ТПБАЖ –нің техникалық құралдарының агрегатты жиынтығы.

Сабақ №33

.Тақырып ТПБАЖ –нің техникалық құралдарының агрегатты жиынтығы.

·  Техникалық қамтамасыздандыру

·  Бағдарламалық қамтамасыздандыру.

 Техникалық қамтамасыздандыру

Сурет 1. ТПАБЖ техникалық құралдар кешеніyің структуралық схемасы

Техникалық қамтамасыздандыру  технккалық құралдар кешенін (TҚK) ұсынады:

үрдістің технологиялық параметрлердің мәндері жөнінде ақпараттарды алуын, технологиялық жабдықтың күйі және жүйеге кіретін техникалық құралдарының күйін;

-   локальды реттеу және басқаруын:

-   оперативті персоналға ақпараттарды  ұсынуды;

-   орындауыш құрылғысын;

-   аралас жүйелермен байланысын.

ТҮАБЖ-да ТҚК үшін өзара байланыс және нақты өзара байланыс сипатты. Барлық техникалық құралдарын басқару басқарылатын есептеуіш машинасына (БЕМ) жүктеледі. Техникалық құралдарының кірістері және шығыстары бір-бірімен келісуі керек.

Сурет 1-те  ТПАБЖ-ға кіретін техникалық құралдар кешені жалпы түрде көрсетілген. БЕМ 5 кірісіне басқару объектісін сипаттайтын 1 және 2 бастапқы аналогты және дискретті түрлендіргіштерден ақпарат келіп түседі. Бұл акпарат қажетті кезде  бірақ әдетте толық көлемде емес ал үрдістің аса маңызды параметрлері жайлы технолог-оператордың пультінде орнатылған аналог құралдарына 3 келіп түседі. Мнемосхема 4 түрінде іске асырылатын сол пульттен дискретті ақпараттың сигналдары шығарылады. Технолог-операторға керекті ақпарат әртүрлі құрылымдарда 7 құрастырылады. Оларға басу құрылғысы, экранды пульттер және т. б. жатады.

Технолог-оператор технологиялық үрдістің параметрлерінің мәндері жөнінде мағлұматтар ала және сұрастыра отырып, үзіліссіз түрде БЕМ-н байланысады және де арнайы құрылғылары 6 көмегі арқылы БЕМ-ға жаңа тапсырма мәні енгізеді, әртүрлі себептері бойынша автоматты аспаптармен бақыланбайды (мысалы, химиялық лабораторияның «қолмен» бастапқы анализі). Басқару объектісі жөнінде алынған ақпаратты жинап және өңдегеннен кейін, БЕМ тапсырылған және оның жадында сақталатын алгоритмдермен сәйкес керекті есептеулер жүргізіледі, 8 және 9 дискретті немесе аналогты орындаушы құрылғыларына басқару әрекеттерді береді.

 Бағдарламалық қамтамасыздандыру.

Бағдарламалық    қамтамасыздандыру     ТПАБЖ     функциясын     іске асыртаын және   ТҚК    берілген  функцияларын  қамтамасыздандыратын бағдарламалардың  жиынтығын ұсынады.  Оған  жалпы  және  арнайы  бағдарламалық қамтамасыздандыруын жатқызамыз.

Жалпы бағдарламалық қамтамасыздандыру тапсырыс берушіге есептеуіш техника құралдарымен бірге бір уақытта жеткізіледі. Оған бағдарламалық қамтамасыздандыру құралының бағдарламалар есептеуіш кешендерінің функционалдау ұйымдары, трансляцияланатын бағдарламалар, стандартты бағдарламалардың кітапханалары, басқа қызметтік және стандартты бағдарламалар. Жалпы бағдарламалық қамтамасыздандыру басқарудың және бақылаудың нақты есептерін шығаруға ешқандай қатысы жоқ, сондықтан олар нақты БЕМ-ң сипаттамасы мен құрамымен анықталады және де оның құрамы мен функционалды қолдануымен анықталады. Жалпы бағдарламалық қамтамасыздандыру ажырамайтын бөлігі болып тестілік жүйе - БЕМ-ң техникалық эксплуатациясы және наладкасын, жұмыс қабілеттігін тексеру үшін бағдарламалар жиынтығы.

Жалпы бағдарламалық қамтамасыздандыру құрамына SIMATIC - S7 конфигурациялауы үшін STEP 7 пакеті кіреді және де суреттеп көрсету және бейнелеу жүйесі үшін WinCC пакеті кіреді.

Арнайы бағдарламалық қамтамасыздандыру нақты ТПАБЖ-ны құру кезінде жасалатын бағдарламалардың жиынтығын көрсетеді, ол ТПАБЖ техникалық құралдарының жұмысын және функциясын іске асыратын бағдарламалар. Басқаша айтқанда, арнайы бағдарламалық қамтамасыздан-дыру объектегі  әртүрлі жағдайдағы басқару тәртібін анықтайды.

ТПАБЖ-ы функционалдау үшін қажетті бағдарламалардың жиынтығы жүйенің бағдарламалық қамтамасыздандыруын пайда қылады, соған ұқсас техника құралдарының жиынтығы сияқты аспаптық қамтамасыздандыру пайда қылады. Кейде «бағдарламалық қамтамасыздандыру» орнына «математикалық қамтамасыздандыру» деп айтады.

АБЖ өзінің басқару және бақылау функцияларын орындаған кезде уақыттың әрбір интервалына барлық бағдарламаны пайдалана бермейді. Кейбір  бағдарламаларды  басқа  бағдарламаларға  қарағанда  көбірек  қолдануға  тура келеді. Сондықтан, кейбір бағдарламалар машинаның оперативті жадында қарастырылатын уақытында табылады, басқалары - оның сыртқы жадында, ал үшіншілері - магнитті таспаларда. Кез келген бағдарлама өзінің «жұмыс істеу» кезегі келгенде, машинаның оперативті жадысына еңгізілуі керек.

Жүйенің математикалық моделін (яғни, қолданылатын бағдарламалар жиынтығы) әдетте екі топқа бөледі: сыртқы математикалық қамтамасыздандыру және ішкі математикалық қамтамасыздандыру.

Бірінші топқа жоғарыда ескертілген басқару жүйесінің функциясын іске асыратын бағдарламалар. Оларға, мысалы мына бағдарламалар қатысады:

·         шекті жіберілетіндерге параметрлердің шығысын табу;

·         датчиктердің көрсетілуін фильтрациялау;

·         технологиялық     агрегаттардың    жұмыстарының    көрсеткіштерін технико-экономикалық есептеуі;

·         басқару объектісінде қауіпті  (авариялық),   алдын ала  авария жағдайларды анықтау;

·         реттеу   заңдарын   іске   асыратын   басқару   әрекеттерін   есептеу (мысалы, пропорционалды - интегралды);

·         технологиялық үрдістің  оптимизациясы  (мысалы,  «отын-ауа» оптималды қатынасын анықтау);

·         өндіріс жоспарының оперативті түзетуі;

·         басқару әрекеттерді ұсынылатын кездегі технологиялық үрдістің ағуын болжамды есептелуі.

Әртүрлі басқару объектілері үшін бірдей функцияларын іске асыратын бағдарламалар, әрине әртүрлі болып келеді.

Ішкі математикалық  қамтамасыздандыруға есептеуіш кешенінің функционалдауын  іске  асыратын,   АБЖ   ерекшелігіне   ешбір   қатыссыз берілген машинаның типімен бірге жеткізілетін және оның функциясының орындалуының нақты жиналуынан бағдарламаларды жатқызамыз. Бұл топқа келесі  бағдарламалар  жатады:

·         құрылғының  және әртүрлі бағдарламалардың «кезегін» ұйымдастыратын,  түрлі  есептер  үшін  жадының  зонасын  бөліп тастайтын   және   есептеуіш   кешенінің бөлек құрылғыларының жұмысын оперативті түрде байланыстыратын диспетчер;

·         трансляторлар;

·         есептеуіш кешенінің бөлек құрылғыларын басқару;

·         қызметтік,   мысалы,   есептеу  нәтижелерін  теру  кезінде,  кестені түзету үшін;

·         стандартты, жиі кездесетін функцияларды есептеу үшін подпрограммалар;

·         бүлінген жерлердің локализациясын және есептеуіш кешен құрылғысының түзетуін тексеру үшін тесттер.

Кейбір бағдарламалар (сыртқы және ішкі математикалық қамтамасыздандыру) кейде арнайы құрылғылармен ауыстырылады. Сонымен, кейбір функциялар бағдарламалық және аспаптық түрінде іске асырылуы мүмкін.