Тың және тыңайған жерлерді игерудегің нәтижелері

Қазақстан тарихы                    Нусипбаев  Жансерик  Куантаевич 

Өтілетін күні:  12.12.2014                                                         Сыныбы

Сабақтың тақырыбы:                        Тың  және  тыңайған  жерлерді            игерудің   нәтижелері  мен  зардаптары.                               

   Сабақтың мақсаты:

Білімділік:  Оқушыларды 50-60 жылдарда артта қалған ауыл шаруашылығын алға бастырудың жолын іздеген әкімшіл-әміршіл жүйенің іс-әрекетімен  таныстыру. Бүкілхалықтық қозғалыстың барысы мен нәтижесін жан-жақты баяндау арқылы оқушылырға тың және тыңайған жерлерді игерудің мәні мен маңызын, зияны мен зардабын  анық ашып  көрсету.                                                                                                                               Дамытушылық:    Оқушыларды тарихи деректерді зерттеу алуға, өз бетімен ізденуге                       дағдыландыру.                                                                                                                                Тәрбиелік:     Тың және тыңайған жерлерді игеруде ерен ерліктің үлгісін  көрсеткен тыңгерлердің еңбегін көрсету арнқылы  оқушылардф еңбекке баулу.

Сабақтың типі:  Аралас сабақ

Сабақтың түрі:Жаңа білімді меңгерту

Сабақтың әдісі:Түміндірмелі сызба-әдістер, сұрақ-жауап, ізденіс әдістері, салыстыру, талдау қорыту әдісі.

Сабақтың көрнекілігі:Карта,тақырыптық суреттер, кестелер,қосымша әдебиет және көркем әдебиет.

Техникалық құрал: Интерактивті тақта

Болжамданған нәтиже:Нақты мәліметтер мен деректерді көрсете отырып, тың және тыңайғанжерлерді игерудің қазақстан үшін пайдасымен зиянын оқушылардың өздері анықтай алады.

                                              Сабақтың жоспары:

I.Ұйымдастыру кезеңі.

         1.  Оқушылармен сәлемдесу

       2.  Оқушыларды түгелдеу.

       3.  Оқушылардың назарын сабаққа аудару.

II.  Үй тапсырмасын тексеру.

1.  Сұрақ-жауап.

2.   Картамен жұмыс.

3. Тарихи сынақхат.         

4.Үй тапсырмасын корытындылау.

III.  Жаңа сабақ

Мұғалімнің түсіндірмесі;     Суреттер арқылы мағлұмат беру;                                                                                                                 Оқулықпен жұмыс;                                                                                                                            Картамен жұмыс;                                                                                                                    Қорытындыл

       IV.Жаңа сабақты бекіту.

1.      Зымыран

2.      Оқулықпен жұмыс.

3.      Картамен жұмыс.

4.      Ой түйіндеме.      

                                                                                                                                               V.Сабақты  қорытындылау, оқушыларды  бағалау..

1.      VII. Тарау.21оқу.

2.      «Қазақстанда тың және тыңайған жерлерді игеру» тақырыбының тарихнамасы.

                                                               Сабақтың барысы

I. Үй тапсырмасын сұрау                                                                                                   1.Экономикалық реформалардың сәтсіздікке ұшырау себептері;                                                  2.Еңбек ресурстарының өсуі                                                                                                       3.Халықтың әлеуметтік тұрмыс деңгейі

II. Бекіту сұрақтары

1.Тың жерлерді игеру қай жылы қай обылыстарда басталды?

2.Тың жерлерді игеруде Коммунистік партия мен кеңес үкіметінің  алдында қандай міндет тұрды?

3.Тың жерлерді игерудің маңызы қандай?

4.Тың жерлерді игеруде жіберілген қателіктермен асыра сілтеулерді ата.

III.Сабақты қорытындылау.

Тың эпопеясына бүгінгі көзқараспен қарайтын болсақ бұл қадамның қаншалықты ақталғаны туралы пікір таласуға болады.Тарихи деректемелерге,суреттерге қарай отырып тың игерушілердің құлан даланы игеріп жан бітіргенін көре отырып,сонау қиындықты жеңген еңбек майданындағы ерліктің нәтижесі бүгін жемісін беріп отыр деп айтуға болады.Қазақстан дүние жүзінде астықты экспортқа шығарудан бірінші орынға шығып отыр.Бұл жетістікке сонау 1954-56 жылғы тың майданында еңбек еткен ерлердің үлесі деп білеміз.

Тың игеруге келген ұлттар арасындағы байланыс Қазақстанның көп ұлтты мемлекет болып қалыптасуына негіз болды және ұлттық достық қатынас ел экономикасының дамуына үлес қосты.

Бүгінде мидай далада үлкен, әдемі қалалар, ауылдар бой көтерген .Халық қоныстанған. Соған дәлел ретінде, Целиноград бүгінде Тәуелсіз Қазақстанның астанасы Астана қаласы болып отыр. Астана қаласының өзгеруі дүние жүзі елдерін таң қалдыруда. Несімен? Архитектуралық құрылысымен.

Осы оқиға туралы Л.И.Брежнев «Тың эпопеясында» «Нан болса , ән болады »-деген сөз жолдарын тыңның тарихына байланысты жазды.Бұл еңбек жастарымыздың болашаққа деген үмітін арттырып , еңбекке деген құлшынысын арттырды .Себебі, біздің бабаларымыз соғыс майданында да, еңбек майданында да қандай қиындық болса да қайсарлық пен төзімділік танытқан.

                                   IV.Оқушыларды бағалау.

V.Үйге тапсырма :

1. VII.Тарау. 21 оқу.

2«Қазақстанда тың және тыңайған жерлерді игеру» тақырыбының тарихнамасы.

3.10 мың көлемінде үй салу үшін 10 жылға несие берілді.

4. 1500-1200 сом мал сатып алу үшін несие берілді.

5. 1,5 центнер астық тегін берілді.

6.Тыңгерлердің ерлігі:Қостанай облысы Повлов атындағы совхоздың комбайншысы, комунист  Ж.Демеев егін жинау кезінде жоғары көрсеткіштерге жетті.Сойиалистік еңбек ері қазақ ССР-дің механизаторы Қостанай облысының МТС-ның комбайншысы Искаков қиын жағдайларда астық жинау кезінде ерлік көрсетті. Ақмола облысы Дальний совхозының  тракторшысы, совет одағының  батыры Д.Нестеренка Есіл өзеніе кеткен техниканы құтқару барысында қаза тапты.

7. Тың игерудің зиянды жақтары:

1.Тың жерлерді барысында жем , шөп алқаптары тарылды;

2.Мал шаруашылығы  қысқарды;

3. Экологиялық тепе-теңдік бұзылды;

4. Қазақ халқының әдет-ғұрпына, салт-дәстүріне нұқсан келтірілді;

5.Қазақ халқының демографиялық жағдайы  төмендеп  кетті;

Тың игерудің пайдалы жақтары;

1.Жаңа совхоздар ұйымдастырылды;

2.Өндірістік қорлар молайды;  

 3.Электр жүйелерімен байланыс тораптары пайда болды;

4.Жан-жақты  мәдениеттің дамуына жол ашылды;

5.Қазақстан көп ұлтты мемлекетке айналды;

6.Жаңа жолдар мен елді мекендер көбейді;

7.Қазақстан астықты аймаққа айналды.

Алдын-ала берілген тапсырмалар :

1.Тың игерудегі кездескен қиындықтар туралы хабарлама.

2.Тың игерудің қандай зардаптары болды?

3.Тың игерудің қандай нәтижелерге қол жеткізді.

4. Тың игерудің тиімді жақтары туралы мәлімет

5.Тың игерудің тиімсіз жақтары туралы мәлімет

6.Тың және тыңайған жерлерді игерудің тарихи маңызы қандай болды?

7.Халық шаруашылығының дамуы туралы хабарлама;

8.Сынақхат;

9. Қорытындылау.

VI. Жаңа сабақты түсіндіру;

1.Мұғалімнің түсіндірмесі;

 2.Жаңа сабақты түсіндіруде қолданылатын тірек сызбалар;

3.Тың және тыңайған жерлерді игерудің себептері мен жүру барысы;

4.Мемлекет тарапынан көрсетілген көмектер;

5. Тыңгерлердің ерлігі;

6. Тың игерудің нәтижесі: тың және тыңайған жерлерді игерудің Қазақстан үшін пайдасы мен зияны;

7.Жаңа сабақты қорытындылау

1. Тың жерлерді жаппай игеру бағыты КОП-ның ОК-ның 19954 жылға қаңтар, наурыз пленумында қаралып онда  «Еліміздің астық өңдеуді одан әрі арттыру, тың және тыңайған жерлердіи игеру»  туралы қаулы қабылданды.  Қаулы бойынша  Қазақстанда,  Сібірде, Уралда,Солтүстік Кавказда егіс көлемін күрт көбейтіп онан 1100-1200 млн  астық алу көзделді. Партия мен Үкімет бүкіл кеңес халқына   Үндеу жариялап,  бүкіл халықтық қозғалысқа ұйымдастыруға  шұғыл кірісті. Тың  игеруге  білікті маман кадрлар- механизаторлар , ысылған тәжірибелі  шаруашылық  басшылары Довжик , Емельев, Брежнев  сияқты партия басшылары тартылды. Тың игеруге Қазақстанның Қостанай,

Солтүстік Қазақстан, Көкшетау, Торғай, Павлодар, Ақмола облыстарында жүргізілді.Бүкіл ел бойынша 13,5млн га жер жыртылса соның ішінде 605 млн га жер жыртылды.

2.Мемлекет тарапына көрсетілген көмек

а)  Ауыл шаруашылық құралдары жіберілді, 122 мың трактор, 30 мың комбайн,  22 мың жүк  машинасы  әкелінді.                                                                                                                                      б)  Ақшалай қаражат 20 милиард сом ақша бөлінді.                                                                             в)  Тыңгерлерге  әлеуметтік-материалдық көмек ұымдастырылды.

1. Тегін көшірілді.

2. Әр отбосы басшысына 500-1000 сом ақша бөлінді.

3. Әрбір мүшесіне 150-200 сом ақша берілді