Тынысалу мүшелерінің аурулары және олардың алдын-алу (ашык сабак)

Тақырыбы:	Тынысалу мүшелерінің аурулары және олардың алдын-алу
Мақсаты:	Тынысалудың өмірлік маңызды процесс ретіндегі маңызы туралы білімді бекіту; Тынысалу жүйесі мүшелерінің құрылыс ерекшеліктері мен қызметі туралы толық түсіну; Лас ауаның тыныс жолдарына әсерін білу; Тынысалу жолдарының түрлі ауруларының пайда болуы мен олардың алдын-алу шараларын жете түсіну;
Күтілетін нәтиже:	·           Тыныс алу мүшесі өкпе туралы түсінік алады. ·           Лас ауадан болатын түрлі аурудан сақтану жолдарын анықтай алады. ·           Тыныс алу мүшесін сақтау ережелерін біледі.
Негізгі түсініктер:	Мұрын қуысы, көмей, трахея, бронхтар, өкпе, диафрагма, грипп, ангина, бронхит, туберкулез, никотиномания, гигиена.
Жүргізілетін жұмыс түрлері:	Групповая и индивидуальная работа, выполнение познавательных заданий, решение биологических задач на логическое мышление, использование ИКТ
Қажетті материалдар:	Компьютер, проектор, экран, презентация, тынысалу мүшелерінің макеттері
Сабақтың барысы:

1.Ұйымдастыру кезеңі Міндеттері: оқушылардың назарын сабаққа аудару; жақсы психологиялық ахуал құру	Барысы
	Оқушылардың сабаққа кірісуі үшін жағымды психологиялық атмосфера жасалады. Сабақтың нақты міндеттерін айқындау арқылы танымдық әрекетінің мотивациясы құралады.         Сәлеметсіздер ме құрметті оқушылар! Сіздерді көргеніме қуаныштымын. Бүгінгі біздің біріккен жұмысымыз пайдалы әрі қызықты болады деген ойдамын.  Алдымен бір-бірімізге қарап күлімсірейік, иығымызды тіктеп, терең тыныстайық, осылайша бар назарымызды іздену мен шығармашылыққа бағыттап, сабақты бастайық! Қайырлы таң! (оқушылар хормен қайталайды) - Менің көңіл-күйім жақсы! – Мен өз-өзіме сенімдімін! - Менің тынысым мен жүрегімнің соғысы қалыпты!                                - Мен сабақты бастауға дайынмын! Бүгінгі сабағымыздың эпиграфы ретінде латын нақыл сөзін алдым: «Тынысым барда үмітім үзілмейді» Балалар! Осы нақыл сөздің түп-төркініне көз жүгіртіңіздерші, қандай мән-мағына жатыр? Нені меңзеп тұр? (Үміттену бұл болашақты ойлау дегенді білдіреді. Ал болашақты тек тірі адам ғана ойлайды. Ал тірі адам тіршілігін тек тынысы барда ғана жалғастарыды)
2. Мотивациялық-бағдарлау кезеңі Міндеттері: оқушыларды біріккен жұмысқа бағытай отыра сабақтың мақсатын айқындау;	Балалар «Тынысалу» деген сөз сіздерде қандай ассоциация тудырады? Тақтаға мұғалім жазып тұрады:   тынысалу («идеялар себетін» толтырады). Демек, бұдан шығатын түйінді идея «Тынысалу - тіршіліктің негізі» (тақтаға жазып қояды) Яғни бүгінгі сабағымыздың мақсаты қандай?  - «Тынысалу - тіршіліктің негізі». Тіршілікті жалғауға көмектесетін тынысалу мүшелері туралы біз сіздермен өткен сабақтарда қарастырдық, ал бүгін сол алған білімдерімізді тағы бір пысықтап, жаңа ақпараттар аламыз.
3. Өткен материалды қайталап, бекіту кезеңі Міндеттері: қабылдау, ойлау және өтілген материалды есте сақтауды қамтамасыз ету; шапшаң қимылдауға баулу;	Тапсырма 1. Блиц - сұрақтар (мұғалім әрбір топтан кез-келген оқушыны тұрғызып, қатарынан бес сұрақ қояды, оқушының қанша сұраққа жауап бергенін жұбы санайды): A.     Абдуллин Дамир 1.       Дыбыс шығару мүшесі  көмей 2.       Тынысалудың ең бірінші мүшесі мұрын қуысы. 3.       Өкпенің сыртын қаптайтын қабат плевра 4.      Кеңірдектің жалғасы бронхтар 5.      Жаңа туылған нәресте минутына неше рет тыныс алады? 60  рет B.     Сериков Руслан 1.       Ер адамдардағы өкпенің тіршілік сыйымдылығы 3500 мл 2.      Мұрын қуысындағы кірпікшелердің қызметі тазарту 3.      Бронхтардың жіңішкерген ұштары бронхиололар 4.      Ауа көпіршіктері альвеолалар 5.      Тыныс алғандағы қосымша сыйымдылық 1500 мл C.     Ибадильдина Назерке 1.               Құрсақ қуысын кеуде қуысынан бөліп тұратын бұлшықет көкет 2.               Кеңірдектің ұзындығы 9-12 см 3.               Оң жақ өкпе неше бөліктен тұрады: 3 4.               Тынысалу орталығы мидың қай бөлігінде орналасқан  сопақша ми 5.               Альвеолалардың  диаметрі 0,2-0,3 мм D.     Бертукенова Аида 1.      Мойынның алдыңғы жағында орналасқан іші қуыс шеміршекті мүше көмекей 2.      Ересек адамдар минутына неше рет тыныс алады? 16-18 рет 3.      Бронхтардың ең жіңішке тармақтары  бронхиола 4.      Оттекті тасушы нәруыз гемоглабин 5.      Адам терең дем алып, терең дем шығарғандағы ауаның ең көп мөлшері ӨТС Тапсырма 2.  «Визуалды айғақтар» Топтарға конвертке салынған суреттер мен термин сөздер беріледі, соның ішінен тақырыпқа байланысты 5 сөзді іріктеп алулары керек.   1. МҰРЫН ҚУЫСЫ (кірпікше, шырыш, жылыту, танау (ноздри), қуыс). 2. ӨКПЕ (сурфактант, 100м2, 2 бөлік, газ алмасу, плевра). 3.КӨМЕЙ (бидайық, дыбыс шығару, 3 сыңар шеміршек, сіңірлер, 44 мм) 4.КЕҢІРДЕК (түтік, өңеш, жартылай сақина, сіңірлер, 15-18 мм)
4. Жаңа сабақты меңгеру Міндеттері: жаңа ақпараттармен танысып, түсіну	Оқушылар деңгей бойынша алдын-ала 4 топқа бөлінген, сол бойынша әр түрлі сұрақтар беремін, ал қабілетті оқушыларға жеке тапсырмалар беріледі. 1-топ: Тынысалу мүшелері ауруларының пайда болу себептері қандай? Зиянды факторларды ретімен атаңыздар? 2-топ: Туберкулез қоздырғышының ашылу тарихы? Аурудың белгілері және алдын-алу шаралары қандай? Басқа да тыныс жолдарының ауруларына (гайморит, бронхит, астма) сипаттама беріп, сақтану жолдарын атаңыздар.             3-топ:  Тұмауды неліктен қауіпті ауру деп атайды? Мектепте тұмауға қарсы жүргізілетін қандай сақтық шараларын білесіңдер және қандай кеңес бересіңдер? Тұмау қалай тарайды? 4-топ:  Тынысалу мүшелерінің гигиенасының мәні неде? Сіз өз үйіңізде гигиеналық талаптарды орындайсыз ба? Оқыс жағдай орын алса науқастың тынысын қалпына келтіру үшін қандай алғашқы көмек көрсетесіздер? Дарынды оқушыларға арналған сұрақтар: Әлібек: Берілген ресурстарды пайдалана отыра, төмендегі сұрақтар бойынша шағын зерттеу жаса: Қандай кәсіпорындардың зиянды заттары тынысалу жолдарына аса қауіпті болып табылады? Орталық Қазақстандағы осындай кәсіпорындары бар қауіпті аймақтарға қайсысы жатады, ол қалалардағы ауруға шалдығу көрсеткіші қандай? Гульнара: Берілген мәліметтерді пайдалана отырып темекінің ашылу тарихын қысқаша түсіндір, зиянын дәлелде, статистикалық талдау жаса (темекінің зияны туралы видео көрсетіледі) (Топтағы әрбір жұпқа жоғарыдағы сұрақтар жеке-жеке беріледі, сол бойынша барлығы сөйлеу керек. Дайындалуға - 5-7 мин, қорғауға әрбір жұпқа 2 мин)
5. Жаңа білімдерін алғашқы тексеру кезеңі Міндеттері: оқытылған материалдың дұрыстығы мен беріктігін тексеру	Әрбір тынысалу мүшелері ауруларының характеристикасы жазылған карточкалар таратылады, оқушылар топпен кеңесе отыра ауруды анықтап, дәледеуі қажет. 1-топ: Науқастың тәбеті нашар, терлегіш, үнемі құрғақ жөтел, кешкі уақыттарда дене қызуы көтеріледі, өте әлсіз (туберкулез) 2-топ: Науқастың мұрыны бітіп, басы ауырады, дене қызуы көтеріледі, жоғарғы ерін үстіндегі бет терісі ісінеді, үнемі мазасызданып, тамаққа тәбеті болмайды. Басы немесе беті, жоғарғы тістері, самай аймағы ауыратындығына шағымданады.  (гайморит) 3- топ: Науқас тез тоңғыш, жиі есінейді және басы ауырып, дауысы қарлығады, кеңірдегі жыбырлап, әуелі құрғақ, кейін аздаған қақырық араласқан жиі жөтел пайда болады. Дене қызуы көп жағдайда қалыпты болғанымен, адам организмінде әлсіздік байқалады, тез әлсірейді. (бронхит) 4-топ: Науқастың дем алысында, сыртқа дем шығарғанда шуыл немесе сырыл болады. Кейде ауа жетпеген уақыттарда тырнақтары мен еріні көгереді, мойын тамырлары білеуленіп тұрады. Әдетте ыстығы көтерілмейді. (Демікпе - астма)
6. Сергіту сәті	Әрбір топ мимика, жестты ғана пайдаланып "темекінің зиянын" рекламалауы қажет, оның мәнін қалған топтар табуы тиіс. (2 мин)
7. Бекіту кезеңі Міндеттері: жалпы тынысалу бойынша алған білімдерін қорытындылап, пысықтау	Шығармашылық жұмыс: "Болашаққа хат" стратегиясы арқылы 2 минуттық эссе жаздыртып, оқытамын. "Құрметті менің ізбасарларым, жас ұрпақ! Менің сендерге бұл хатты жазу себебім ........ - деп басталу қажет. " Сабақ соңында "Бес жолды өлең" арқылы қорытындылаймын: Тыныс (1 зат есім) үздіксіз            маңызды (2 сын есім) демалу     дем шығару      сөйлеу (3 етістік) тыныс алу - тіршіліктің негізі (қорытынды ой) болашақ (1 синоним)
8. Бағалау кезеңі	Әрбір оқушы төмендегідей парақша арқылы өзін-өзі бағалайды: Үй тапсырмасы Топтық жұмысқа қатысуы Сабаққа белсенділігі Өзге оқушыны тыңдауы
9. Үй тапсырмасы	Кітаптың 130 беттегі бекіту сұрақтарына жабаша жауап беру;
10. Кері байланыс	"Чемодан" -  мен бүгін сабақты толық түсіндім! "Себет" - тақырыпты әлі де толық меңгере алмадым! (оқушылар өз ойларын стикерге жазып іледі)