, ең тұрақты оксид, қызыл-қоңыр түсті, минералы
  гематит.
  ІІ. Химиялық қасиеттері:
  қышқылмен Fe2O3 + 3H2SO4 = Fe2(SO4)3 + 3H2O
  негізбен Fe2O3 + 2NaOH = 2NaFeO2 + H2O
  

• 37 слайд

  Темірдің гидроксидтері
  Темірдің гидроксидтері
  Темірдің ІІ және ІІІ валентті оксидтеріне екі түрлі гидроксидтері сәйкес келеді.
  Fe (II) гидроксиді – жасыл тұнба, ал Fe (III) гидроксиді – қызыл-қоңыр түсті. Олар суда ерімейтін заттар.
  І. Алынуы.
  ҒеSО4 + 2NaOH = Fe(OH)2 + 2Na2SО4
  FeCl3 + 2NaOH = Fe(OH)3 + 3NaCl
  

• 38 слайд

  Темір
  құймалары
  Қолданылуы:
  Fe3C – цементит шойын
  түрінде.
  Болат
  түрінде
  

• 39 слайд

• 40 слайд

  Темірден жасалған
  әр түрлі
  қару-жарақтар.
  Х – ХІІ ғасырлар.
  
  

• 41 слайд

  Темірден
  жасалған
  кілттер
  
  

• 42 слайд

  Биологиялық диктант
  Темір......түстес,........металл.
  2. Темір иілімді,.......қасиеті бар,
  тығыздығы.......,балқу температурасы....
  3. Темір қосылыстарында......тотығу дәрежесін
  көрсетеді.
  4.Темір құймалары ........және......түрінде қолданылады.
  

• 43 слайд

  Венн диаграммасы
  
  
  
  
  
  
  темір
  алюминий
  ұқсастығы
  

• 44 слайд

  Венн диаграммасы
  Темір-айнымалы
  2 және 3 валентті,
  қатты қыздырғанда
  су буымен әрекеттеседі,
  тірі организмнің
  құрамында кездеседі,
  Ұқсастығы-екеуі де күміс
  түстес жылтыр металл,
  электр және жылу өткізгіш
  алюминий-тұрақты
  3 валентті, сумен реакцияға
  түспейді, сілтімен әрекеттеседі,
  екідайлы қасиет көрсетеді.
  

• 45 слайд

  ІҮ. Бәрін білгім келеді”- қорытындылау.
  “Бейнет түбі- зейнет”-
  
  
  
  

• 46 слайд

  
  
  
  
  
  
  
  Адамдар металдарсыз өмір сүре алмайды... егер металдар болмаса... адамдар жабайы аңдардың арасында ең аянышты өмір сүрген болар еді.”
  Георгий Агрикола
  

• 47 слайд

  бағалау.
  Ү. Үйге тапсырма
  "Темірдің маңызды қосылыстары"
  "Темір-адам ағзасында"
  "Темір табиғатта таралуы"
  “Темірдің физикалық , химиялық қасиеттері”
  “Темірдің биологиялық маңызы”
  § 37 – 38. 7- 8 жаттығулар
  

• 48 слайд

  Көңіл қойып тыңдағандарыңызға рахмет!!!
  Сау болыңыздар!!!