Токтың жұмысы мен қуаты

Токтың  жұмысы мен  қуаты.  10 класс

Мақсаты:  Токтың  жұмысы мен қуатының   формуласын   шығару, есептеулерде қолдану, тұрмыста  қолданылатын  электр құралдарының қуатын және олардың атқарған жұмысы бойынша энергия құнын есептеуді үйрету.

Көрнекілігі: компьютер,интерактивті тақта, домино, топтық тапсырма, тест.

Барысы:

1.Ұйымдастыру  бөлімі.

2.Жаңа сабақ түсіндіру.

а)Компьютердегі формулалар

б) Нәтижедегі нақты формулалар.

3. Бекіту.

а) 19 жаттығу. (1,2,3)

б) топтық тапсырма.

4.Үйге тапсырма беру §9. 7.  19 жаттығу (9,10)

5. Үй тапсырмасын сұрау.

а) Домино

б) Дұрысы қайсы-тест.

6. Қорытынды.

  ІІ. Біз өткен сабақта  электр  тогын  сипаттайтын  негізгі  шамалар,  Ом  заңының өрнегі,  өткізгіштерді жалғау  тәсілдеріне  байланысты   түрліше  өрнектелулерімен  танысқан      болатынбыз, бүгін осы шамалардың  жұмыс пен қуатпен  байланысы қандай  екеніне  тоқталмақпыз.

ТОКТЫҢ  ЖҰМЫСЫ  МЕН  ҚУАТЫ

Тізбек бөлігіндегі токтың  жұмысын    А=Uq   формуласымен  өрнектелетінін  білеміз.

Ал  q=It  екенін  ескерсек ,   А=UIt   Енді Ом  заңынан  осындағы  U I  шамаларын қойып  жұмыстың жаңа өрнегін табамыз.

A =  Uq  = UI t = U.² t /R = I²Rt

1Дж = 1В*1А*1с

   Көбіне жұмыс  ватт-сағатпен немесе киловатт-  сағатпен  есептеледі.

1Вт*сағ=3,6*10³Дж

1кВт*сағ =10³Вт*сағ=3,6*10^-6Дж

P = A/t  = U²/R = U I = I²R

P=UI   токтың үш түрлі әрекетін ескеретін   толық  қуатын есептеуге арналған.

P=I²R –жылулық  әрекеткетін есептеуге арналған.

A/q = ε          P = A/ t =  ε *q/t =  ε*I             P =  ε*I

Толық және пайдалы  қуаттың сыртқы кедергімен байланысын қарастырайық.

P =  ε ²/R+r           P =  ε ²R/R+r ²

Ток қуатының бірлік  уақытта тұтынатын энергияның  бір бөлігі  жылу  түрінде  бөлінеді, қалған бөлігі ток көзі   энергиясының  артуына жұмсалады.Осыны біле отырып ПӘК-ті есептеуге болады.

ПӘК =  UIt/εI t = U ε =  R/ R+r

Бекіту:                                    

А) 19 жаттығу. (1)                                                                       

 Бер.R₁ = R₂ =R₃ =240 Oм           Шешуі.

        U=120 В                           I=U/R=120/240=0,5*3=1,5А

         t =8сағ                             A=UIt=120*15*8=1440 Bт*caғ

T/k   P= ?  I= ?   EA=?             P=UI=120*15=180Bт

19жат(2)Бер. P=30Вт;  U=15В                                      Талдау.

                       S=0,5мм² *м²                                                     P=U²/R=U²S/  l            U²=p l/s       l=U²s/P

r        =42*10^-8 Ом *м                          Шешуі:

              Т/к       l=  ?                                                 l= 225*05*10^-6/ 30*42*10^-8=8,9м=9м

    19жат(3)Бер.U=110 В                        Шешуі.

                         P₁=  P₂=25Вт              I₁ =I ₂=P₁ /U₁ =P₂ /U₂ =25/110=0,227=0,23А

                         P₃=50Вт                      I=P₃ /U₁ =50/110=0,45А

                         U=220В

             Т/к     I₁=?   I₂=?  I=? 

Б) топтық тапсырма(интерактивтік тақтада  суретімен)

1 қатарға. Үтіктің суреті. Қуаты 600Вт электр утегінің спиралы қандай ток күшіне есептелінген.

2 қатарға. Шаңсорғыштың суреті. Электр шаңсорғышында 600W деген жазуы бар,бұл құрылғы 30 минутта қандай жұммыс атқарады. 

3 қатарға. Тоңазытқыыштың суреті. Тоңазытқыш 180Вт қуатқа есептелінген, егер ол 1 ай үздіксіз жұмыс жасайтын болса, онда тұтынған энергия құнын есептеңіз.

(1. I=P/U=600/220=27A   2. A=P*t=600*05=300Дж  3.  30күн = 720сағ.  А = Р*t = 180*720 = 129,6кВт*сағ.    1кВтсағ = 4,91теңге 

129,6*4,91  = 636,3теңге. 

Үйге тапсырма беру §9. 7. 19 жаттығу (9,10)

 Үй тапсырмасын сұрау.

а) Домино

A =  Uq  = UI t = U.² t /R = I²Rt

P = A/t  = U²/R = U I = I²R

A/q = ε          P = A/ t =  ε *q/t =  ε*I             P =  ε*I

ПӘК =  UIt/εI t = U ε =  R/ R+r

б) Дұрысы қайсы-тест

1.Екі өткізгіштің электр зарядын жинақтау қабілетін сипаттайтын шама.

а)   конденсатор.    б) электр сыйымдылық.

2.Конденсатордың электр өрісі теріс, оң зарядталған пластинкалардың қай бағытында қозғалады.

а)  оңнан теріске.   б)  терістен оңға.

3.Электр сыйымдылығының бірлігі.

а)  Фарада.   б)Джоуль.

4 .1пФ-ны  Ф-мен өрнекте.

а) 10^-9 ф    б) 10^-12 ф

5.Зарядталған бөлшектердің реттелген қозғалысы қалай аталады.

а) ток күші.   б) электр кернеуі.

6.Амерметр ток күші өлшенетін құралғымен қалай жалғанады.

 а) тізбектей. б) параллель.

7.Вольтметр кернеуі өлшенетін құралмен қалай жалғанады.

а) тізбектей  б) параллель.

8. Дұрысы қайсы.   а)10мВ =10⁷ В       б)10мВ= 10⁶B

                                  2кВт= 2000Вт          2кВт= 2*10⁴Bт

                              7мОм  = 7*10^-3 Ом      7мОм= 0,07Ом

9.Қысқа тұйықталу дегеніміз.

а) сыртқы тізбектің кедергісі  max  болады

 б) сыртқы тізбектің кедергісі  0-ге тең болатын құбылыс.

10.Электр тогының әрекеттері.

а) ток күші,, кернеу, кедергі, материалы.        

б)жылулық, химиялық, магниттік, физиологиялық.  

19жат.(9)Бер.R=4Oм               Шешуі.

                     R_n=64Oм               R_n/n=R     n=64/4=16/4=4

Т/к. n=?                                                                            Шешуі.

19жат(10)Бер.R₁=R₂=R₃=R₄=4Oм                R=(R₁*R₂/R₁+R₂₎+R₃+R₄=4*4/4*4+4+4=4Oм

                  Т/к.  R_n=?                                        R₁₂=R₁+R₂=4+4=8 Oм     R₃₄=R₃+R₄=8Oм

                                                                              R=R₁₂*R₃₄/R₁₂+R₃₄ =64/16=4Oм    

 Қорытынды.