Тесттер "Физикадан PISA есептері"

Өскемен қаласы әкімдігінің «Қ.Нұрғалиев атындағы

№43 мектеп- гимназиясы» КММ.

Физика пәнінің мұғалімі Шакенова Салтанат Сагатовна

І нұсқа

КЕМПІРҚОСАҚ

Сұрақ 1: КЕМПІРҚОСАҚ

Кемпірқосақ – аспан күмбезінде түрлі түсті доға түрінде көрінетін атмосферадағы оптикалық құбылыс. Ол аспанның бір жағында торлаған бұлттан жаңбыр жауып, қарсы жағында жарқырап күн шығып тұрған кезде көрінеді. Кемпірқосақ тікелей түскен күн сәулесінің жаңбыр тамшыларынан өткенде сынып, құрамдас бөліктерге (қызыл, сарғылт, сары, жасыл, көгілдір, көк, күлгін) бөлінуінің  нәтижесінде пайда болады. Күннің жарық шоғының түрлі түстерге жіктелуі- әр түрлі түстегі шоқтар әр түрлі сынатынымен түсіндіріледі. Бұл жарықтың таралу жылдамдығы, оның түсіне тәуелді екенін білдіреді.

Кемпірқосақ пайда болғанда қандай құбылыс жүреді?

Әрбір пайымдауда «Иә» немесе «Жоқ» жауаптарының бірін айналдыра сызыңыз

Кемпірқосақ үшін келесі пайымдаулар дұрыс па?	Иә немесе Жоқ
Күлгінге қарағанда қызыл жарық көп сынады	Иә/ Жоқ
Кемпірқосақтың үстіңгі жолағы қызыл, төменгі жолағы күлгін	Иә /Жоқ
Қызыл жарықтың таралу жылдамдығы ондағы күлгін жарықтың таралу жылдамдығынан артық	Иә / Жоқ

Сұрақ 2: КЕМПІРҚОСАҚ

Ақ жарықтың құрама бөліктерге жіктелгендегі жолақтарды 1666 ж  ағылшын физигі Исаак Ньютон тәжірибе жүзінде анықтап, спектрлер деп атады. Ақ жарықпен жарықтандырылған дененің түсі, ол дене жарықтың қандай түсін шағылдыратынына тәуелді.

Қандай жағдайда біз қара денені көре аламыз?

A Егер дене оған түскен барлық жарықты жұтатын болса

B Егер дене оған түскен қызыл және көк түсті жұтатын болса

C Егер дене оған түскен қызыл және көк түсті шағылдыратын  болса

D Егер дене ақ жарықтың барлық құрама бөліктерінен біркелкі шағылатын болса

ІІ нұсқа

ТЕРМОМЕТР

Термометр - дененің, заттың, ауаның температурасын өлшеуге арналған аспап. Термометрді қазіргі түріне 1723 жылы Фаренгейт келтірді және оны қалай істейтінін суреттеп берді. Басында ол да өз трубкаларын спиртпен толтырды, сосын барып сынапқа көшті. Өзінің шкаласында нөл деп ол қар мен нашатыр немесе ас тұзымен араласқандағы температураны алды. Ал судың қатуының бастауы деп 32° градусты, ал сау адамның денесінің температурасы ретінде ол 96° алды. Сосын ол судың қайнау температурасын анықтады, ол 212° тең болды. Мұздың еруі мен судың қайнау температурасын 1742 жылы Цельсий нақтылап көрсетті, бірақ басында ол 0°-ты қайнау, ал 100°-ты қату температурасы ретінде көрсетті.

Сұрақ 3: ТЕРМОМЕТР

Термометрдің жұмыс істеу принципі қандай құбылысқа негізделген?

A Температураның артуына байланысты сұйықтың қысымының артуына негізделген

B Температураның өзгеруіне байланысты термометрдың ішіне құйылған сұйықтықтың көлемінің өзгеруіне негізделген

C Температураның өзгеруіне байланысты термометрдың ішіне құйылған сұйықтықтың массасының өзгеруіне негізделген

D Температураның өзгеруіне байланысты сұйықтың қысымының өзгеруіне негізделген

Сұрақ 4: ТЕРМОМЕТР

Суретте күн сәулесі түсіп тұрған 3 бірдей спиртті термометр кескінделген. Қай термометрдің көрсеткіші бірінші болып өзгереді?

           1- термометр                       2- термометр                        3- термометр

  

              (қызыл түсті спирт)             (күлгін түсті спирт)                (түссіз спирт)

A 1- термометрдің

B 2- термометрдің

C 3- термометрдің

D Үшеуінде бірдей

Сұрақ 5: ТЕРМОМЕТР

Термометрлердің түрлеріне байланысты төмендегі берілген пікірлер дұрыс па?

Төменде келтірілген мүмкін пайымдаулардың әр қатарынан «Иә» немесе «Жоқ» деп айналдыра сызыңыз

Төмендегі пайымдаулар дұрыс па?	Иә немесе Жоқ
Сынап және спирт термометрлерінің көрсетуі тек бір тірек нүктеге ғана сәйкес келеді	Иә/ Жоқ
Сынапты термометрмен мұқият болу керек, себебі сынап буы - үлы	Иә /Жоқ
Арктиканы зерттеушілер спиртті термометрлерді таңдап алады	Иә / Жоқ

Сұрақ 6: ТЕРМОМЕТР

Неліктен температураны арттырғанда газ бен сұйықтың көлемі ұлғаяды?

A Молекулалар саны артады

B Олардың молекулалары көбейеді

C Олардың молекулалары сирек соқтығысады

D Олардың молекулалары жылдамырақ қозғалады

ІІІ нұсқа

ИІС ШЫҒАРҒЫШ ҚОҢЫЗДАР

 Көптеген қоңыздар, жəндіктер, кейбір жапырақ жегіштер өзін қорғау үшін

өткір иістер шығарады. Қанқыз қоңызы сарғыш түсті улы сұйықтықты да

бөледі. Бұл иістер ауада өте тез таралады.

Жəндіктер арасында өзара хабарласудың кең тараған тəсілі- химиялық

қосындылардан тұратын иістер шығару арқылы хабарласу. Жапырақ жегілер  жаудан бой тасалау үшін улы гемолинфа бөледі.

 

Жапырақ жегі қоңызы

 

Сұрақ 7: ИІС ШЫҒАРҒЫШ ҚОҢЫЗДАР

Қоңыздар мен жәндіктердің шығаратын иістерінің ауада таралу құбылыс түсіндіріп, мысал келтіріңіз.

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бұл иістердің таралуы диффузия нәтижесінде жүзеге асады. Диффузия – бір зат молекулаларының басқа бір зат молекулаларының аралығына ену құбылысы. Газдардағы диффузия құбылысы өте жылдам жүреді. Мысалы: әтірдің иісі.

Сұрақ 8: ИІС ШЫҒАРҒЫШ ҚОҢЫЗДАР

Иістің өте тез таралуын «атомдар» және «молекулалар» сөздерін қолданып түсіндіріңіз.

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Газдардың негізгі қасиеті көлемін де, пішінін де сақтамау. Газдардың атомдары бір бірінен өте алшақ орналасқан және өте шапшаң қозғалады. Атомдар мен молекулалардың ретсіз қозғалысының салдарынан иіс өте тез таралады.

 

Сұрақ 9: ИІС ШЫҒАРҒЫШ ҚОҢЫЗДАР

Жапырақ жегілер тұқымдас өкілдерінің арасында ауылшаруашылық өсімдіктеріне зардап тигізетіндері де аз емес. Олардың ішіндегі ең танымалы - Колорад қоңызы (Leptinotarsa decemlineata). Колорад қоңызының аналығы бір жазда 700 жұмыртқа басады.Оның екінші лектегі ұрпағы бір тонна ботташық сабағын жоюға қабілетті деп саналады. Оның әлемге жайылуына Солтүстік Америкадан ағылып жататын ботташықтар себеп болған. Ересек колорад қоңыздары мен дернәсілдері ботташық сабақтарының жапырақтарын құнығып жейтіні соншалық, зақымданған өсімдік түйнек салмайды, ақыры аяғында бұл өнімнің толықтай шығынға ұшырауына әкеліп соғады. Жапырақ жегілердің қаптап кетуінің алдын алу үшін қандай мәселенің шешімін табу керек.

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Қауіпті келімсектер мен қолдан келгенше күресіп келеді: қолмен теріп алады, атыздарды химикаттармен бүркеді, олар қатты зақымданған аудандарға карантин жариялайды, ал селекционерлер гендік инженерияның жәрдемімен колорад қоңызы үшін улы жапырақтары бар ботташық сұрыптарын әзірлеп шығаруда.

VІ нұсқа

ЫСТЫҚҚА ТӨЗІМДІ ЖАНУАР

Түйенің екі аптадай су ішпеуі мүмкін екендігі белгілі. Бұл оның суды үнемді пайдалатындығымен түсіндіріледі. Түйе 40º-тық ыстықта да терлемейді. Қырқылған түйенің терлеуі 50%-ке дейін ұлғаяды. Түйе ешқашан, тіпті аптап ыстықта да аузын ашпайды. Оның демалу жиілігі өте төмен –минутына 8 рет. Түйе өз өркештерінен керегіне қарай су ала алады (100 г майдан 107 г су).

 

Сұрақ 10: ЫСТЫҚҚА ТӨЗІМДІ ЖАНУАР

Булану процесі кезінде денеде қандай өзгеріс болады?

A Дене қызады

B Дене салқындайды

C Дененің көлемі артады

D Дененің ішкі энергиясы артады

 

Сұрақ 11: ЫСТЫҚҚА ТӨЗІМДІ ЖАНУАР

Түйенің ыстыққа төзімділігінің себебі неде?

Әрбір пайымдауда «Иә» немесе «Жоқ» жауаптарының бірін айналдыра сызыңыз

Төмендегі пайымдаулар дұрыс па?	Иә немесе Жоқ
Оның денесі қалың және тығыз жүнмен жабылған. Жүн оны қызудан құтқарады, ылғалдың шығуына бөгет жасайды	Иә/ Жоқ
Түйе өз өркешінен керегіне қарай су ала алады	Иә /Жоқ
Түйенің салмағы көп болғандықтан ыстыққа төзімді келеді	Иә / Жоқ

Сұрақ 12: ЫСТЫҚҚА ТӨЗІМДІ ЖАНУАР

Түйе өз өркешінен жарты центнерге дейін су ала алады. 100г майдан 107 г су алса, түйенің бір өркешінің салмағы неше килограммға тең?

A ͌ 25 кг

B ͌  24 кг

C ͌  23 кг

D  ͌ 22 кг

Сұрақ 13 : ЫСТЫҚҚА ТӨЗІМДІ ЖАНУАР

Булану процесінің нәтижесі нені береді?

Әрбір пайымдауда «Иә» немесе «Жоқ» жауаптарының бірін айналдыра сызыңыз

Төмендегі пайымдаулар дұрыс па?	Иә немесе Жоқ
Булану процесі температураның азаюына әкеледі	Иә/ Жоқ
Ыдыстың бетінің ауданы үлкен болса, булану процесі қарқынды жүреді	Иә /Жоқ
Булану құбылысы ағзаны реттеуде маңызды емес	Иә / Жоқ

V нұсқа

СОЛТҮСТІК БҰҒЫСЫ

Бұғы – аша   тұяқты жануар. Ол солтүстікте, таулы жерлерде өмір сүреді. Солтүстік бұғысы суыққа төзімді, қарға көп батпай жүре береді. Сондықтан оны шанаға шегіп, көлік ретінде пайдаланады. Бұғылар мүк, қына сияқты шөптермен, суда өсетін өсімдіктермен, ағаштың қабығымен және бүрлерімен қоректенеді.

Мүйіз өскен сайын сезімтал «бархат» деп аталатын терімен қапталады. Оның үстінен мүйізді қоректендіретін және сүйегін қатайтатын қан тамырлары өседі. Мүйіз толығымен өскенде қан айналымы тоқталып, оның бастамасында сақиналар пайда болады. Содан кейін бұғының мүйізі құрғай бастайды да, соңында түсіп қалады. Көбінесе, бұғы мүйізімен ағашқа сүйкеледі. Бұғының мүйізі өте пайдалы. Одан әртүрлі дәрі- дәрмектер жасайды. Әсіресе, жүрек, бауыр, қантамыр, қаназдық ауруларына қолданады

- Пантокрин дәрісі қанқұрамын жақсартып, қаназдықты емдеуге жақсы. Үнемі қолданса қаназдықты жойып адам өмірін ұзартады.

- Бұғының етін тамақ ретінде пайдалануға болады.

Сұрақ 14 : СОЛТҮСТІК БҰҒЫСЫ

Бұғының суыққа төзімділігінің сыры неде?

Әрбір пайымдауда «Иә» немесе «Жоқ» жауаптарының бірін айналдыра сызыңыз

Төмендегі пайымдаулар дұрыс па?	Иә немесе Жоқ
Әрбір жүн қылшықтарының арасы ауаға толы, сондықтан ол суыққа төзімді	Иә/ Жоқ
Бұғының терісі жылуды нашар сақтайды	Иә / Жоқ

Сұрақ 15 : СОЛТҮСТІК БҰҒЫСЫ

Бұғының адамға қандай пайдасы бар?

Әрбір пайымдауда «Иә» немесе «Жоқ» жауаптарының бірін айналдыра сызыңыз

Төмендегі пайымдаулар дұрыс па?	Иә немесе Жоқ
Бұғының мүйізінен пантокрин дәрісі алынады, үнемі қолданса қаназдықты жойып адам өмірін ұзартады	Иә/ Жоқ
Бұғының етін тамақ ретінде пайдалануға болмайды	Иә / Жоқ

Сұрақ 16 : СОЛТҮСТІК БҰҒЫСЫ

Пантокрин дәрісін алуды көбейту үшін, бұғы өсіру шаруашылығын дамытудың  қандай жолдарын ұсынар едің?

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________