Инфоурок Начальные классы КонспектыТыва дыл. Чуве ады. Катаптаашкын. 3 класс

Тыва дыл. Чуве ады. Катаптаашкын. 3 класс

Скачать материал

    7-ги хевирниё тускай коррекциялыг класска тыва дылга ажык кичээл

Кичээлдиё    темазы: «Ч\ве ады»

 

( катаптаашкын кичээл)

 

Сорулгазы: 1. +=редиглиг: ч\ве адыныё дугайында билиглерин быжыглап, ч\ве адыныё  падежтери, саны    болгаш хамаарылга хевиринге =скерлирин катаптаар;

                    2. Сайзырадылга:  ==ренген билиглерин шын ажыглап, д\р\мнерни сайгарып билирин, дыл-домаан, сагынгыр, тывынгыр чоруун  сайзырадыры, с=с курлавырын байыдары;

                   3. Кижизидилгелиг: демниг, найыралдыг болурунга болгаш тыва чоннуё чаагай чаёчылдарын утпайн, х\нд\леп чоруурун кижизидер.

 

 Дерилгези: карточкалар, перфокарталар, \легер домактар, кажыктар,  таблицалар, ребустар,   анаграмма, сюжеттиг чурук, предметтиг  чуруктар,  мультимедиа   проектору, самбыра.

 

Кичээлдиё чорудуу:

 

I.    Организастыг кезээ

-Ш\л\кт\ шупту деёге номчувушан, шимчээшкинерни кылыр бис.

 

 Эртенги х\н экии!            (2 холун к=д\рер)

Экии эжим, экии!             (эжи-биле мендилежир)

Эки кызып ==ренип,        (оё талакы кулаан тудар)     

Эки демдек алыылы.             (эктин часкаар)   слайд 3                                                                                                 

II.    Кичээлдиё сорулгазын дамчыдары

-Б=г\нг\ кичээлде  ==ренген темаларывысты катаптап быжыглаар бис. Ч\\ деп теманы катаптап быжыглаарывысты, чоорту билип алыр бис.

 

1). Сюжеттиг чурук-биле ажыл

-Шупту бо чурукче кичээнгейлиг к=р\пкеш, кым? ч\\? кымнар? ч\лер?  деп айтырыгларга харыылаттынып турар  с=стерден  адап к=р\ёерем.                                                                          Слайд 4

( оът-сиген, кадарчылар, инектер, бызаалар,  булут,  дээр,  арга, хову…)

-Бо-ла адаан с=стеривисти чаёгыс с=с-биле ч\\ дээр бис?

( ч\ве аттары)

- Ч\ве ады деп ч\л, уруглар?      ( д\р\м)

( ч\велер к=рг\зер болгаш кым? ч\\? кымнар?  ч\лер?  деп айтырыгларга   харыылаттынар  с=стерни ч\ве аттары дээр)

Т\ёнел: - Кажан  кым?   деп айтырыгны салыр бис, уруглар?

- Тыва дылда инек, адыг, ыт дээнзиг с=стерге кым? деп айтырыг салбас, а ч\\? деп айтырыг салыр.

-  Орус дылда кандыгыл?

- Орус дылга бодаарга, тыва дылда  кым? деп айтырыгны ч\гле кижилерге хамаарыштыр салыр, а орус дылда дириг ч\ве б\р\з\нге  кто? деп айтырыгны салыр бис.

 

III. Катаптаашкын

        - Ынчангаш,  б=г\нг\ кичээливисте бис ч\ве ады деп темага  т\ёнел катаптаашкын кичээлин     эрттирер бис, уруглар

 

          2).  Аттыг чуруктар-биле ажыл

 

-  Настя перфоркартага  даалгазын езугаар ажылдаар.

 

 

 

Бердинген чуве аттарын х=йн\ё санынга салгаш, кожумаан шый

+г-

Х=нек-

Хууё-

Кажык-

Идик-

 

Хой-

Инек-

Аяк –

Аът –

Бызаа -

 

- Чуруктарны к=ргузеримге аас-биле чаёгыстын санында турар ч\\лдерни   х=йнун санынга салыр силер, а х=йн\ё санында ч\велерни чаёгыстыё санынга салып чугаалаар силер.

Чуруктар:  1-ги б=лук чуруктар - =г, хлеб, согуна, балды, хачы, тавак, омааш, ары, балык

                     2-ги б=лук чуруктар -м==гулер, кидис идиктер, уктар, уруглар, =глер.

-Эр хейлер! Ам ажылывысты туёнептээлиёер.

 

Т\ёнел:  - Чаёгыстыё саны ч\велерни канчаар к=рг\зерил?

                    ( чаёгыстыё саны чаёгыс ч\вени к=рг\зер)

                - А х=йн\ё саны ч\велери канчаар к=рг\зерил?

                   ( х=йнуё саны х=й  ч\велерни  к=рг\зер)

 

3). Тывызык

-   Ам тывызык тыптырар мен, шупту кичээнгейлиг дыёнаар

                  Д=рт булуё,

                  Д=ёг\р аас

 -Ч\л ол, уруглар?   (аптара)

-Аптара деп ч\л?    Ону к=рген силер бе?                     Слайд 5 «Аптара»

-Аптара - аастыг,=гн\ё д=р\нге турар, идик-хеп шыгжаар, ыяштан кылган эдилел.

-Кымныё бажыёында аптара барыл? Оон хевири кандыгыл?

( д=рбелчин хевирлаг)

-Эр хейлер!

 

4).  Анаграмма

-  Ам бо анаграмманы тып к=р\ёерем, ч\\ деп с=с чаштынганыл?

           КЫКАЖ                                                             Слайд 6 « Анаграмма»

 

-Ч\\ деп с=с \н\п келди?         ( кажык)

-Кажыкты к=рген силер бе?

-Кажыктап билир силер бе, уруглар?

- Кажык-биле кандыг оюннар ойнаар ийик?

( аът чарыштырары, д=рт берге д\ж\рери, кажык адары, кажыкты д\ж\р\п кагары, кажыкты чыттырып кагары)

-Шын-дыр!

 

5). Орфограмма - биле ажыл

-Кажык   биле  аптара деп с=стерде кандыг д\р\мнер  барыл?

                                                                                     Слайд 7  «Орфограмма»

(с=с иштинге ийи ажык \нн\ё ортузунга ыыткыр ажык эвес \н турар;

с=с иштинге д\лей \нн\ё  чанынга д\лей  \н турар)

 

 - Кажыктан =ске кандыг тыва оюннар билир бис, уруглар?

    ( тевектээр, х\режир, сайзанактаар, тоолдажыр, шыдыраалаар…)      

                                                                                     Слайд 8  «Тыва оюннар»

 

6). Физминутка « Д=рт берге»

- Д=рт  б=л\кке чарлып алгаш, д=рт бергеден д\ж\р\птээлиёерем, уруглар.              

                                                                                                     

-Кым   4   бергени д\ж\р\птерил?  Бир эвес д\шкен кажыктар 4 ч\з\н мал бооп д\шкен болза, ол кижиниё аас-кежии, бай, каас, тодуг чоруу ында илереттинген деп санаар. Д=рт кажыкты ынчаар д\ж\рери берге, ынчангаш оюнну д=рт  берге деп адааны ол.

-Дыштанып алдывыс уруглар, оожум олургаш, кыдырааштарны ажыдар мурнунда…

 

IV. Кыдыраашка ажыл

-   Чараш бижилге минутазында кайы с=ст\ бижиир бис?

                  ( хой, кажаа, кыштаг, сигенни)                                      Слайд 9

- Ч\ге?

-Ч\ге дизе чаёгыс сигенни деп сос  онаарыныё падежинде  турар, а артканнары адаарыныё падежинде

-Кайы \ж\кт\ чараш бижилгеге бижиир бис?

        ( б, д, в, г, т)                                                                                  Слайд 10

 -Т деп \нн\ё \ж\\н.

 -Ч\ге?

-Т деп \нн\ё \ж\\ д\лей, а артканнары ыыткыр.

- Т деп \нн\ё \ж\\н кым  анализтептерил?

(Т- ажык эвес, д\лей, эжеш ( т-д) )

- Сигенни – ч\ге  Н деп \ж\кт\ дакпырлап бижээнил?            Слайд 11

- Ч\ге дизе сигенни  – деп с=ст\н дазылы  сиген, н –биле т=нген, онаарыныё падежиниё кожумаа Н-дан эгелээн турда дакпырлап бижиир.

-Б=г\нг\ ай, х\н\н бижиир. Шын олуруп алыр, ооргалары дорт.

 

7). Ч\ве аттарын падежтерге =скертири

- Эртине биле Амыр  карточкаларга даалгазын номчааш, ажылдаар:

Бердинген ч\ве адын падежтерге =скерткеш, кожумаан шый

 

Бердинген ч\ве адын падежтерге =скерткеш, кожумаан шый

 

    Тоорук

А.п.     тоорук                                                                             Х.п.     тоорук …

Б.п.     тоорук …                                       

О.п.    тоорук …

Т.п.      тоорук …

/.п.    тоорук …

У.п.      тоорук…

  Кадарчы

А.п.   кадарчы

Х.п.   кадарчы …

Б.п.   кадарчы …

О.п.   кадарчы …

Т.п.   кадарчы…

/.п.  кадарчы …

У.п.   кадарчы …

 

 

- Бирги одуруг аптара, ийиги одуруг кажык деп с=ст\ падежтерге =скерткеш, падеж кожумаан шыйгаш, оон чанында эжи-биле хынажыптар.                                                                                  Слайд 12                                                 

 

 

8) .   Холдарга физминутка

- Адыжыныё иштинге  ийи кажыкты туткаш,  массажтаар. 

-Кажыктарын кыдыынче салыр.

 

9)  Ч\ве адыныё =ске чугаа кезектери-биле холбаазы

                  Аал, аалчы, аалдыг, аалдаар, аалдар                             Слайд 13

-Бердинген с=стерни кичээнгейлиг номчуур

-Кандыг с=с артык-дыр? (аалдар)

- Ч\ге?   (х=йн\ё санында турар)

-Бо кандыг с=стерил?

-Т=рел с=стер.                                                             Слайд 14 «Т=рел с=стер»

 -Т=рел с=стер деп ч\л?  ( д\р\м)

( Чаёгыс дазылдан укталган аёгы-аёгы уткалыг с=стерни т=рел с=стер деп адаар).

-Бо т=рел с=стерниё аразында ч\ве аттарын адаптар?

-Аал, аалчы.

-+ске ийи с=с кандыг чугаа кезээнге хамааржырыл?

-Ч\ве аттары кандыг чугаа кезектери-биле холбажып чоруурул?

                   ( кылыг с=з\, демдек ады, сан ады)

-Бо схемага  с=с каттыжыышкыннарындан чогаадыптар. Чижээ: ак чечек,  уруг ==ренир,10 ном.

 

             Д.А. +  Ч.А.

             Ч.А. +  К.С.

             С.А. + Ч.А.                                       Слайд 15 « Чугаа кезээ» ( схема)

       -Эр хейлер!

 

10 ). С=з\глел-биле ажыл

- Бажыёга кирип келген аалчыны  канчаар х\нд\лээрил?

 (+гнуё д=р\нче эрттиргеш, шайын кудуп сунар)                       Слайд 16

    -   Ам бо  с=з\глелди   кичээнгейлиг    номчуптаалыёар.

 

                                                Аяк шай

      +гге кирген кижини тывалар албан шайладыр чораан. Чорумал кижини, танывазы кижини, таныыры кижини тывалар бир д=мей х\нд\лээр чаёчылдыг. Шеёнеден,  кызыл дыттыё ч=в\рээзинден, хадыныё картындан шайны  бистиё =гбелеривис ижип чораан.  

                                                                                    Слайд17 «Аяк шай»

 

                                                                                                                                                                                        

- С=з\глелде ч\н\ё дугайында     чугаалап турарыл?

- Шайны ч\ден хайындырып болурул?

- Ч\ве аттарын тыпкаш, падеж, санын айтыр

 

11) . Каракка физминутка

-Эр хейлер! Карактарывысты дыштандырып алыылыёар. Самбырада таблицаже к==р.   Ч\гле карактарын шимчедир.

-Ам караан дыёзыг шийип алыр, ажыдар. (3 катап)

 

12. Ч\ве адыныё хамаарылга хевири

  -  Дараазында  Дадар-оол Донгактыё «Тыва кыс мен» деп   ш\л\\н\ё  \з\нд\з\н кижи б\р\з\ номчуптар.

 

                        Дадар-оол Донгак

                         Тыва кыс мен                                                     Слайд   18

 

Авам к\ж\р анай кежин

Актап тургаш, даарап берген

Дыёзыг соокта кедип алыр

Тыва тонум таан чараш

                             Чиёгир кызыл курум-биле

                             Чиёге белим куржаныр мен.

                             Чаным-биле эрткен кижи

                             Чандыр к=рбейн кайгап эртер…

  13. Словарь ажылы

-  «Актап тургаш, даарап берген» дээрге, тонну даараарда ч\гле ак алгы-биле даарап берген деп турары ол (алгыны к=рг\зер)

-  Алдынай  биле Настя карточкаларга шай болгаш эш деп с=стерни хамаарылга хевиринге =скертир.

 

Бердинген ч\ве адын хамаарылга хевиринге =скертип бижээш, кожумаан шый

 

Бердинген ч\ве адын хамаарылга хевиринге =скертип бижээш, кожумаан шый

        Шай

Мээё…                   

 Сээё …       

Ооё …

Бистиё … 

Силерниё…  

 Оларныё  … 

      Эш

Мээё…

Сээё …         

 Ооё … 

Бистиё …

Силерниё …     

Оларныё  … 

 

-Хынаптаалыёар, кым номчуптарыл?

-Ам бо чуруктарны к=р\птер.   

                                                               Слайд 19,20,21 « Хем, аржаан, х=л»

               ( аржаан, хем, х=л)

- Ч\н\ к=рд\ёер?

- Кызыл хоорай кандыг ийи хемниё белдиринде турарыл?

      ( Бии-Хем, Каа-Хем)

-Кандыг х=лдер билир силер? ( Дус-Х=л, Чедер, Хадыё, Чагытай, С\т-Х=л, Хиндиктиг – Х=л, Азас ,…)

-Хоорай, суурлар, хемнер, х=лдер аттарын кандыг \ж\к-биле бижиир бис?

( улуг \ж\к –биле бижиир)

-Аржааннап чораан силер бе?

-Кандыг аржааннар билир силер, уруглар? ( Шивилиг, Ажыг-Суг, /ш-Белдир, Улаатай, Маёнайлыг… )

- Аржаанны ижип, оларныё суунга эштип, чунуп, шаптанып, эмненип, дагып, камгалап чоруур.

- Суг бистиё  амыдыралывыста кандыг рольду ойнап турарыл?

                           

-Шын-дыр уруглар. Кижи бир хонукта 3 литр хире сугну ажыглап турар. Кижиниё боду, =ске дыка х=й дириг амытаннар дег, 60 хуузу сугдан б\ткен. А \н\штерниё х=й кезии сугдан бодараан.

Ч: хадыёда 70 литр чедир суг бар. Амгы \еде чер кырында арыг суг эвээжеп турар.  Ижер сугнуё айтырыы бистиё \евисте кончуг нарын. Ооё чылдагааннары х=й. Кижилерниё  саны база  к=дээ ажыл-агый б\д\р\лгелериниё к=в\дээнинден  сугнуё ажыы улгадып турар. Делегейде суг курлавыры ч\гле 3 хуузу ижер сугга хамааржыр. Ынчангаш сугну канчаар ужурлуг бис?

(камнаар)

 

14) .  Бот ажыл

- Кижи б\р\з\нде карточка бар. Ооё адын, даалгазын номчуур.

-Ч\н\ кылыр ужурлуг-дур бис?

-Карточкаларда « суг» деп ч\ве адынга  падеж кожумактарын немеп тургаш, бижиир. Падежин аас-биле хынаар .

 

                                             Суг                                         Слайд 22 «Суг»

     …   - бистиё чемгерикчивис. Ол чокта чер-даа, кижилер-даа кадып-суксай берген турар ийик.      …      ажык-дузазыныё дугайында т=нч\ чок чугаалап болур. Ону кижи б\р\з\ билир.

    …     тывалар шаандан тура \нелеп, ыдыкшыдып келген. Хем-сугнуё шуут чанынга аал тургуспас, мал-маган девээлетпес.    …      хензиг-даа бок октавас.   Аржаан болгаш кара суг баштарынче кылаштавас, ону ажа халывас.        

- Хынапкаш, т\ёнептээлиёер уруглар.

 

Туннел:  Ынчангаш, падежтерниё кожумактары домакта с=стерниё  харылзаазын илередир. 

 

15) .Оюн « Читкен кожумактар»

- Ам «Читкен кожумактар» деп оюн ойнаар бис. Одуруг б\р\з\ б=л\\-биле   ажылдаар.Бо \легер домактарныё кожумактары читкен. Силер  бо \легер домактарныё утказын номчуп тургаш,  кожумактарын тывар  силер.

1-ги одуруг      Сагыш… бичези эки,

                               Сава… улуу херек                                     Слайд 23

 

2-ги одуруг     Далашкан кус… сутке дужер                Слайд 24

 

- Шын-дыр, уруглар. Кайы падежтиё кожумактары читкенил?

       (хамаарыштырарыныё болгаш бээриниё падежиниё кожумактары)

-  /легер домактарныё утказын канчаар билип тур силер?

                                                            Слайд 25,26 «/легер домактар»

 

-Ам  бо \легер домакты схема езугаар  номчуп к=р\ёерем? 

                                                                                         

2.  (Ч.А. Ч.С. О.П.)    (Ч.А. Ч.С. /.П.)    казар,

     (Ч.А. Х.С.О.П.)     (Ч.А. Х.С. О.П.)     тывар.             Слайд  27

                                                                  

-/легер домактыё утказын кым чугаалаптарыл?  

         Эртинени черден казар,

         Эртемнерни номдан тывар.                                     Слайд  28

 

V.   Онаалга  

-Бажыёга шак-ла ындыг хевирлиг, ч\гле ч\ве аттарыныё падежтери чаштынган 3 тывызык бижип эккээр.

                                                                             Слайд  29 « Онаалга»                      

 

16).   Ребустар-биле ажыл.                                     Слайд 30, 31 « Ребустар»

Ребустарда  домак чаштынган. Ол домакта ч\ве аттарын тывар силер.

 

 

 


6н-оол     ч         ын  кырган- авазыныё

 

аалынче      чоруур.

 

-1-ги одуруг бо домакты кыдыраашче домак кылдыр бижиир.

 

50дей     биле        - оол     аалга                                                                             тпак         ижер.

 

-2-ги одуруг ребусту домак кылдыр бижиир.

 

17). Домак-биле ажыл

ирги домакта кымныё азы ч\н\ё дугайында чугаалап турарыл?

-Алдын-оолдуё дугайында ч\\ деп турарыл?

-Ол кайнаар чоруурул?

-Кажан аал чоруур?

 

- Ребустарда ч\велар аттарын тыпкаш, адаар

-Домакта  кол с=с  биле с=глекчини шыяр.

VI .   Рефлексия.  Кичээлдиё   т\ёнели

-Бо таблицаже к=рупкеш, ажылывысты т\ёнептээлиёер, уруглар?

 

                       Ч\ве ады

 

       Кым? Ч\\? Кымнар? Ч\лер?

 

         Саннарга =скерлир        

 

                 Падежтерге

 

        Хамаарылга хевиринге

 

Кылыг с=з\     Демдек ады      Сан ады

 

 

  -Ч\ве ады ч\лерге =скерлип чоруурул?

   ( ч\ве ады саннарга, падежтерге, хамаарылга хевиринге =скерлип чоруур)

 -Ч\н\ билип алдывыс?

-Ч\н\ сонуургадыёар?

     (демдектерни салыр)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Просмотрено: 0%
Просмотрено: 0%
Скачать материал
Скачать материал "Тыва дыл. Чуве ады. Катаптаашкын. 3 класс"

Методические разработки к Вашему уроку:

Получите новую специальность за 2 месяца

Специалист по экологии

Получите профессию

Методист-разработчик онлайн-курсов

за 6 месяцев

Пройти курс

Рабочие листы
к вашим урокам

Скачать

Скачать материал

Найдите материал к любому уроку, указав свой предмет (категорию), класс, учебник и тему:

6 610 238 материалов в базе

Скачать материал

Вам будут интересны эти курсы:

Оставьте свой комментарий

Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.

  • Скачать материал
    • 05.11.2016 2462
    • DOCX 918.5 кбайт
    • 14 скачиваний
    • Оцените материал:
  • Настоящий материал опубликован пользователем Монгуш Алисья Юрьевна. Инфоурок является информационным посредником и предоставляет пользователям возможность размещать на сайте методические материалы. Всю ответственность за опубликованные материалы, содержащиеся в них сведения, а также за соблюдение авторских прав несут пользователи, загрузившие материал на сайт

    Если Вы считаете, что материал нарушает авторские права либо по каким-то другим причинам должен быть удален с сайта, Вы можете оставить жалобу на материал.

    Удалить материал
  • Автор материала

    Монгуш Алисья Юрьевна
    Монгуш Алисья Юрьевна
    • На сайте: 8 лет и 1 месяц
    • Подписчики: 0
    • Всего просмотров: 9660
    • Всего материалов: 6

Ваша скидка на курсы

40%
Скидка для нового слушателя. Войдите на сайт, чтобы применить скидку к любому курсу
Курсы со скидкой

Курс профессиональной переподготовки

Фитнес-тренер

Фитнес-тренер

500/1000 ч.

Подать заявку О курсе

Курс повышения квалификации

Специфика преподавания информатики в начальных классах с учетом ФГОС НОО

72 ч. — 180 ч.

от 2200 руб. от 1100 руб.
Подать заявку О курсе
  • Сейчас обучается 39 человек из 20 регионов

Курс повышения квалификации

Организация системы внутришкольного контроля качества образования на уровне начального общего образования

36 ч. — 144 ч.

от 1700 руб. от 850 руб.
Подать заявку О курсе
  • Сейчас обучается 42 человека из 24 регионов

Курс повышения квалификации

Внедрение Федеральной образовательной программы начального общего образования

36/72/108 ч.

от 1700 руб. от 850 руб.
Подать заявку О курсе
  • Сейчас обучается 300 человек из 55 регионов

Мини-курс

Особенности психологической помощи детям

6 ч.

780 руб. 390 руб.
Подать заявку О курсе
  • Сейчас обучается 237 человек из 52 регионов

Мини-курс

Проведение и применение трансформационных игр

4 ч.

780 руб. 390 руб.
Подать заявку О курсе
  • Сейчас обучается 31 человек из 21 региона

Мини-курс

Сельский и индустриальный туризм

4 ч.

780 руб. 390 руб.
Подать заявку О курсе