Сабақ
тақырыбы: Термоядролық реакциялар. Радиоактивті
сәулелерден қорғану
Сабақ
мақсаты:
1. Термоядролық
реакция, радиоактивті сәулелерден қорғану туралы түсінік беру.
2. Оқушыларды
өз бетімен ой қорытындыларын жасай білуге жетелеу.
3. Жауапкершілікке,
тиянақтылыққа, еңбекке баулу.
Сабақ
түрі: аралас
Сабақтың әдісі: сөздік,
СТО (Ротация) элементтері, есеп шығарту, жеті модуль элементтері, АТҚ пайдалану
Сабақтың көрнекілігі:
семантикалық карта, слайд
Пән аралық байланыс:
жаратылыстану пәндері
Сабақтың жоспары:
1) Ұйымдастыру
2) Үй
тапсырмасын тексеру
3) Жаңа
сабақ
4) Жаңа
сабақты бекіту
а ) Жазбаша және ауызша тапсырмаларды орындату
в) Есептер шығарту (резервтік
тапсырма)
5. Үйге тапсырма
6. Бағалау
7. Рефлекция
8.Қорытындылау
Сабақтың барысы:
1)Ұйымдастыру
Оқуышылардың түгелдігін тексеру,
оқушыларды топтастырып, топтық ережені сақтауын ескерту
2)Үй
тапсырмасын тексеру
Үй тапсырмасын тексеру сұрақтары: /деңгейлік тапсырмалар/
І деңгейлік тапсырма
1. Ядролар нешеге бөлінеді, қандай?
2. Ядроларды бөлу реакциясы дегеніміз не?
ІІ. деңгейлік тапсырма
1.Ядроларды бөлу реакциясы мен ыдыратудың
арасында қандай айырмашылық бар?
2.Тізбекті реакция дегеніміз не?
3.Ядролық реактор дегеніміз не?
ІІІ. деңгейлік тапсырма
1. Ядролық реактордың түрлері қандай?
2. Қазақстанның қай жерлерінде атом электр станциялары
орналасқан?
3. Ядролық реактордың негізгі бөліктері қандай?
4. Атом энергиясын өндірудің қандай жолдары бар?
3)Жаңа
сабақ
Оқушыларға жаңа
сабақтың мәтіні жазылған парақтарды үйлестіремін. Оқып шығуға 5минут уакыт
беремін.
Содан кейін жаңа
сабақты түсіндіретін видеороликті тыңдатамын. (3минут)
Диалогтік әдіспен,
трек схемамен жаңа сабақты меңгертемін.
Атом
энергиясын боатудың (өндірудің )екі жолы бар:
1) Ауыр
элементтердің ядроларын бөлу арқылы
2) Жеңіл
элементтердің ядроларын біріктіру (синтездеу) арқылы
Синтездеу
реакциясы дегеніміз жеңіл ядроларды қосып, жаңа ядро пайда болғанда көп
мөлшерде энергия бөлінетін процесс.
Жеңіл
элементтерді жүздеген миллион градусқа дейін қыздырғанда, олардың бейтарап
атомдары тұтастығын жойып, ядролар мен электрондарға ыдырайды.
Нәтижесінде оң зарядты ядролардан, теріс зарядты элетктрондардан тұратын ерекше
орта – жоғары температуралық плазма пайда болады. Мұндай
плазмада ядролар кулондық тебіліс бөгетін жеңе алатын кинетикалық энергияға ие
болады:
Миллиондаған градус
температурада жүзеге асатын ядролық бірігу (синтездеу) рекциясы термоядролық
реакция немесе термоядролық синтез деп аталады.
Жер
бетінде алғаш рет термоядроық реакция 1950жылы Қазақстанның Семей полигонында
атом бомбасын жару арқылы жасалды. Бомбаның ішінде алдына ала жоғары
температура лау үшін атом бомбасының зарядтарын және коп мөлшерде сутегі
изотоптары орналыстырылды. Заряд іске қосылғанда температура жоғарлап, сутегі
изотоптарының атомдары бірігіп, бөлшектер өте үлкен энергияға ие болып,
соқтығысудың нәтижесінде бомба жарылады. Ол басқарылмайтын жолмен іске
асырылды.
Басқарылатын
жолмен термоядролық реакцияны іске асыру үшін үш мәселе шешу керек:
1. сутегі
газын қыздыру арқылы ыстық плазманың температурасын ондаған миллион градусқа көтеру
қажет.
2. термоядролық
реакцияны тұтандару үшін ыстық плазманы суытпай белгілі бір көлемде кем дегенде
10-1 -10-2 с ұстап тұру қажет.
3. термоядролық
реакция қарқынды жүріп, энергия шығыны қажетінше мол болуы үшін ыстық плазмдағы
дейтерий ядроларының тығыздығы белгілі бір шамадан кем болмауы тиіс, яғни 1 м3
көлемде 1022 бөлшек болуы керек.
Термоядролық
плазманы ұстап тұрудың бір тәсілін 1950жылы А.Д. Сахаров пен И.Е.Тамм
ұсынды. Бұл тәсіл бойынша ыстық плазманы салқын қабырғаларға тигізбей магнит
өрісінде ұстап тұруға болады. Бұл қондырғы Токамак деп аталды.
1-трансформатор
2-айнымалы магнит
өрісі тудыратын орама
3-плазма
4-тороидальды
вакуумдік камера
5-қума магнит
өрісін тудыратын орама
Күн мен
жұлдыздардағы энергияның негізгі көзі сутегі ядроларына айналдыратын
термоядролық реакциялар болып табылады. Жұлдыздарда термоядролық реакциялар
үшін қажетті жағдайлардың бәрі бар. Ғаламдағы заттардың 99%-ін сутегі құрайды.
Сондықтан жұлдыздар қойнауындағы мол сутегі ядролары жоғары қысым мен
температураның салдарынан бір-бірімен бірігіп, гелий ядросына айналады. Күн
әрбір секунд сайын өзіндегі термоядролық реакцияға 564млн.т. сутек жұмсап, 560
млн.т. гелий өндіреді. Сондағы туындайтын 4млн.т масса ақауы есебінен күн
энергиясы өндіріледі. Ол мына формула бойынша орындалады.
∆Е=∆m∙931МэВ
1) Жаңа
сабақты бекіту
а ) Жазбаша және ауызша тапсырмаларды орындату
1. Келесі
тұжырымдардың ақиқаттығын анықта.
Жер
бетінде алғаш термоядролық реакциялар сутек бомбасын жару арқылы жүзеге
асырылды. (ақиқат, жалған)
Қысымы
жоғары күннің ортасында болғандай реакция 10 миллион цельсий градус
температураны қажет етеді. (ақиқат, жалған)
Жерде
термоядролық реакция синтез негізінде энергия алу үшін 100
миллион
цельсий градус температура қажет. (ақиқат, жалған)
Оң
зарядты ядролардан, теріс зарядты ялектрондардан тұратын орта сұйықтық деп
аталады. (ақиқат, жалған)
1950жылы
А.Д. Сахаров пен И.Е.Тамм ұсынған термоядролық плазманы ұстап тұратын
қондырғы Токамак деп аталды. (ақиқат, жалған)
2. Сөз
тіркестерін орнына қойыңыз.
Миллиондаған
градус .......... жүзеге асатын ............ бірігу реакциясы
............. реакция немесе термоядролық синтез деп аталады. (ядролық,
термоядролық, температурада)
Оң
зарядты ядролардан, теріс зарядты элетктрондардан тұратын ерекше орта – жоғары
температуралық плазма деп аталады.
Термоядролық
плазманы ұстап тұру үшін ыстық плазманы салқын
қабырғаларға тигізбей магнит өрісінде ұстап қажет
3.Сұрақтарға
жауап беру
1.
Миллиондаған градус температурада жүзеге асатын ядролық бірігу реакциясы қалай
аталады? (термоядролық реакция)
2.
термоядролық плазманы ұстап тұрудың бір тәсілін ұсынған ғалымдар? (А.Д.Сахаров
пен И.Е.Тамм)
3. Күн әрбір
секунд сайын өзіндегі термоядролық реакциядан қанша гелий өндіреді? (560 млн.
т)
4. Жер
бетінде алғаш термоядролық реакцияны жару Қазақстанның қай өңірінде жүзеге
асады? (Семей полигонында)
5. Ғаламдағы
заттардың қанша пайызын сутегі құрайды?( 99%)
6. Жер
бетінде алғаш термоядролық реакциялар нені жару арқылы жүзеге асырылды. (Сутегі
бомбасын)
7. Жер
бетінде алғаш термоядролық реакцилар қай жылы жүзеге асырылды. (1950 жылы)
в) Есептер. Резервтік тапсырма.
1. Оқулықтағы
46 жаттығу
5. Үйге тапсырма §61, 62 . Жаңа тақырыпты
оқу. Радиоактивті ыдырау заңы
6. Бағалау
8.Қорытындылау
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.