Терминологический словарь по дисциплине "Основы электроники и схемотехники" специальности "Радиоэлектроника и связь"

1.	Амплитудно-частотная характеристика (АЧХ) Зависимость амплитуды гармонического сигнала от частоты на выходе устройства при постоянной амплитуде на его входе. В радиотехнике по АЧХ определяют полосу пропускания частот, избирательность и др. параметры.
	Amplitude frequency response (FRF) the quantitative measure of the output spectrum of a system or device in response to a stimulus, and is used to characterize the dynamics of the system. Also for a linear system, doubling the amplitude of the input will double the amplitude of the output.
	Амплитудалық жиілікті жауап - Гармоникалық сигналдың амплитудасының жиілікке тәуелділігі оны енгізу кезінде тұрақты амплитудадағы құрылғыны шығару кезінде. Радиотехникада жиілік диапазоны жиіліктердің өткізу қабілеттілігін, селективтілігін және басқа параметрлерді анықтайды.
2.	Дроссель - катушка индуктивности, имеющая высокое сопротивлением переменному току и очень низкое сопротивление постоянному току.
	Throttle - An engine's power can be increased or decreased by the restriction of inlet gases (by the use of a throttle), but usually decreased. The term throttle has come to refer, informally, to any mechanism by which the power or speed of an engine is regulated, such as a car's accelerator pedal.
	Дроссель - Индуктивтік катушкасы, жоғары айнымалы кедергісі және өте төмен DC кедергісі.
3.	Блокинг-генератор - однокаскадный релаксационный генератор коротких импульсов с сильно выраженной индуктивной положительной обратной связью, создаваемой импульсным трансформатором. Блокинг-генераторы могут быть выполнены как на транзисторах, так и на электровакуумных приборах.
	Blocking generator - a simple configuration of discrete electronic components which can produce a free-running signal, requiring only a resistor, a transformer, and one amplifying element. The name is derived from the fact that the transistor (or tube) is cut-off or "blocked" for most of the duty-cycle, producing periodic pulses. The non-sinusoidal output is not suitable for use as a radio-frequency local oscillator, but it can serve as a timing generator, to power lights, LEDs, Elwire, or small neon indicators.
	Генераторды блоктау- Импульстік трансформатордан туындаған күшті айқын индуктивті позитивті кері байланыспен қысқа импульстердің бір-каскадтық релаксация генераторы. Генераторларды блоктау транзисторларда да, электровакуалды құрылғыларда да орындалады.
4.	Варистор – это пассивный двух выводной, твердотельный полупроводник, который применяется для обеспечения защиты различных схем. В отличие от обычного плавкого предохранителя он обеспечивают защиту от перенапряжения методом стабилизации напряжения, по принципу стабилитрона.
	Variable resistor - A variable resistor is a potentiometer with only two connecting wires instead of three. However, although it is a very different job. The pot passed through a circuit.
	Варистор - әртүрлі тізбектерді қорғау үшін пайдаланылатын пассивті екі пин, қатты күйдегі жартылай өткізгіш. Кәдімгі сақтандырғышқа қарағанда, принципіне сәйкес кернеуді тұрақтандыру арқылы жоғары кернеуді қорғауды қамтамасыз етеді.
5.	Вариконд-Конденсатор с диэлектриком из сегнетокерамики, диэлектрическая проницаемость ε которого зависит от приложенного напряжения, благодаря чему можно изменять емкость вариконда в десятки раз. Вариконды имеют большие значения максимальной емкости (десятки нанофарад), но значительную зависимость ε и tgδ от температуры, особенно в области точки Кюри.
	Varicap - a type of diode designed to exploit the voltage-dependent capacitance of a reverse-biased p–n junction.
	Вариконд - Диэлектрик бар ферроэлектрлік керамикалардан тұратын диэлектрлік конденсатор, диэлектрлік тұрақты ε оның қолданылған кернеуге байланысты, соның арқасында ондаған рет варикондардың сыйымдылығын өзгертуге болады.
6.	Выпрямительные диоды - Это электронные приборы с одним p-n переходом обладающие односторонней проводимостью и предназначенные для преобразования переменного напряжения в постоянное. Частота выпрямляемого напряжения как правила не более 20 кГц. К выпрямительным диодам относятся также и диоды Шотки.
	Rectifier diode-  electronic devices with one p-n- junction with one-sided conductivity and designed to convert AC voltage to DC. The frequency of the rectified voltage as a rule of no more than 20 kHz.
	Ректорды диодтар - Бір жақты өткізгіштігі бар бір p-n қосылысы бар электронды құрылғылар және айнымалы ток кернеуін DC-ге ауыстыруға арналған. Әдетте 20 кГц-тен артық емес кернеудің түзетілген кернеу жиілігі
7.	Выпрямитель - это полупроводниковый диод, используемый для преобразования переменного тока в постоянный. Однако, это далеко не все на что способен выпрямительный диод: его широко применяют в цепях управления, в умножителях напряжения, в сильноточных цепях и т.п.
	Righting- This is a semiconductor diode used to convert AC to DC. However, this is not all what a rectifying diode is capable of: it is widely used in control circuits, voltage multipliers, high current circuits, and the like.
	Выпрямитель - Бұл айнымалы ток көзіне DC айналдыру үшін пайдаланылатын жартылай өткізгіш диод. Дегенмен, бұл түзеткіш диодтың істей алмайтыны емес: бұл басқару тізбектерінде, кернеу мультипликаторларында, жоғары ток тізбектерінде және сол сияқты кеңінен қолданылады.
8.	Ватт (Вт) - Единица измерения мощности, в том числе мощности радиосигнала и электрической мощности.
	Watt (Wt) -  a unit of power. In the International System of Units (SI) it is defined as a derived unit of 1 joule per second, and is used to quantify the rate of energy transfer.
	Ватт  (Вт) - қуат өлшеу бірлігі, соның ішінде радио сигнал қуаты және электр қуаты.
9.	Гетинакс - Состоит из бумаги, пропитанный формальдегидной смолой и затем спрессованной между нагретыми плитами. Используют также диэлектрический нагрев прессуемого материала. Гетинаксовые трубки получают путем намотки лакированной с одной стороны бумаги на оправку, которая все время прижимается к вращающимся валам, нагреваемым паром.
	Getinaks- a NEMA designation for synthetic resin bonded paper, a composite material made of paper impregnated with a plasticized phenol formaldehyde resin, used in the manufacture of printed circuit boards. Its main properties are similar to NEMA grade XXXP (MIL-P-3115) material, and can be substituted for the latter in many applications.
	Гетинакс - жылу реактивті синтетикалық, мысалы фенолоформальдегидті, шайыр сіңірілген кағаз қабаттарынан жасалған пластик.
10.	Емкость катушки - Нежелательное свойство катушки. Из-за межвитковой емкости конструкции катушки, реальная катушка индуктивности обладает начальной емкостью, которая не может быть исключена. На эквивалентной схеме реальной катушки ее изображают как идеальную катушку, обладающую только индуктивностью, параллельно к которой присоединен конденсатор емкостью равной паразитной емкости катушки.
	Coil capacity -  the measure of a cooling system's ability to remove heat. The SI units are watts (W). Another common unit is the ton of refrigeration, which describes the amount of water at freezing temperature that can be frozen in a day (24 hours).[2] [3] 1 ton of refrigeration is equivalent to 211 kJ/min or 200 Btu/min.
	Орамның сыйымдылығы - катушкалардың жағымсыз қасиеті. Бұрандалы конструкцияның қайталану қабілетіне байланысты, нақты индуктивтіліктің бастапқы сыйымдылығы бар, оны шығаруға болмайды.
11.	Дырка — гипотетическая положительно заряженная частица. Используется в теоретических выкладках процессов, связанных с перемещением носителей заряда в проводниках.
	Electron hole -   the lack of an electron at a position where one could exist in an atom or atomic lattice. Since in a normal atom or crystal lattice the negative charge of the electrons is balanced by the positive charge of the atomic nuclei, the absence of an electron leaves a net positive charge at the hole's location. Holes are not actually particles, but rather quasiparticles; they are different from the positron, which is the antiparticle of the electron.
	Кемтік — шалаөткізгіштің валенттік аймагындагы толтырылмаған электрондық күйді (бос орын) көрсететін квазибөлшек. Кемтіктің заряды он және электрон зарядына тең деп алынады. Әдетте, Кемтіктің өткізгіштік электронға қарағанда эффективтік қозгалғыштыгы аз.
12.	Импульс — короткий сигнал, который изменяет свой уровень на противоположный и быстро возвращается в исходное состояние.
	Impulse signal -  its output when presented with a brief input signal, called an impulse. More generally, an impulse response is the reaction of any dynamic system in response to some external change. In both cases, the impulse response describes the reaction of the system as a function of time (or possibly as a function of some other independent variable that parameterizes the dynamic behavior of the system).
	Импульс - оның деңгейін керісінше өзгертіп, тез бастапқы күйіне оралған қысқа сигнал.
13.	Низкий уровень сигнала — в цифровой электронике: сигнал, напряжение которого приблизительно равно 0; служит для обозначения логического нуля в системах с положительной логикой.
	Logic low signal - one of a finite number of states that a digital signal can inhabit. Logic levels are usually represented by the voltage difference between the signal and ground, although other standards exist.
	Cигналдың төмен деңгейі - цифрлық электроникада: кернеуі шамамен 0; логикалық нөлге ие жүйелерде логикалық нөлді белгілеу үшін қызмет етеді.
14.	Резистор — радиоэлектронный компонент, который обладает сопротивлением; используется для ограничения тока через электрическую цепь.
	Resistor-  a passive two-terminal electrical component that implements electrical resistance as a circuit element. In electronic circuits, resistors are used to reduce current flow, adjust signal levels, to divide voltages, bias active elements, and terminate transmission lines, among other uses. High-power resistors that can dissipate many watts of electrical power as heat, may be used as part of motor controls, in power distribution systems, or as test loads for generators.
	Резистор - кедергісі бар радиоэлектрондық компонент; Электр тізбегі арқылы токты шектеу үшін қолданылады.
15.	Электрон — отрицательно заряженная частица.
	Negative electron - negatively charged particle
	Теріс электрон -  теріс зарядталған бөлшектер
16.	Жидкокристаллический экран (дисплей)- образован тонким слоем жидких кристаллов, находящихся между двумя электродами. Приложенное к электродам напряжение заставляет жидкие кристаллы изменять свою отражательную способность. Такие дисплеи применяются в ноутбуках, планшетах, мобильных телефонах, часах, калькуляторах и т.п.
	Liquid crystal display screen-  a flat-panel display or other electronically modulated optical device that uses the light-modulating properties of liquid crystals. Liquid crystals do not emit light directly, instead using a backlight or reflector to produce images in color or monochrome.  LCDs are available to display arbitrary images (as in a general-purpose computer display) or fixed images with low information content, which can be displayed or hidden, such as preset words, digits, and seven-segment displays, as in a digital clock.
	Сұйық кристалды бейнебет (СК-бейнебет) — тасымалы компьютерлерде, сондай-ақ сандық сағаттарда пайдаланылатын бейнебет түрі.
17.	Задающий генератор - это генератор любой мощности с самовозбуждением. В нем возбуждаются электрические колебания высокой стабильности. Схемотехнически в его конструкции раньше использовались электронные лампы, сегодня он собирается радиолюбителями из полупроводниковых радиокомпонентов и микросхем.
	Oscillator-  An electronic oscillator is an electronic circuit that produces a periodic, oscillating electronic signal, often a sine wave or a square wave. Oscillators convert direct current (DC) from a power supply to an alternating current (AC) signal. They are widely used in many electronic devices ranging from simplest clock generators to digital instruments (like calculators) and complex computers and peripherals etc.
	Негізгі осциллятор өзін-өзі қоздыратын кез-келген күштің генераторы болып табылады. Онда жоғары тұрақтылықта электрлік тербелістер қозғалады. Схемотехника дизайнында электронды шамдарды бұрын пайдаланған, бүгінгі күні оны радиотехника жартылай өткізгіш радиоқұрамдастырғыштар мен микрочиптерден жинайды.
18.	Лавинный пробой - происходит также под действием сильного электрического поля, когда неосновные носители зарядов под действием тепла в переходе ускоряются на столько, что выбивают из атома один из валентных электронов и выкидывают его в зону проводимости, создав при этом пару электрон – дырка. Образовавшиеся свободные носители начинают разгоняться и сталкиваться с другими атомами, выбивая другие электроны. Процесс носит лавинообразный характер, что приводит к резкому увеличению Iобр при практически неизменном уровне напряжения.
	Avalanche breakdown is a phenomenon that can occur in both insulating and semiconducting materials. It is a form of electric current multiplication that can allow very large currents within materials which are otherwise good insulators. It is a type of electron avalanche.
	Ақбөстің бұзылуы күшті электр өрісінің әсерінен өтеді, егер кішігірім зарядтаушы тасымалдағыштар ауыспалы жылудың әрекет етуі кезінде жылдамдыққа ие болса, олар атомнан валенттілігі электрондарының бірін ұрып, электронды тесік жұптарын жасайтын өткізгіш жолға лақтырады. .
19.	Магнитное поле возникает вокруг любых электрических зарядов при их перемещении. Так как движение электрических зарядов есть электрический ток, то вокруг абсолютно любого проводника с током всегда возникает магнитное поле.
	Magnet field – a vector field that describes the magnetic influence of electric charges in relative motion and magnetized materials. Magnetic fields are observed in a wide range of size scales, from subatomic particles to galaxies.The effects of magnetic fields are commonly seen in permanent magnets, which pull on magnetic materials (such as iron) and attract or repel other magnets. Magnetic fields surround and are created by magnetized material and by moving electric charges (electric currents) such as those used in electromagnets.
	Магнит өрісі — қозғалыстағы электр зарядтары мен магниттік моменті бар денелерге (олардың қозғалыстағы күйіне тәуелсіз) әсер ететін күштік өріс. Магнит өрісі магниттік индукция векторымен (В) сипатталады. В-ның мәні магнит моменті бар қозғалыстағы электр зарядына және денелерге өрістің берілген нүктесінде әсер етуші күшті анықтайды. Магнит өрiстерiн бейне түрiнде кескiндеу үшiн магнит индукциясы сызықтарын пайдаланады
20.	МЛТ сокращенное название типа резистора, "металлизированный лакированный теплостойкий". При его изготовлении на керамический стержень или трубку осуществляется осаждение тонкой пленки металлического сплава. Резисторы МЛТ допускают работу при температуре до 120°, способны работать при сильной влажности, обладают низкой паразитной емкость и индуктивность.
	Metallize lacquered heatproof resistor - During its manufacture, a thin metal alloy metal film is deposited on a ceramic rod or tube. Resistors MLT allow operation at temperatures up to 120 °, are able to work at high humidity, have low parasitic capacitance and inductance.
	Металданған лакпен ыстыққа төзімді резистор - Өндіріс барысында жұқа метал қорытпасынан жасалған металды пленка керамикалық түтікке немесе түтікке қойылады. MLT резисторы 120 ° дейін температурада жұмыс істеуге мүмкіндік береді, жоғары ылғалдылықта жұмыс істей алады, төмен паразиттік сыйымдылығы мен индуктивтілігіне ие.
21.	Мультиплексор - это логическое устройство, предназначенное для поочередной передачи на один выход одного из нескольких входных сигналов, то есть их мультиплексирования.
	Multiplexer - a device that selects between several analog or digital input signals and forwards it to a single output line. A multiplexer of 2n select lines, which are used to select which input line to send to the output. Multiplexers are mainly used to increase the amount of data that can be sent over the network within a certain amount of time and bandwidth. A multiplexer is also called a data selector. Multiplexers can also be used to implement Boolean functions of multiple variables.
	Мультиплексор - бірнеше кіріс сигналдарының біреуінің бір шығуына, яғни оларды мультиплекстеуге арналған дәйекті беру үшін арналған логикалық құрылғы.
22.	Ом - Единица электрического сопротивления. Сопротивление проводника, между концами которого при силе тока в один ампер возникает напряжение в один вольт обозначается.
	Ohm - Unit of electrical resistance. The resistance of the conductor, between the ends of which at a current of one ampere, a voltage of one volt occurs is indicated
	Ом - электр кедергісі бөлігі. Көрсеткіштің бір ұшында ток кернеуі бір вольттағы өткізгіштің кедергісі көрсетіледі.
23.	Полупроводник — материал, по своей проводимости занимающие промежуточное место между проводниками и диэлектриками, и отличающийся от проводника сильно выраженной зависимостью удельной проводимости от температуры, концентрации примесей и воздействия разных излучений. Главным свойством полупроводника является увеличение электрической проводимости с ростом температуры.
	Semiconductor- material has an electrical conductivity value falling between that of a conductor, such as metallic copper, and an insulator, such as glass. Its resistance decreases as its temperature increases, which is behaviour opposite to that of a metal. Its conducting properties may be altered in useful ways by the deliberate, controlled introduction of impurities ("doping") into the crystal structure. Where two differently-doped regions exist in the same crystal, a semiconductor junction is created. The behavior of charge carrierswhich include electrons, ions and electron holes at these junctions is the basis of diodes, transistors and all modern electronics.
	Жартылай өткізгіш - бұл өткізгіштік арқылы өткізгіштер мен диэлектриктер арасындағы аралық кеңістікті иеленетін және өткізгішке температураның, қоспаның концентрациясының және әр түрлі сәулеленудің әсері бойынша нақты өткізгіштіктің нақты айқындалуымен ерекшеленетін материал.
24.	Принципиальная схема определяет полный состав радиокомпонентов и связи между ними и дающая детальное представление о принципах работы.
	Schematic circuit - The schematic diagram defines the full composition of radio components and the connections between them and giving a detailed idea of the principles of operation.
	Схемалық диаграмма радио құрамдастары мен олардың арасындағы байланыстардың толық құрамын айқындайды және пайдалану қағидалары туралы егжей-тегжейлі түсінік береді.
25.	Проводимость - Свойство материала проводить электрический ток.
	Conduction - The property of a material to conduct electrical current.
	Өткізгіштік - электр тоғын өткізетін материалдың қасиеті.
26.	Усилитель — элемент системы управления, используемый для усиления входного сигнала до уровня, необходимого для срабатывания исполнительного механизма (или регистрирующих компонентов), за счёт энергии вспомогательного источника, или за счёт уменьшения других характеристик входного сигнала.
	Power assist - Amplifier is an element of the control system used to amplify the input signal to the level necessary to trigger the actuator (or recording components), due to the energy of the auxiliary source, or by reducing other characteristics of the input signal.
	Күшейткіш - бұл кіріс сигналын қосалқы көздің энергиясына байланысты немесе кіріс сигналының басқа сипаттамаларын азайту арқылы жетекті іске қосу үшін қажетті деңгейге күшейту үшін пайдаланылатын басқару жүйесінің элементі.
27.	Фототранзистор - это оптический электронный полупроводниковый прибор, одна из разновидностей биполярного транзистора.
	Phototransistor is an optical semiconductor electronic device, one of the varieties of a bipolar transistor.
	Фототранзистор - бұл екі полярлы транзистордың бірі болып табылатын оптикалық жартылай өткізгіш электрондық құрылғы.
28.	Широтно-импульсная модуляция - ШИМ— способ используемый для контроля величины напряжения и тока. Принцип действия ШИМ состоит в изменении ширины импульса постоянной амплитуды при постоянной частоте.
	PWM (Pulse-Width Modulation)- a method of reducing the average power delivered by an electrical signal, by effectively chopping it up into discrete parts. The average value of voltage (and current) fed to the load is controlled by turning the switch between supply and load on and off at a fast rate. The longer the switch is on compared to the off periods, the higher the total power supplied to the load. Along with MPPT maximum power point tracking, it is one of the primary methods of reducing the output of solar panels to that which can be utilized by a battery. PWM is particularly suited for running inertial loads such as motors, which are not as easily affected by this discrete switching.
	Импульстің ені модуляциясы - кернеу мен ток шамасын бақылау үшін қолданылатын әдіс. PWM жұмыс принципі тұрақты жиіліктегі тұрақты амплитудасының импульсінің енін өзгерту болып табылады.
29.	Электричество — совокупность различных явлений, обусловленных взаимодействием, существованием и движением электрических зарядов.
	Electricity is the set of physical phenomena associated with the presence and motion of matter that has a property of electric charge. In early days, electricity was considered as being not related to magnetism.
	Электр энергиясы - электр зарядының өзара әрекеттестігі, бар болуы және қозғалысы арқылы туындаған түрлі құбылыстардың тіркесімі.
30.	Электродвижущая сила - электрическая разность потенциалов, создаваемая источником электрической энергии (электрохимическим элементом, механическим генератором, термоэлементом, фотоэлементом и пр.)
	Electromotive force, abbreviated emf  (denoted and measured in volts), is the electrical action produced by a non-electrical source. A device that converts other forms of energy into electrical energy (a "transducer") such as a battery (converting chemical energy) or generator (converting mechanical energy), provides an emf as its output.
	Электродвижущая сила - электроэнергетикалық энергияның (электрохимиялық элемент, механикалық генератор, термоэлемент, фотоэлемент және т.б.) құрылуы.