Тірі жүйелердегі зат және энергия алмасу

• 1 слайд

  №249 мектеп-лицей
  Биология пәнінің мұғалімі : Дөңесова Гүлнұр
  Сыныбы: 9 “А”
  Тірі жүйелердегі зат және энергия алмасу типтері
  

• 2 слайд

  Үй тапсырмасын сұрау
  (“Жас цитологты” анықтау)
  Жасушаның химиялық құрамы
  Жасуша теориясының қалыптасуына үлес қосқан ғалымдар кімдер және еңбектері қандай?
  Жасушадағы химиялық элементтер қалай жіктеледі
  Жасушадағы органикалық заттар және олардың ағзадағы рөлі
  
  Жасушаның құрылысы
  
  Кесте толтыру (жасушаның құрылысы).
  
  
  

• 3 слайд

  §9.Тірі жүйелердегі зат және энергия алмасу типтері
  

• 4 слайд

  Метаболизм
  1.Катаболизм немесе диссимиляция (энергетикалық алмасу)-заттардың ыдырау процесі
  Анаболизм немесе ассимиляция (пластикалық алмасу)-заттардың синтезделу процесі
  
  

• 5 слайд

  Ағзалардың қоректенуі
  1.Автотрофты –даяр ағзалық заттарды қажет етпейді, фотосинтезді және хемосинтезді пайдаланады (өсімдіктер)
  2.Гетеротрофтар –даяр ағза)лық заттармен қоректенеді (жануарлар, адамдар, саңырауқұлақтар)
  

• 6 слайд

  Энергия алу жолдары
  Автотрофты
  Гетеротрофты
  Фототрофты
  Хемотрофты
  

• 7 слайд

  ФОТОСИНТЕЗ
  Фотосинтез – күн жарығы энергиясының әсерінен көмірқышқыл газы мен судың оттегі мен көмірсуларға айналу үрдісі.
  Түзілген көмірсулар қорек ретінде қолданылады, ал оттегі атмосфераға түседі.
  

• 8 слайд

  АШЫЛУ ТАРИХЫ
  Өсімдіктердің оттегін бөлетінін ең алғаш рет ағылшын 1770 ж Джозеф Пристли ашты.
  1817 ж екі француз химигі , Пельтье және Каванту, жапырақтан жасыл зат бөліп алып, оны хлорофилл деп атады.
  1845 ж неміс физигі Роберт Майер жасыл өсімдіктер күн энергиясын химиялық энергияға айналдыратынын дәлелдеді.
  Тимирязев фотосинтез күн спектрінің хлорофилл өте көп сіңірілген жерлерінде анағұрлым күштірек жүретінін тапты.
  ХХ ғасырда фотосинтез хлорофилл фоторецепторларында жарықта басталады, бірақ одан кейінгі сатылары қараңғыда да жүре беретіні дәлелденді.
  1941 жылы американ биохимигі Мелвин Калвин фотосинтездің бірінші сатысы су молекуласындағы фотолизде өтетінін, нәтижесінде көміртек диоксидін органикалық заттарға дейін тотықсыздандыратын оттегі мен сутегі түзілетінін ашты .
  
  

• 9 слайд

  Фотосинтез қайда жүреді?
  Фотосинтез жасыл пигмент хлорофиллі бар жасушаларда өтеді. Бұл зат күн энергиясын сіңіруге және тасымалдауға қабілетті.
  Өсімдіктерде хлорофилл арнайы органелла – хлоропласта болады.
  

• 10 слайд

  Хлоропластар
  Жасыл пластидтер өсімдіктер мен балдырлардың жасушаларында кездеседі. Олардың көмегімен фотосинтез үрдісі жүреді. Хлоропластарда хлорофилл болады. Олар екі мембраналы органеллалар болып табылады. Екі мембрананың астында тилакоидтар (хлоропластардың электртранспортты тізбегі болатын мембраналы түзілістер) болады.
  

• 11 слайд

  ФОТОСИНТЕЗ ТЕҢДЕУІ
  6CO2 + 6H2O = =C6H12O6 + 6O2
  

• 12 слайд

  ФОТОСИНТЕЗ САТЫЛАРЫ:
  Жарықта жүретін сатысы (жарыққа тәуелді) . Жарық реакциялары аумақтық жағынан тилакоидтармен шектелген кеңістікке тәуелді.
  Қараңғылық сатысы (жарыққа тәуелді емес). Хлоропластың стромасында жүреді.
  
  

• 13 слайд

  ФОТОСИНТЕЗ ҮРДІСІ
  Жарықта жүретін сатысы
  

• 14 слайд

  ФОТОСИНТЕЗ ҮРДІСІ
  Қараңғылық сатысы
  

• 15 слайд

  ФОТОСИНТЕЗДІҢ МАҢЫЗЫ
  Фотосинтез үрдісі барлық тірі организмдердің негізгі қорек көзі болып табылады,сондай ақ адамзатты отынмен, талшықтармен және алуан түрлі пайдалы химиялық қосылыстармен қамтамасыз етеді. Фотосинтез барысында ауадағы көміртек екі оксиді мен судың байланысуынан құрғақ өнімнің 90-95% түзіледі. Адам фотосинтез өнімдерінің шамамен 7% тамаққа, жануарларға азық ретінде және отын, құрылыс материалдары ретінде пайдаланады.
  

• 16 слайд

  Сәйкесін тап
  
  Жас биологты анықтау
  

• 17 слайд

  1.Метаболизм дегеніміз не?
  А. Зат алмасу В. Өздігінен реттелу С. Қоректену
  2.Авторофтарға қандай ағзалар жатады?
  А.Саңырауқұлақтар В. Жануарлар С. Өсімдіктер
  3.1 г нәруыз ыдырағанда қанша кДж энергия бөлінеді?
  А. 15,3 В. 17,6 С. 38,9
  4.Виноградский қандай процесті ашты?
  А. Фотосинтез В. Хемосинтез С. Гомеостаз
  5.Адам ағзасы қандай жолдармен реттеледі?
  А. Жүйке В. Температура С. Жүйке, гуморальды
  6.Даяр ағзалық заттармен қоректенетіндер қалай аталады?
  А. Хемотрофтар В. Автотрофтар С. Гетеретрофтар
  7. Фотосинтездің қараңғы фазасында қандай зат түзіледі?
  А. Су В. АТФ С. Көмірсу
  8. Энергия түзілу процесі қай органоидта жүреді?
  А. Митохондрия В. Хлоропласт С. Лизосома
  9. Фотосинтездің жарық фазасында қандай реакциялар жүреді?
  А. Лимон қышқылы айналымы В. АТФ синтезі, су фотолизі, НАДФ*Н түзілуі С. Калвин циклі
  10. Заттың ыдырау процесі қалай аталады?
  А. Анаболизм В. Катаболизм С. Метаболизм
  
  
  
  
  
  
  

• 18 слайд

  Тест жауаптары
  1.А
  2.С
  3.В
  4.В
  5.С
  6.С
  7.С
  8.А
  9.В
  10.В
  
  

• 19 слайд

  Үйге тапсырма беру.
  
  1) §9 (Оқу).
  2) Гомеостаз процесі - зерттеу.
  3) 10 тест құрастырып келу
  

• 20 слайд

  Бағалау.
  
  Үй тапсырмасына жауап беріп,жана сабаққа белсене қатысқан оқушыларды білім дәрежесіне сәйкес бағалау.