"Тербелістер" тақырыбына презентация (9- сынып)

• 1 слайд

  Тербелмелі қоғалыс. Тербелмелі қозғалысты сипаттайтын негізгі шамалар
  I cаты «Кеше»
  II cаты «Бүгін»
  III cаты «Болашақта»
  1. Ұйымдастыру бөлімі
  2. Үй тапсырмасын тексеру
  А) тест жұмысы
  3. Жаңа сабаққа кіріспе.
  Ә)Жаңа сабаққа ой тастау
  4. Жаңа материалды түсіндіру кезеңі
  Б) жаңа сабақты түсіндіру
  5. Жаңа сабақты бекіту.
  В)оқулықпен жұмыс, есептер шығару
  Г) Тербеліс туралы алғаш зерттеуші ғалымдар
  6. Жаңа сабақты қорытындылау
  Ғ) Семантикалық карта
  Д) класстер құрып,қорғау
  7. Үйге тапсырма
  8. Бағалау
  Блок - схема
  
  

• 2 слайд

  Үй тапсырмасын
  қайталау
  Сабақтың эпиграфы :«Табиғатта барлығы өлшенеді,барлығы саналады»
  Н.И. Лобачевский
  
   
  

• 3 слайд

  
  
  
  Сақталу заңдары
  Денелердің қозғалыс энергиясы ------
  Дененің импульсі
  деп нені айтады? Дене импульсінің векторы қалай бағытталған?
  
  
  
  
  Реактивті
  қозғалыс
  деп нені айтады?
  Күш импульсі
  дегеніміз не?
  Күш импульсінің
  бағыты қалай
  бағытталған?
  Энергияның сақталу заңы
  Денелердің өзара
  әрекеттесу энергиясын
  ........ деп атайды?
  

• 4 слайд

  Кинетикалық
  энергия
  Дененің
  импульсі
  Толық
  энергия
  Потенциалдық
  энергия
  Деформацияланған
  дененің
  потенциалдық
  энергиясы
  Дәлдеп көзде
  

• 5 слайд

  Тест тапсырмаларының жауаптары:
  
  І-ТОП.
   
  1.Ә 2Б, 3Ә, 4А, 5Ә, 6Б, 7Ә, 8А, 9Ә.
   
  ІІ-ТОП.
   
  1Б, 2Ә, 3А, 4Ә, 5Б, 6Ә, 7Ә, 8А, 9Ә.
   
  ІІІ-ТОП.
   
  1Б, 2Б, 3А, 4Ә, 5Ә, 6Ә, 7 Ә, 8Ә, 9А .
  

• 6 слайд

  Сабақтың тақырыбы:
  Тербелмелі қозғалыс.
  Тербелмелі қозғалысты
  сипаттайтын негізгі
  шамалар
  

• 7 слайд

  Сабақтың мақсаты:
  1.Білімділік: Тербелмелі қозғалыс туралы, тербелмелі қозғалыстардың басқа қозғалыстардан ерекшеліктеріне, тербелмелі қозғалысты сипаттайтын негізгі шамаларға түсінік беру.
  2.Дамытушылық: Оқушылардың өзбетінше жұмыс жасау,өз ойын қорыта білуге үйрету.
  3. Тәрбиелік: Ұйымшылдыққа,ұжымдық жұмыс істеуге,өзін-өзі бағалай білуге,ізденімпаздыққа тәрбиелеу.
  

• 8 слайд

  Жаңа сабаққа ой тастау
  1. Бұлбұлдың екі құлақ,бір басы бар.
  Салдырған сегіз жерден таңбасы бар
  Бұлбұлдың жолға салып айдағанда
  Салатын неше түрлі жорғасы бар.
  2.Атасы қалғып, мүлгиді, Әкесі жорға жылжиды, Інісі жылдам, баласы жүйрік. Зымыран тұрған.
  

• 9 слайд

• 10 слайд

  Жаралыс басы – қозғалыс,
  Қозғауға керек қолғабыс.
  Жан да мейлің бір мән де,
  Сол қуатпен бол таныс
  Әлемді сол мән жаратқан.
  

• 11 слайд

  Тербелістер деп дененің бірдей уақыт аралығындағы дәлме – дәл немесе жуықтап қайталанып отыратын қозғалысын айтады
  
  Тербелмелі қозғалысқа периодтылық тән. Қозғалыстың периодтылығы белгілі бір уақыт өткен соң дене орнының, яғни оның координатасының дәл немесе шамамен дәл қайталанып отыратынын білдіреді.
  
  

• 12 слайд

  Серіппеге ілінген массасы кішкене жүктің тербелісі
  Тұрғы қысқышына болат серіппенің бір ұшын бекітіп, оның екінші ұшына жүк ілеміз. Жүкке әрекет ететін Ға ауырлық күші мен Ғс серпімділік күші модульдері жағынан тең, ал бағыттары қарама – қарсы болған жағдайда , жүк тыныштық күйде болады: F=Fс+Fа=0
  
  

• 13 слайд

  Дененің оған әрекет етуші күштер векторларының қосындысы нөлге тең болған кездегі күйін тепе-теңдік күй деп атайды.( а-сурет) Жүкті тепе-теңдік күйден шығарып төмен ығыстырғанда (ә-сурет), серіппе деформациясының ұлғаюы салдарынан серпімділік күші артады, ал Ға ауырлық күші өзгеріссіз қалады. Бұл күштерге теңәрекетті Ғ күші тепе-теңдік күйге қарай жоғары бағытталған.( б-сурет)
  Егер жүкті тепе-теңдік күйден жоғары көтеріп,сонан соң жібере салса,онда ол төмен қарай бағытталған Ғ теңәрекетті күшінің әрекетінен тепе-теңдік күйге дейін үдей қозғалады. Процесс периодты түрде қайталанады. Серіппеге ілінген жүкті бастапқы тепе-теңдік күйіне қайтарушы Ғ күші сығылған немесе созылған серіппенің серпімділік күші болып табылады.Ол дененің тепе – теңдік күйден ауытқу шамасына тәуелді болады.
  
  

• 14 слайд

  
  Дененің тепе – теңдік күйден ауытқуын ығысу деп атайды. Ғ= - kx.
  Ығысуға пропорционал және оған қарама – қарсы бағытталған күштің әрекетінен болатын механикалық тербелістер гармоникалық тербелістер деп аталады
  
  Тербелмелі қозғалыс пайда болуы үшін мына шарттар орындалуы қажет:
  1) денені тепе – теңдік қалпынан шығарған кезде, оны бастапқы күйіне қайтаратын күш болуы керек.
  2) үйкеліс мейлінше аз болуы керек. Өйткені үйкеліс әр уақытта қозғалысқа қарама – қарсы бағытталғандықтан, ол тербелістің өшуіне себепші болады.
  
  

• 15 слайд

  Тербеліс периоды-дене қозғалысы толығымен қайталанып отыратын ең аз уақыт аралығы
  Дене қайсыбір нүктеден шығып сол нүктеге қайта оралғандағы қозғалыс процесі бір циклді береді
  Тербеліс жиілігі – бірлік уақыт ішіндегі тербеліс саны
  [T] = с
  t
  T =
  n
  v =
  n
  t
  [v] = Гц
  v =
  1
  T
  

• 16 слайд

  А
  Амплитуда – дененің тепе-теңдік күйінен ең үлкен ығысуы
  А
  [А] = м
  Тербеліс амплитудасы
  

• 17 слайд

  Қозғалыстың басқа түрлері сияқты тербелмелі қозғалысты да жылдамдық және үдеу арқылы сипаттауға болады. Алайда тербелмелі қозғалыс кезінде бұл шамалар нүктеден – нүктеге өткен сайын өзгеріп отырады.
  Тербелмелі қозғалыс кезіндегі жылдамдық пен үдеу периодты түрде өзгеріп отырады, яғни әрбір Т период өткен сайын жылдамдық және үдеу векторларының бағыты мен модулі қайталанады.
  

• 18 слайд

  Тербеліс жасайтын дененің координаты уақыт өтуіне қарай қалай өзгергенін көрсетеді.Қозғалыс үшін х координатының t уақытқа графигі қисық болады , оны синусоида деп атайды
  
  

• 19 слайд

  Тербеліс кезінде дененің орны үздіксіз өзгерсе –дене қозғалыста болады Тербелістегі дене кординатасының уақытқа тәуелділік графигі тербеліс графигі деп аталады .
  

• 20 слайд

  “Біздің барлық біліміміздің тәжірибеден басталатыны сөзсіз”
  Иммануил Кант.
  1724-1804
  

• 21 слайд

  Эксперимент жүргізейік!
  21
  Ұшқыр ойдан-
  ұтымды жауап
  

• 22 слайд

  Керекті құрал –жабдықтар:
  тұрғы, серіппелі маятник , секундомер, математикалық маятник
  1 тапсырма
  Маятник 20 с –та қанша тербеліс жасайды. Тербеліс жиілігі неге тең?
  2 тапсырма
  Серіппеге тербеліп тұрған жүк 10 с –та қанша тербеліс жасайды.Тербеліс периодын анықта
  

• 23 слайд

  1.Дененің х координатасының уақытқа тәуелділігінің графигі бойынша тербеліс периодын анықтаңдар .
  (80 , а-сурет)
  2.График бойынша (80,а-сурет) тербеліс жиілігін анықтаңдар .
  
  Есеп
  

• 24 слайд

  80,ә- суретте механикалық тербелістер кезіндегі дененің х ығысуының t уақытқа тәуелділігінің графигі кескінделген.График бойынша тербеліс периодын ,жиілігін және амплитудасын анықтаңдар
  

• 25 слайд

  Дененің ОУ координатасының уақытқа тәуелділігінің графигі бойынша тербеліс амплитудасын, тербеліс периодын және жиілігін анықтаңдар?
  
  Т
  
  
  

• 26 слайд

  1-Топқа
  Торғай қанатының тербеліс жиілігі
  10 Гц,
  2-Топқа
  Шыбындікі 300 Гц,
  3-Топқа
  Масаныкі 450 Гц . Олардың қанаттары 1 мин-та қанша тербеліс жасайды?
  

• 27 слайд

  Тербеліс жиілігінің өлшем бірліктерін тап.
  (дұрыс тапсаң шар әуеге қалықтайды!)
  
  кГц
  МГц
  см
  м3
  м/с
  Гц
  Н
  

• 28 слайд

  Тербеліс туралы алғаш зерттеуші ғалымдар
  

• 29 слайд

  
  Ежелгі гректің атақты оқымыстысы Аристотель былай деген: «Барлық ауа шағыла отырып,тербелмелі қозғалысқа келу үшін соққы жасайтын бет бітімінің тегіс болуы қажет».
  Ал аспап шегінің тербеліс заңдарын 1636 жылы Мерсеин деген ғалым ашты
  

• 30 слайд

  Шектің ұзындығы мен амплитудасының арасындағы математикалық байланысты бірінші рет Эйлер ашқан болатын
  Л.Эйлер француз ғалымы математик,физик,механик,
  астроном
  

• 31 слайд

  Әл-Фарабидің өзінің « Музыканың ұлы кітабы» деген еңбегінде шын мағынасында музыкалық дыбыстарды периодты тербелістерге сәйкестендіреміз, яғни период дегеніміз белгілі уақыт аралығындағы қайталанып отыратын тербелістер
  Әл – Фараби мысал ретінде шектің тербелісін қарастыра отырып, шектің тербелмелі қозғалыстары оған жанасқан ауа қабатының бөлшектерін дірілдетеді деген. Аспаптағы қуыс бөліктер мен тесіктердің болуына байланысты аспаптың корпусы еріксіз тербеліске ұшырайды.
  Әл-Фараби
  

• 32 слайд

  Италиялық физик және жұлдызшы Галилео Галилей бiрiншi сағаттың жүрiсiнiң бақылауы үшiн маятниктiң тербелiстерiнiң мерзiмнiң тұрақтылығының қолдану идеясын айтып шықты. 1583 ж Галилейдiң iздеулерi сәттi аяқталды,
  

• 33 слайд

  Голландия ғалымы Х.Гюйгенс
  1657 ж алғашқы маятникті
  сағаттарды құрастырған.
  

• 34 слайд

  Семантикалық картамен жұмыс
  

• 35 слайд

  Семантикалық картамен жұмыс
  
  

• 36 слайд

  Семантикалық картамен жұмыс
  
  

• 37 слайд

  ҚОРЫТЫНДЫ
  І-ТОП. ТЕРБЕЛІС ПЕРИОДЫ
  
  ІІ-ТОП. ТЕРБЕЛІС ЖИІЛІГІ
  
  ІІІ-ТОП. АМПЛИТУДА
  

• 38 слайд

  Тербеліс- өлең
  жырларда
  

• 39 слайд

  Тербеліс- бизнесте
  

• 40 слайд

• 41 слайд

  Үйге тапсырма:
  § 25,26.Оқуға