Учебное пособия по оптике

O’zbekistan Respublikası Xalıq bilimlendiriw ministrligi

A`jiniyaz atındag`ı No`kis ma`mleketlik pedagogikalıq institutı

 

 

 

A.Jumamuratov, M.A.Jumamuratov, I.Sdıkov, G.Seytmuratova

 

 

OPTIKA PA’NINEN O’Z BETINSHE JUMISLARDI ORINLAW BOYINSHA TAPSIRMALAR HA’M TEST SORAWLARI

(Metodikalıq qollanba)

NO`KİS-2016

A.Jumamuratov, M.A.Jumamuratov, I.Sdikov, G.Seytmuratova

Optika kursı bizdi qorshag’an du’nya tuwralı bilimlendiriw standartına muwapıq tu’siniklerdi qa’liplestiriw maqsetinde ha’zirgi optikanın’ a’hmietli bo’limlerin sistemalı tu’rde u’yreniwdi na’zerde tutadı. Sonın’ ushın o’z betinshe jumıslardı sistemalı u’yreniw ushın temalardı bo’lip olarg’a tiyisli tapsırma ha’m test sorawlardı bergenbiz.

Juwaplı redaktor:

B.Atashov

A’jiniyaz atındag’ı No’kis ma’mleketlik pedagogikalıq institutı fizika-matematika ilimlerinin’ kandidatı, dotsent

Pikir bildiriwshiler:

G.Qarlibaeva	A’jiniyaz atindag’i No’kis ma’mleketlik pedagogikaliq institutı dotsent, pedagogika ilimlerinin’ kandidatı
S.Bekbergenov	Berdaq atındag’ı Qaraqalpaq ma’mleketlik universitetinin’ ag’a oqıtıwshısı, fizika-matematika ilimlerinin’ kandidatı

Oqıw metodikalıq qollanba A’jiniyaz atındag’ı No’kis ma’mleketlik pedagogikalıq institutı oqıw-metodikalıq ken’esinin’ qararı(--) menen baspadan shıg’arıwg’a usınılg’an.

Kirisiw

Bul kursta oqıw jobasına sa’ykes 42-saat lektsiya, 48-saat laboratoriyalıq jumıs, 114-saat o’z betinshe jumıslar orınlanıwı tiyis. Bul jumısta ma’mleketlik bilimlendiriw standartlarında ko’rsetilgen temalar berilip ulıwma optikanın’  tiykarg’ı nızamlılıqları ha’m tu’sinikleri tolıq ko’rsetilgen.

Kurstın’ maqseti- Kurs bizdi qorshag’an du’nya tuwralı bilimlendiriw standartina muwapıq tu’siniklerdi qa’liplestiriw maqsetinde ha’zirgi optikanın’ a’hmietli bo’limlerin sistemalı tu’rde u’yreniwdi na’zerde tutadı.

Oqıtıwdın’ barısı – Kurstı oqıtıwda lektsiyalıq saatlardı orınlawda temag’a say a’debiyatlardan paydalanıw ayrıqsha a’hmietke ıe. Lektsiya waqıtında en’ tiykarg’ı tu’siniklerdi, nızamlardı teren’ sistemalı bayanlaw fizikalıq teoriyalardın’ du’zilisine, mazmunına, ilimnin’ rawajlanıw jollarına itibar beriliwi za’ru’r.

 Optikalıq tu’siniklerdi u’yreniwde kompyuterlesken ha’zirgi zaman texnologiyasına say a’sbap-u’skenelerdin’ a’hmietine baylanıslı mag’lıwmatlar beriw lazım. Bag’darlamada optika boyınsha lektsiya, a’meliy sabaqlar ha’m laboratoriya jumıslarının’ mazmunı keltirilgen.

 1.1. Pa’ndi oqıtıwdın’ maqseti: optika kursının’ tiykarg’ı maqseti talabalardı en’ tiykarg’ı fizikalıq faktlar, tu’sinikler ha’m qag’ıydalar, nızamlar menen tanıstırıw ha’m bul bag’dar boyınsha za’ru’r bilim ha’m ko’nlikpeler menen ta’miyinlewden ibarat.

1.2. Pa’ndi u’yreniwdegi wazıypalar:

- optika texnikanın’ o’z-ara baylanısın anıq mısallar menen ashıp beriw;

- fizikalıq nızamlardın’, insan iskerliginin’ tu’rli tarawlarında ju’zege keliwi menen tanıst’ıriw;

- optikanın’ nızamlarının’ tu’rli tarawlarda, islep shıg’arıwda qollanılıwın ko’rsetiw;

- ta’biyatta bolıp atırg’an fizikalıq protsesslerdi u’yreniwge jeterli da’rejede a’hmiet beriw;

- kursta alg’an bilimlerden lektsiya, laboratoriya, a’meliy shınıg’ıwlarda paydalana alıw, ta’jiriybe ha’m ko’nlikpelerdi payda etiw.

1.2. Talabalarg’a qoyılatug’ın talaplar:

- optika pa’ninin’ tıykarg’ı nızamların ta’biyat ha’diyseleri tiykarında puqta ielep alıw;

- Kurstın’ ha’r bir bo’limine tiyisli tiykarg’ı tusinik, nızam-qag’ıydalardı, formula ha’m grafiklerdi, tiykarg’ı tablitsalardı anıq biliw;

- optikalıq ha’diyse ha’m qubılıslardı ta’jiriybelerde sheshe biliw;

- o’z betinshe jumıslard’ı temalar boyınsha o’zlestiriw;

- test sorawların sheshiw arqalı pa’ndi tolıq o’zlestiriw.

Optika pa’ni boyınsha talabalardın’ o’zlestiriwi kerek temalar.

	№	Tema	Saat
1		Kirisiw. Jaqtılıqtın’ elektromagnitlik teoriyası.	2
	2	Jaqtılıq derekleri. Gyugens printsipi.	2
	3	Jaqtılıqtın’ ha’r qıylı ortalıqlarda taralıw tezligi. Ortalıqtın’ optikalıq tıg’ızlıgı.	2
	4	Jaqtılıqtın’   shag’ılısıwı.	2
	5	Sferalıq ayna. Sferalıq aynalar ja’rdeminde alınatug’ın su’wretleniwler jasaw.	2
	6	Jaqtılıqtın’ sınıwı. Absolyut sınıw ko’rsetkishi ha’m on’ın’ Salıstırmalı sınıw ko’rsetkishi menen baylanısı.	2
	7	Jaqtılıqtın’ tolıq shag’ılısıwı. Tolıq shag’ılısıwdın’ shekli mueshi.	2
	8	Linzalar. Optikalıq ko’sherler. Linzanın’ optikalıq orayı Linzanın’ bas fokusları ha’m fokal tegislikleri.	2
	9	Linzada Jaqtılıq deregınin’ su’wretleniwin alıw.	2
	10	Linzada denenin’ su’wretleniwin jasaw. Denenin’ linzalar payda etip atırg’an su’wretleniwin jasaw.	2
	11	Linza ja’rdeminde alıng’an sızıqlı u’lkeytiw. Optikalıq sistemalardın’ kemshilikleri.	2
	12	Ko’z. Ko’z-optikalıq sistema Ko’riw mu’eshi. En’ jaqsı ko’riw aralıg’ı. Ko’zdin’ optikalıq defektleri	2
	13	Optikalıq a’sbaplar.	2
	14	İnterferentsiya qubılısı	2
	15	Juqa perdedegi ren'ler.	2
	16	Sına ta’rizli perdedegi interferentsiya. Nyuton saqıynaları.	2
	17	Tabiyattag’ı ha’m texnikadag’ı Jaqtılıq interferentsiyası.	2
	18	Jaqtılıqtın’ difraktsiya qubılısı.	2
	19	Diffraktsiyalıq reshetka. Golografiya haqqında tu’sinik.	2
	20	Jaqtılıq tolqınlarının’ polyarizatsiyalanıwı.	2
	21	Fotometriya tiykarları. Nurlanıw energiyası ag’ımı. Fazalıq mu’esh. Jaqtılıq ag’ımı, Jaqtılıq ku’shi ha’m o’lshem birlikleri.	2

№1-O’z betinshe jumıs tapsırmaları. (12 saat)

Tema; JAQTILIQTIN’ ELEKTROMAGNITLIK TEORIYASI.

Maqset: Oqıtıwdın’ innovatsion texnologiyaları usılınan paydalanıp jaqtılıqtın’ elektromagnitlik teoriyasın tu’sindiriw.

 Usı temag’a tiyisli studentlerdin’ o’z betinshe islewi kerek bolg’an tapsırmalar.

1.     Fizikanın’ jaqtılıq qubılısların u’yreniletug’ın bo’limlerge tu’sinik berin’.

2.     Nyutonnın’ korpuskulyarlıq teoriyasının’ ma’nisin tu’sindirin’.

3.     Gyugenstin’ tolqın teoriyasına tu’sinik berin’.

4.     Maksvelldın’ jaqtılıqtın’ elektromagnitlik teoriyasın kvantlıq optika menen tu’sindirin’.

Temag’a tiyisli sorawlar;

1.     Fizikanın’ qanday qubılısların u’yrenetug’ın bo’limi - optika delinedi?

2.     Korpuskulyar teoriyanın’ tiykarı neden ibarat?

3.     Tolqın teoriyasının’ tiykarı neden ibarat?

4.     Jaqtılıqtın’ elektromagnitlik teoriyası qashan payda boldı?

5.     Jaqtılıqtın’ tolqın uzınlıg’ının’ formulası nege ten’?

6.     Jaqtılıqtın’ kvant teoriyasının’ tiykarı neden ibarat?

7.     Plank formulası nege ten’?

№2-O’z betinshe jumıs tapsırmaları (12 saat)

Tema; JAQTILIQ DEREKLERI.

Maqset: Fizikanın’ jaqtılıq qubılısların ashıp beriw.

Usı temag’a tiyisli studentlerdin’ o’z betinshe islewi kerek bolg’an tapsırmalar.

1.     Jaqtılıq deregi.

2.     Gyugens prıntsipi. Jaqtılıq nurları.

3.     Jaqtılıqtın’ vakuumda taralıw tezligi.  Maykelson ta’jriybesi.

4.     Jaqtılıqtın’ ha’r tu’rli ortalıqlarda taralıw tezlıgi. Ortalıqtın’ optikalıq tıg’ızlıg’ı.  

Temag’a tiyisli sorawlar;

1.     Jaqtılıq deregi degenimiz ne?

2.     Jaqtılıq dereginin` qanday tu’rleri bar?

3.     Vavilov -Cherenkov effekti qanday effekt?

4.     Gyugens printsipi neden ibarat?

5.     Jaqtılıq nurı degenimiz ne?

6.     Jaqtılıq nurı tezliginin’ formulası ha’m ma’nisi nege ten’?

7.     Maykelson ta’jriybesi neden ibarat?

8.     Jaqtılıqtın’ ha’r qıylı ortalıqta taralıw tezligin esaplaw formulası nege ten’?

9.     Ortalıqtın’ optikalıq tıg’ızlıg’ı degenimiz ne?  

№3-O’z betinshe jumıs tapsırmaları. (12 saat)

Tema; JAQTILIQTIN’ SHAG’ILISIWI

Maqset : Jaqtılıqtın’ shag’ılısıw nızamların u’yretiw

Usı temag’a tiyisli studentlerdin’ o’z betinshe ıslewi kerek bolg’an tapsırmalar;

1. Eki mo’ldir ortalıqtın’ ajıralıw  shegarasındag’ı optikalıq qubılıslar.

2. Jaqtılıqtın’ shag’ılısıw nızamları.

3. Aynalıq ha’m diffuzıyalıq shag’ılısıw. Tegis ayna.

Temag’a tiyislı sorawlar;

1.     Geometriyalıq optika degenimiz ne?

2.     Tu’siw, shag’ılısıw ha’m sınıw mu’eshi degenimiz ne?

3.     Mo’ldir ha’m mo’ldir emes ortalıq degenimiz ne?

4.     Jaqtılıqtın’ shag’ılısıw nızamı neden ibarat?

5.     Aynalıq ha’m diffuzıyalıq shag’ılısıw degenimiz ne?

6.     Tegis ayna dep nege aytamız?

7.     Jormal su’wretleniw degenimiz ne?

№4-O’z betinshe jumıs tapsırmaları. (12 saat)

Tema; SFERALIQ AYNA.

Maqset: Jaqtılıqtın’ shag’ılısıw nızamların u’yretiw

Usı temag’a tiyisli studentlerdin’ o’z betinshe islewi kerek bolg’an tapsırmalar;

1.     Sferalıq aynalar.

2.     Sferalıq aynalar ja’rdeminde alınatug’ın su’wretleniwler jasaw.

3.     Sferalıq ayna formulası.

Temag’a tiyisli sorawlar;

1.     Sferalıq ayna degenimiz ne?

2.     Sferalıq aynanın’ bas optikalıq ha’m ja’rdemshi optikalıq ko’sheri degenimiz ne?

3.     Sferalıq aynalardın’ qanday tu’rleri bar?

4.     Sferalıq aynanın’ fokusı, bas fokus aralıg’ı degenimiz ne?

5.     Sferalıq aynalar ja’rdeminde su’wretleniwlerdi qalay jasaw mu’mkin?

6.     Sferalıq aynanın’ formulası qanday?

№5-O’z betinshe jumıs tapsırmaları.(12 saat)

Tema;   JAQTILIQTIN’ SINIWI.  JAQTILIQTIN’ TOLIQ ShAG’ILISIWI.

Maqset: Jaqtılıqtın’ sınıw ha’m shag’ılısıw nızamların u’yreniw.

Usı temag’a tiyisli studentlerdin’ o’z betinshe islewi kerek bolg’an tapsırmalar;

1.     Jaqtılıqtın’ sınıw nızamları.

2.     Absolyut sınıw ko’rsetkishi ha’m onın’ Salıstırmalı sınıw ko’rsetkishi menen baylanısı.

3.     Jaqtılıqtın’ tolıq shagılısıwı.

4.     Tolıq shag’ılısıwdın’ shekli mu’eshi.

5.     Jaqtılıqtın’ parallel ta’repli plastınka arqalı ha’m u’sh  ta’repli prizma arqalı o’tiwi.

Temag’a tiyisli sorawlar;

1.     Jaqtılıq nurının’ tu’siw ha’m sınıw mu’eshleri dep nege aytıladı?

2.     Ortalıqtın’ sınıw ko`rsetkishı degenimiz ne?

3.     Jaqtılıqtın’ sınıwı neshe nızamg’a boysınadı ha’m qanday?

4.     Absolyut sınıw ko’rsetkish degenimiz ne?

5.     Absolyut sınıw ko’rsetkishi nelerge baylanıslı?

№6-O’z betinshe jumıs tapsırmaları.(12 saat)

Tema; LINZALAR. LINZADA JAQTILIQ DEREGININ’ SU’WRETLENIWIN JASAW.

LINZADA DENENIN’ SU’WRETLENIWIN JASAW.

Maqset; Linzalardı u’yreniw menen birge su’wretleniwlerdi jasaw usılların, tiyisli formulalardı keltirip shıg’arıw.

Usı temag’a tiyisli studentlerdin’ o’z betinshe islewi kerek bolg’an tapsırmalar;

1-tapsırma.

1.     Jıynawshı ha’m shashıratıwshı linzalar.

2.     Optikalıq ko’sherler. Linzanın’ optikalıq orayı.

3.     Linzanın’ bas fokusları ha’m fokal tegislikleri.

4.     Linzanın’ optikalıq ku’shi ha’m onın’ o’lshem birligi

1-tapsırmag’a tiyisli sorawlar;

1.     Linza degenimiz ne?

2.     Do’n’es, oyıs linza degenimiz ne?

3.     Linzanın’ bas optikalıq ko’sheri, optikalıq orayı, bas fokusı, fokal tegısligi, bas fokus aralıg’ı degenimiz ne?

4.     Linzanın’ optikalıq ku’shi degenimiz ne?

5.     Optikalıq ku’shtin’ o’lshem birligı nede o’lshenedi?

2-tapsırma.

1.     Linzanın’ bas optikalıq ko’sherinde jaylasqan jarqırawshı noqattın’ su’wretleniwin jasaw.

2.     Juqa linzanın’ qosımsha noqatları ushın formula keltirip shıg’arıw.

2-tapsırmag’a tiyisli sorawlar;

1.     Linzanın’ ja’rdemshi optikalıq ko’sherinde jaylasqan jarqırawshı noqattın’ su’wretleniwin jasaw qalay a’melge asırıladı?

2.     Juqa linzanın’ qosımsha noqatları degen ne?

3.     Linzanın’ optikalıq ko’sherleri neshew?

3-tapsırma

1.     Denenin’ linzalar payda etip atırg’an su’wretleniwin jasaw.

2.     Linza jerdeminde alıngan sızıqlı u’lkeytiw.

3.     Optikalıq sıstemanın’ kemshiligi.

3-tapsırmag’a tiyisli sorawlar;

1.   Linzalar ja’rdeminde denenin’ su’wretleniwi qalay jasaladı?

2.   Linzada sızıqlı u’lkeytiwi nege ten’?

3.   Optikalıq sıstemalardın’ kemshiligi neden ibarat?

4.   Sferalıq abberatsıya degenimiz ne?

5.   Qanday optikalıq sistemag’a aplanat delinedi?

6.   Qanday optikalıq sistemag’a anastigmat delinedi?

7. Qanday optikalıq sistemag’a axromatikalıq ha’m axromat dep aytıladı?

№7-O’z betinshe jumıs tapsırmaları.(12 saat)

KO’Z.  Optikalıq  A’sbaplar

Maqset: Optikalıq a’sbaplardın’ du’zilisi ha’m islew printsiplerin u’yreniw

Usı temag’a tiyisli studentlerdin’ o’z betinshe islewi kerek bolg’an tapsırmalar;

1-tapsırma.

1.         Ko’z-optikalıq sistema

2.         Ko’riw mu’eshi

3.         En’ jaqın ko’rıw aralıg’ı

4.         Ko’zdin’ optikalıq kemshilikleri

1-tapsırmag’a tiyisli sorawlar;

1.  Adam ko’zinin’ du’zilisi neden ibarat ?

2.  Adam ko’zinde ko’riw sezimi qalay payda boladı ?

3.  Akkomodatsiya degen ne ?

4.  Adaptatsiya degen ne?

5.  Konvergentsıya degen ne?

6.  Stroboskopikalıq effekt dep nege aytıladı?

7.  Ko’rıw mu’eshi degenimiz ne?

8.  Shegaralıq ko’riw mu’eshi degenimiz ne?

9. Ko’zdin’qanday optikalıq kemshilikleri bar?

2-tapsırma.

1.    Proektsiyalıq apparat.

2.  Fotografıyalıq apparat.

3. Optikalıq a’sbaptın’ u’lkeytiwi. Linza.

4.  Mikroskop.

5.  Kepler trubası. Teleskoplar.

6.  Galiley trubası. Binokl.

2-tapsırmag’a tiyisli sorawlar;

1. Stroboskopiyalıq effekt dep nege aytıladı?

2. Ko’riw mu’eshi degenimiz ne?

3. Shegaralıq  ko’riw mu’eshi degenimiz ne?

4. Ko’zdin’ qanday optikalıq kemshilikleri bar?

№8-O’z betinshe jumıs tapsırması (12 saat)

Tema; JAQTILIQTIN’ TOLQIN QA’SIETLERI MENEN TU’SINDIRILETUG’IN HA’DIYSELER. INTERFERENTSIYA QUBILISI.

Maqset: Jaqtılıqtın’ tolqınlıq qa’sietlerin tu’sindiriw.

Usı temag’a tiyisli studentlerdin’ o’z betinshe islewi kerek bolg’an tapsırmalar;

1-tapsırma.

1.         Jaqtılıqtın’ interferentsiyası. Frenel biprizmasi.

2.         Juqa perdelerdin’ ren’leri.

3.         Sına ta’rizli perdelerdegi interferentsiya. Nyuton saqıynası.

4.         Ta’biyattag’ı ha`m texnikadag’ı jaqtılıq  interferentsiyası.

1-tapsırmag’a tiyisli sorawlar;

1.         Jaqtılıqtın’ interferentsiyası degen ne?

2.         N`yuton saqıynası degen ne?

3.         Frenel biprizması degen ne?

№9-O’z betinshe jumıs tapsırmaları (6 saat)

Tema; DIFRAKTSIYA QUBILISI

Maqset: Jaqtılıqtın’ tolqınlıq qa’sietlerin tu’sindiriw.

Usı temag’a tiyisli studentlerdin’ o’z betinshe islewi kerek bolg’an tapsırma;

tapsırma.

1.         Jaqtılıqtın’ difraktsiyası.

2.         Dıfraktsiyalıq pa’njere ha`m difraktsiyalıq spektr.

3.         Jaqtılıqtın’ tolqın uzınlıg’ın o’lshew.

tapsırmag’a tiyisli sorawlar;

1.         Jaqtılıqtın’ difraktsiyası degen ne?

2.         Difraktsiyalıq pa’njere dep nege aytıladı?

3.         Difraktsiyalıq pa’njere formulası nege ten’?

№10-O’z betinshe jumıs tapsırmaları (6 saat)

Tema; JAQTILIQ TOLQINLARININ’ POLYARIZATSIYALANIWI

Maqset: Jaqtılıqtın’ tolqınlıq qa’sietlerin tu’sindiriw.

Usı temag’a tiyisli studentlerdin’ o’z betinshe islewi kerek bolg’an tapsırma;

tapsırma.

1.         Tolqınlardın’ polyarizatsiyalanıwı.

2.         Jaqtılıqtın’  polyarizatsiyalanıwı    

3.         Polyaroidlar.

4.         Jaqtılıqtın’ shag’ılısqanda ha’m sıng’anda polyarizatsiyalanıwı.

tapsırmag’a tiyisli sorawlar;

1.         Tolqınlardın’ polyarizatsiyalanıwı qalay payda boladı?

2.         Terbelis tegisligi degen ne?

3.         Polyarizatsiyalanıw tegisligi degen ne?

4.         Bryuster nızamı qanday?

№-11. O’z betinshe jumıs tapsırmaları (6 saat)

Tema; FOTOMETRIYA TIYKARLARI. NURLANIW ENERGIYASI AG’IMI.

Maqset:  Jaqtılıqtı o’lshew nızamların u’yreniw

Usı temag’a tiyisli studentlerdin’ o’z betinshe islewi kerek bolg’an tapsırmalar;

1.         Fazalıq mu’esh.

2.         Jaqtılıq ag’ımı.

3.         Jaqtılıq ku’shi.

tapsırmag’a tiyisli sorawlar;

1.         Fotometriyada neler qaraladı?

2.         Jaqtılıq ag’ımı degenimiz ne ha’m onın’ o’lshem birligi nege ten’?

3.         Fazalı ha’m oraylıq mu’esh degen ne ha’m o’lshem birligi nege ten’?

4.         Noqatlıq derek dep nege aytamız.

№12-O’z betinshe jumıs tapsırmaları (6 saat)

Tema; NURLANIW ENERGIYASI AG’IMI.

Maqset:  Jaqtılıqtı o’lshew nızamların u’yreniw

1. Jaqtılıq ku’shi  ha’m  jaqtılıq  ag’ımı o’lshem birlikleri.

2. Jaqtırtılıw nızamları

tapsırmag’a tiyisli sorawlar;

3. Salıstırmalı nurlanıw koeffıtsienti degen ne?

4. Jaqtılıq ku’shi degen ne ha`m onın’ o’lshem birligi nege ten’?

5. Jaqtırtılıw ha’m onın’ o’lshem birligi nege ten’?

6. Jaqtırtılıw nızamı neden ıbarat?

7. Fotometriya ha’m Lyuksimetriya nelerdi o’lsheydi?

Optika bo’limi ushın test sorawları.

(Fizika ha`m astronomıya qa’nigeligi ushın)

·       1) Jaqtılıq ha’diyselerin u’yretetug’ın fizikanın’ bo’limi ne dep ataladı?

A)  Elektromagnetizm

V)  Optika

S)  Mexanıka

D)  Atom fizikası

·        2) Jaqtılıqtın’ korpuskulyar teoriyasının’ birinshi gıpotezasın  kim boljadı?

A) İ.Nyuton

V)  X.Gyugens

S)  J.Maksvell

D)  A.Bor

·       3) Jaqtılıqtın’ elektromagnitlik teoriyasının’ tiykarın salıwshı kim?

A) X.Gyuygens

B) Faradey

S) Genri

D)  J.Maksvell

·       4) Jaqtılıqtın’ kvant teoriyasın kimler jarattı?

A) İ.Nyuton, M.Plank 

V) M.Plank, Eynshteyn, N.Bor

S) M.Plank, Gyuygens, N.Bor

D) İ.Nyuton, Gyuygens, N.Bor

·       5) Fotonnın’ tınıshlıqtagımassası nege ten’?

A) Elektronnın’ massasına  ten’.

V)  Protonnın’ massasına  ten’.

S)   Neytronnın’ massasına ten’.

D) Tın’ıshlıqtag’ı  massası  no’lge  ten’

·       6) Tolqın frontın’ın’ elementar tolqınlar taralıp atırg’an barlıq noqatları vibrator bolıp, barlıq bul elementar tolqınlardın’ orawshısı tolqın frontın’ın’ jan’a jag’dayın beretug’ın printsipi kimnin’ printsipi?

A) Eynshteyn printsipi.

V) Nyuton printsipi.

S) Gyuygens printsipi

D) Galıley printsipi.

·       7) Amerıkalı fizik A.Maykelsonnın’ hawada jaqtılıq tezligin anıqlaw ta’jiriybesinde jaqtılıq tezliginın’ formulasın ko’rsetin’.

A)

V)

S)

D)

·       8) Jaqtılıqtın’ taralıw tezliginın’ ortalıqtın’ tu’rine baylanıslılıg’ın xarakterlewshi shama ……………. dep ataladı.

A) zattın’ tıgızlıg’ı.

V) jaqtılıq o’tetugın ortalıqtın’ tıgızlıg’ı

S) zattın’ sındırıw ko’rsetkishi.

D) ortalıqtın’ optikalıq tıg’ızlıg’ı.

·       9) Geometriyalıq optikada optikalı ha’diyselerdi tu’sindiriwde qanday sıpatlaw usılları paydalanıladı?

A) Jaqtılıq nurlanıwının’ fizikalıq tabıyatın’ esapqa alg’an halda jaqtılıq nurları ja’rdeminde optikalıq ha’diyselerdin’ barlıg’ın sıpatlaw usılı.

V) Jaqtılıq nurlanıwının’ fizikalıq ta’biyatın esapqa alg’an halda jaqtılıq tolqını ja’rdeminde optikalı ha’diyselerdin’ barısın sıpatlaw usılı.

S) Jaqtılıq nurlanıwının’ fizikalıq ta’bıyatın’ esapqa barlıg’ın sıpatlaw usılı almag’an halda jaqtılıq nurları ja’rdeminde optikalıq ha’diyselerdin barlıg’ın sıpatlaw usılı.

D) jaqtılıq nurlanıuının’ fizikalıq tabıyatın’ esapqa almag’an halda jaqtılıq tolqını ja’rdeminde optikalıq ha’diyselerdin’ barlıg’ın sıpatlaw usılı.

·       10) Jaqtılıq nurının’ shagılısıw mu’eshi degenimiz ne?

A) Shagılısqan jaqtılıq nurının’, sol jaqtılıq nurı tu’sken bet penen jasag’an mu’eshi-shagılısıw mu’eshi dep ataladı.

V) Shagılısqan nur menen ekinshi ortalıqqa o’tken nur aralıgındag’ı mu’eshi-shagılısıw mu’eshi dep ataladı.

S) Tu’sip atırg’an jaqtılıq nurı menen ekinshi ortalıqqa o’tken nur arasındag’ı  mu’eshi-shag’ılısıw mu’eshi dep ataladı.

D) Shag’ılısqan nurdın’ nurdın’ tu’siw noqatınan eki ortalıqtın’ ajıralıw betine ju’rgizilgen perpendikulyar menen payda etken mu’eshi-shag’ılısıw mu’eshi dep ataladı.

·       11) Tu’siwshi nur ha’m shagılısqan nur shagılıstırıwshı bettin’ nur tu’siw noqatına ju’rgizilgen perpendikulyar menen bir tegislikte jatama?

A) Bular bir tegislikte jatpaydı.

V) Bir tegislikte jatadı.

S) Tek g’ana tu’siwshi nur ha’m shag’ılısqan nurlar g’ana bir tegislikte jatadı.

D) Tu’siwshi nur menen, sol betke ju’rgizilgen perpendikulyar gana bir tegislikte jatadı.

·       12) Qanday aynadan parallel nurlar shag’ılısqanda parallelligin saqlaydı?

A) Sferalıq aynada.

V) Do’n’es aynada.

S) Oyıs aynada.

D) Tegis aynada.

·        13) Sferalıq aynanın’ sferalıq orayı ha’m aynanın’ ushı arqalı o’tiwshi tuwrı sızıq ne dep ataladı?

A) Optikalıq ko’sher.

V) Ja’rdemshi ko’sher.

S) Sferalıq aynanın’ radiusı.

D) Bas optikalıq ko’sher.

·        14) Sferalıq aynanın’ bas fokusınan onın’ ushına shekem bolgan aralıq ne dep ataladı?

A) Sferalıq aynanın’ diametri.

V) Sferalıq aynanın’ radiusı.

S) Sferalıq aynanın’ bas fokus aralıg’ı.

D) Sferalıq aynanın’ fokusqa shekemgi aralıg’ı.

·        15) Birinshi ortalıqqa salıstırmalı ekinshi ortalıqtın’ sındırıw ko’rsetkishinin’ formulasın ko’rsetin’. (-tu’siw mu’eshi, -sınıw mu’eshi)

A)

V)

S)

D)

·        16) Maksvell teoriyası boyınsha zattın’ absolyut sınıw ko’rsetkishin qaysı formula arqalı an’latıwg’a boladı?

A)

V)

C)

D)

·        17) Jaqtılıqtın’ tolıq qaytıwın qay jerde paydalanadı?

A) jaqtılıq o’tkiziwshı talalarda.

V) Foto apparatlarda.

S) Proektsiyalawshı apparatlarda.

D) Zatlardın’ sınıw ko’rsetkishin anıqlawda.

·        18) U’sh jaqlı prizmag’a tu’sken nur menen prizmadan sınıp shıqqan nurlar arasındag’ı mu’esh ne dep ataladı?

A) Sınıw mu’eshi.

V) Shag’ılısıw mu’eshi.

S) Prizmanın’ sındırıw mu’eshi.

D) Awısıw mu’eshi

·        19) Ortaları qalın’lasıp baratug’ın linzalar qanday linzalar dep ataladı?

A) Oyıs linzalar.

V) Tegıs oyıs linzalar.

S) Tegıs do’n’es linzalar.

D) Do’n’es linzalar.

·        20) Linzag’a tu’sken nur bag'ıtın o’zgertpesten o’tetugın noqatı ne dep ataladı?

A) Linzanın’ fokusı.

V) Linzanın’ orayı.

S) Linzanın’ optikalıq orayı.

D) Linzanın’ bas fokusı.

·        21) Linzanın’ optikalıq ku’shi degenimiz ne?

A) Linzanın’ tu’rine baylanıslı anıqlanatugın D shaması linzanın’ optikalıq ku’shi delinedi.

V) Linzanın’ optikalıq ko’sherınde onın’ bas fokusının’ jaylasıwı menen anıqlanatug’ın D shaması linzanın’ optikalıq ku’shi delinedi.

S) Linzanın’ tayarlang’an materıallarına baylanıslı anıqlanatug’ın D shaması linzanın’ optikalıq ku’shi delinedi.

D) Linzanın’ fokus aralıg’ına ten’ bolg’an D shaması linzanın’ optikalıq ku’shi delinedi.

·        22) Linzanın’ otıkalıq ku’shinin’ o’lshem birligin ko’rsetin’.

A) Lyuks.

V) Lyumen.

S) Kandela.

D) Dioptrıya

·        23) 1- ha’m 2- belgiler linzanın’ qanday tu’rin an’latadı?

A) 1-shashıratıwshı, 2-jıynawshı.

V) 1-jıynawshı, 2-shashıratıwshı.

S) 1- ha’m 2-de shashıratıwshı.

D) 1- ha’m 2-de jıynawshı.

·        24) Mo’ldir plenkalardag’ı su’wretlerdi ekranda ko’rsetiw ushın paydalanılatug’ın apparat ne dep ataladı?

A) Fotoapparat.

V) Diaskop.

S) Mikroskop.

D) Diaproektor.

·        25) Ko’zdin’ optikalıq orayınan zattın’ shetki noqatlarına ju’rgizilgen tuwrı sızıqlar payda etken mu’esh …………. delinedi.

A) Zattan shag’ılısqan jaqtılıq nurının’ ko’zge tu’siw mu’eshi.

V) Ko’riw mu’eshi.

S) Shegaralıq ko’riw mu’eshi.

D) Jaqınnan ko’riw mu’eshi.

·        26) Ju’da’ kishi zatlardı u’lkeytip ko’rsetiwge mu’mkinshilik beretug’ın a’sbap ………….  dep ataladı.

A) Epidiaskop.

V) Fotoapparat.

S) Diaskop.

D) Mikroskop.

·        27) Birinshi astronomıyalıq trubanı kimler islep shıqqan?

A) X.Gyuygens ha’m İ.Kepler.

V) G.Galiley ha’m İ.Kepler.

S) X.Gyuygens ha’m G.Galiley.

D) G.Galiley ha’m P.N.Lebedev.

·        28) İnterferentsiyanın’ maksimum sha’rtin ko’rsetin’.

A)  

V)

S)

D)

·        29) İnterferentsiyalıq jolaqshalar enin anıqlaw formulasın ko’rsetin’.

A)  

V)

S)

D)

·        30) Difraktsiyalıq pa’njerenin’ formulasın ko’rsetin’.

A)

V)

S)

D)

·        31) jaqtılıqtın’ difraktsiyası degenimiz ne?

A) jaqtılıq tolqınlarının’ ha’lsirewi jaqtılıqtın’ difraktsiyası delinedi.

V) jaqtılıq tolqınlarının’ ku’sheyiwi jaqtılıqtın’ difraktsiyası delinedi.

S) jaqtılıq tolqınlarının’’ tosqınlıqlardan shag’ılısıp keyinge qaytıwı jaqtılıqtın’ difraktsiyası delinedi.

D) jaqtılıq tolqınlarının’ tosqınlıqlardan aylanıp o’tiwi jaqtılıqtın’ difraktsiyası delinedi.

·        32) Difraktsiyalıq reshetka jagdayında interferentsiya maksimumının’ formulasın ko’rsetin’.

A)

V)

S)

D)

·        33) Polyarizatsiyalanbag’an jaqtılıq tolqının’ polyarizatsiyalawshı asbap …………. dep ataladı.

A) Polyarizator.

V) Katalizator.

S) Analizator.

D) Polyaroid.

·        34) jaqtılıq agımı  nın’ formulasın ha’m o’lshem birligin ko’rsetin’.

A) , lyumen.

V) , lyumen.

S) , lyuks.

D) , lyuks.

·        35) Spektrlik analiz degenimiz ne?

A) Zattın’ fizikalıq qa’sietin onın’ spektri boyınsha anıqlaw usılı spektrlik analiz dep ataladı.

V) Zattın’ ximiyalıq quramın onın’ spektri boyınsha anıqlaw usılı spektrlik analiz dep ataladı.

S) Zattın’ optikalıq qa’sietin onın’ spektri boyınsha anıqlaw usılı spektrlik analiz dep ataladı.

D) Zattın’ ximiyalıq quramın onın’ fizikalıq qa’sietleri boyinsha anıqlaw usılı spektrlik analiz dep ataladı.

·        36) Vakuumdag’ı jaqtılıq tezligin bile tura, almazdag’ı jaqtılıq tezligin anıqlan’.

A) 2,4*10⁸ m/s.

V) 1,24*10⁶ m/s.

S)  2,4*10⁶ m/s.

D) 1,24*10⁸ m/s.

·        37) Jaqtılıq  ha’diyselerı qanday ha’diyseler  dep  ataladı?

A)Tabıyat  ha’diyseleri

V)  Mexanıkalıq  ha’diyseler

S) Optikalıq  ha’diyseler

D)  Ximiyalıq ha’diyseler

·        38) jaqtılıqtın’ tolqın teoriyasın birinshi bolıp kim jarattı?

A) J .Maksvell

B)  İ.Nyuton

S)  X.Gyuygens

D)  P.N.Lebedev

·        39) Vakkumda jaqtılıq tolqın uzınlıqların anıqlaw formulasın ko’rsetin’

A)

V)

S)  

D)

·        40) Plank  formulasın   ko’rsetin’?

A)   

V)

S)

D)

·        41) jaqtılıq derekleri degenimiz  ne?

A) Molekulaları ha’m atomları ko’rinetug’ın nurlanıw payda etetug’ın barlıq deneler jaqtılıq derekleri dep ataladı.

V) Qızgan deneler jaqtılıq derekleri dep ataladı.

S) Tek ku’n g’ana jaqtılıq deregı delinedi.

D) Molekulaları ha’m atomları ko’rınbeytug’ın nurlanıw payda etetug’ın barlıq deneler jaqtılıq dereklerı dep ataladı.

·        42) Jaqtılıqtın’ vakuumdag’ı tezligin bırınshı bolıp kim ha’m qashan tapqan?

A) O.Remer. 1675 j.

V) İ.Fızo, 1849 j.

S) Tomas Yung, 1800 j.

D) Ogyusten Frenel, 1826 j.

·        43) Jaqtılıqtın’ vakuumdag’ı tezliginın’ san ma’nısı neshege ten?

A) 299 km/s

V) 299792458  m/s

S) 300*10³ km/s

D) 300*10³ m/s

·        44) Suwdag’ı jaqtılıq tezligin bırınshı bolıp kim anıqlag’an?

A) X.Gyuygens.

V) J.Fuko.

S) O.Remer.

D) İ.N`yuton.

·        45) jaqtılıq nurının’ tu’siw mu’eshi degenimiz ne?

A) Tu’sıp atırgan jaqtılıq nurının’, sol betke nurdın tu’siw tochkasına ju’rgızılgen perpendıkulyar arasındag’ı mu’esh-tu’siw mu’eshi dep ataladı.

V) Tu’sıp atırgan jaqtılıq nurının’, sol bet aralıg’ındag’ı mu’esh- tu’siw mu’eshi dep ataladı.

S) Tu’sıp atırg’an jaqtılıq nurının’ tu’siw noqatında ekınshı ortalıqtın’ betıne ju’rgızılgen perpendıkulyar arasındag’ı muesh- tu’siw mu’eshi dep ataladı.

D) Tu’sıp atırg’an jaqtılıq nurı menen shag’ılısıwshı nur arasındag’ı mu’esh- tu’siw mu’eshi dep ataladı.

·        46) Mo’ldır ortalıqlar qaysı juwapta durıs ko’rsetılgen?

A) Shıyshe, smala, agash.

V) Suw, shıyshe, temır.

S) Suw, shıyshe, hawa.

D) Spırt, metall, shıyshe.

·        47) Qanday nurlarg’a dıffuzıyalıq qaytqan nurlar delinedi?

A) Parallel kelgen nurlar shagılısqannan son’ parallellıgın saqlasa-dıffuzıyalıq qaytqan nurlar delinedi.

V) Parallel kelgen nurlar shagılısqannan son xar tarepke qaray ketse-dıffuzıyalıq qaytqan nurlar delinedi.

S) Ha’r qıylı ta’repten kelgen nurlar shag’ılısqannan son’ parallel bag’ıtta qaytsa-dıffuzıyalıq qaytqan nurlar delinedi.

D) Ha’r ta’repten kelgen nurlar shagılısqannan son’ ha’r qıylı bag’ıtta qaytsa-dıffuzıyalıq qaytqan nurlar delinedi.

·        48) Tegıs aynada su’wretleniw aynadan qanday aralıqta jaylasadı?

A) Aynag’a salıstırmalı sımmetrıyalı jaylasadı.

V) Aynag’a salıstırmalı 2 ese aralıqta jaylasadı.

S) aynag’a salıstırmalı 1/2 aralıqta jaylasadı.

D) Aynag’a salıstırmalı sheksızlıkte jaylasadı.

·        49) Sferalıq aynanın’ Sferalıq orayı ha’m ayna betınen o’tıwshı ha’r qanday tuwrı sızıq ne dep ataladı?

A) Optikalıq ko’sher.

V) Ja’rdemshı ko’sher.

S) Sferalıq aynanın’ radıusı.

D) Sferalıq aynag’a jurgızılgen perpendıkulyar.

·        50) Sferalıq aynada bas fokus aralıgı qay jerde boladı?

A)  aralıg’ında. V)  aralıg’ında.

S)  aralıg’ında.

D)  aralıg’ında.

·        51) Ortalıqtın’ absolyut sındırıw ko’rsetkishi degenimiz ne?

A) jaqtılıq nurı bır ortalıqtan ekınshı ortalıqqa o’tkende anıqlang’an sınıdırıw ko’rsetkishine ortalıqtın’ absolyut sındırıw ko’rsetkishi delinedi.

V) jaqtılıq nurı vakuumnan ortalıqqa o’tkende anıqlangan sındırıw ko’rsetkishi ortalıqtın’ absolyut sındırıw ko’rsetkishi delinedi.

S) jaqtılıq nurı ortalıqtan vakuumg’a o’tkende anıqlang’an sındırıw ko’rsetkishi ortalıqtın’ absolyut sındırıw ko’rsetkishi delinedi.

D) jaqtılıq nurı hawadan ekınshı ortalıqqa o’tkende anıqlang’an sındırıw ko’rsetkishi ortalıqtın’ absolyut sındırıw ko’rsetkishi delinedi.

·        52) Mo’ldır ortalıqlardın’ ajıralıw betınen jaqtılıq nurlarının’ tolıq qaytıwı ne delinedi?

A) jaqtılıqtın’ shag’ılısıwı.

V) jaqtılıqtın’ tolıq shag’ılısıwı.

S) jaqtılıqtın’ qaytıwı.

D) jaqtılıqtın’ sınıwı.

·        53) Ush jaqlı prizmanın’ nurlar prizmag’a kıretug’ın ha’m onnan shıg’atug’ın ekı ta’repı ne dep ataladı?

A) Prizmanın’ betı.

V) Prizmanın’ sındırıwshı betlerı.

S) Prizmanın’ ultanı.

D) Prizmanın’ ta’repı.

·        54) Linzalar qanday bolıp bo’linedi?

A) Do’n’es ha’m oyıs.

V) Tek do’n’es.

S) Tek oyıs.

D) Tu’rlerge bo’lınbeydı.

·        55) Ortaları juqarıp baratug’ın linzalar qanday linzalar dep ataladı?

A) Oyıs linzalar.

V) Tegıs oyıs linzalar.

S) Tegıs do’n’es linzalar.

D) Do’n’es linzalar.

·        56) Linzanın’ optikalıq orayı arqalı o’tıwshı qa’legen tuwrı sızıq ne dep ataladı?

A) Linzanın’ orayı arqalı o’tıwshı sızıq.

V) Linzanın’ bas optikalıq ko’sherı.

S) Ko’sher.

D) Linzanın’ ja’rdemshı optikalıq ko’sherı

·        57) Linzanın’ optikalıq ku’shinın formulasın ko’rsetın’.

A)

V)

S)

D)

·        58) Juqa linza formulasın ko’rsetın’.

A)

V)

S)

D)

·        59) Denenın’ bıyıklıgın h, su’wretleniwının’ bıyıklıgın H dep belgılense linzanın’ sızıqlı u’lkeytıwı nın’ formulasın ko’rsetın’.

A)

V)

S)

D)

·        60) Proektsıon apparatlarda aldında turg’an zattın’ su’wretın hasıl qılatug’ın linza ……. delinedi.

A) Obektıv.

V) Kondensor.

S) Okulyar.

D) Lupa.

·        61) Ko’zdın’ en’ jaqsı ko’rıw aralıg’ı degenimiz ne?

A) 30 sm lık ko’rıw aralıgı en jaqsı ko’rıw aralıgı delinedi.

V) 45 sm lık ko’rıw aralıgı en jaqsı ko’rıw aralıgı delinedi.

S) Ko’z onsha talıqpay zatlardı anıq ko’retug’ın en’ qısqa aralıq en’ jaqsı ko’rıw aralıgı delinedi.

D) Ko’zdın en’ qısqa ko’rıw aralıg’ı en jaqsı ko’rıw aralıg’ı delinedi.

·        62) Mıkroskoptın’ u’lkeytıwın anıqlaw formulasın ko’rsetın’.

A)

V)

S)

D)

·        63) Ko’rıw mu’eshi linzalar ja’rdeminde u’lkeytıletug’ın astronomıyalıq truba ne dep ataladı?

A) Refraktor.

V) Galıley trubası.

S) Bınokl.

D) Kepler trubası.

·        64) Ekı kogerent tolqınnın’ fazalar ayırmasının’ formulasın ko’rsetın’.

A)  

V)

S)

D)

·        65) Nyutonnın’ jaqtılıq saqıynasının’ radıusların anıqlaw formulasın ko’rsetın’.

A)

V)

C)

D)

·        66) Tolqınlıq bet waqıttın’ qa’legen momentınde ekınshı tolqınlardın’ aylanıp o’tiwshisinen ibarat bolıp qoymastan, ba’lkim olardın’ interferentsiyasının’ na’tiyjesi de boladı degen printsip kimnin’ printsipi?

A) Eynshteyn printsipi.

V) Nyuton printsipi.

S) Gyuygens printsipi

D) Gyuygens-Frenel printsipi

·        67) Normal tu’sip atırgan bir san’laqtan difraktsiyalıq maksimum ha’m minimum sha’rtin ko’rsetin’. (san’laqtın’ eni, dıfraktsiya mu’eshi, -spektr tartibi, tolqın uzınlıg’ı).

A)  ,               

V)  ,   

S)  ,    

D)  ,    

·        68) Difraktsiyalıq pa’njerenin’ bas maksımum sha’rtin ko’rsetin’.

A)

V)

S)

D)

·        69) Tu’siw mu’eshi  nın tangensi birinshi ortalıqqa salıstırg’anda ekinshi ortalıqtın’ sınıw ko’rsetkishi  ge ten’ boladı, degen nızam kimnin’ nızamı?

A) Malyus nızamı.

V) Nyuton nızamı.

S) Buger nızamı.

D) Bryuster nızamı.

·        70) Jaqtılıq ku’shinin formulasın ha’m o’lshem birligin ko’rsetin’.

A) , lyumen.

V) , kandela.

S) , lyuks.

D) , lyuks.

·        71) Jaqtırtılıwı 9500 lk, maydanı 1,6 m² bolg’an betke qanday jaqtılıq ag’ımı tu’spekte?

A) 1,5*10³ lm.

V) 16*10³ lm.

S) 15*10³ lm.

D) 160*10³ lm.

·        72) Sındırıw mu’eshi 60⁰ bolg’an tuwrı u’shmu’eshli prizmag’a 50⁰ mu’esh penen nur tu’sedi. Prizmadan shıqqanda nurdın sınıw mu’eshin tabın’.

A) 60⁰

V) 50⁰

S) 57⁰

D) 47⁰

·        73 Optika so’zi qaysı tilden alıng’an?

A) Optika-rus tilinen

V) Optika-latın tilinen

S) Optika-inglis tilinen

D)  Optika-grek tilinen

·        74) Jaqtılıqtın’ elektromagnitlik teoriyası qaysı waqıtları jaratıldı?

A)  XVIII-a’sirdin’ aqırları

V)  XVII-a’sirdin’ basında

S)  XVIII-asirdin basında

D)   XVIII-a’sirdin’ aqırında

·        75) Jaqtılıq kvantları ne dep ataladı?

A)  Makroboleksheler

V)  Fotonlar

S) Elektronlar

D) Neytronlar

·        76) Sİ-de  Plank  turaqlısının’  san  ma’nisi  neshege ten’?

A)  h=6,63*10^-34   Dj*s

V)  h=6,63*10^-29   Dj*s

S)  h=6,2*10^-19   Dj*s

D)  h=9,8*10^-34   Dj*s

·        77) Ken’islıkte jaqtılıq tolqın frontın’ın’ ko’shiwin qaysı printsip ja’rdeminde tu’sindiriledi?

A) Salıstırmalılıq printsipi.

V) Gyuygens printsipi.

S) Galiley printsipi.

D) Eynshteyn printsipi.

·        78) Amerikalı fizik A.Maykelsonnın’ hawada jaqtılıq tezligin anıqlaw ta’jiriybesi nde barabannın’ burılıw waqtının’ formulasın ko’rsetin’.

A)

V)

S)

D)

·        79) Jaqtılıqtın’ ha’r qıylı ortalıqta taralıw tezligin anıqlaw formulasın ko’rsetin’.

A)

V)

S)

D)

·        80) Jaqtılıqtın’ suwdag’ı tezligi hawadag’ı tezliginen neshe ma’rte kishi?

A) 3/2 marte.

V) 4/2 marte.

S) 5/3 marte.

D) 4/3 marte.

·        81) Jaqtılıq nurının’ sınıw mu’eshi degenimiz ne?

A) jaqtılıq nırının’ tu’siw tochkasınan ekinshi ortalıqqa sınıp o’tken nur menen, sol bet arasındag’ı muesh-sınıw mu’eshi dep ataladı.

V) jaqtılıq nurının’ tu’siw tochkasına ekinshi ortalıqtın’ betine ju’rgizilgen perpedikulyar menen ekinshi ortalıqqa o’tken nur arasındag’ı mu’esh-sınıw mu’eshi dep ataladı.

S) jaqtılıq nurının’ tu’siw tochkasınan, sol betke jurgizilgen perpendikulyar menen sol birinshi ortalıqqa qaytqan nur arasındag’ı mu’esh-sınıw mu’eshi dep ataladı.

D) Tu’sip atırgan jaqtılıq nurı menen ekinshi ortalıqqa o’tken nur arasındag’ı mu’esh-sınıw mu’eshi dep ataladı.

·        82) Tu’siw mu’eshi , shag’ılısıw mu’eshi  arasındag’ı mu’eshler o’z-ara qanday boladı?

A)

V)

C)

D)

·        83) Qanday betlerge aynalıq bet delinedi?

A) Shag’ılıstırıw qabiletine ie betlerge.

V) Tegis betke.

S) jaqtılıqtı jaqsı qaytarıwshı ideal sıypaq betke.

D) Qalegen jaqtılıq tu’sip turgan betke.

·        84) Beti shar betinin’ bir bo’limin quraytug’ın aynalar qanday aynalar delinedi?

A) Shar ta’rizli aynalar.

V) Sferalıq aynalar.

S) Ellips aynalar.

D) Parabolalıq aynalar.

·        85) Oyıs sferalıq aynanın’ bas optikalıq ko’sherine parallel bolıp tu’sken nurlar shag’ılısqannan keyin bas optikalıq ko’sherdi kesıp o’tiw tochkası ne dep ataladı?

A) Sferalıq aynanın’ orayı.

V) Sferalıq aynanın’ fokusı.

S) Sferalıq aynanın’ bas fokusı.

D) Sferalıq aynanın’ ushı.

·        86) Sferalıq ayna formulasın ko’rsetin’.

A)

V)

S)

D)

·        87) Absolyut sındırıw ko’rsetkishi qanday ma’nislerge ie bolıwı mu’mkin?

A) Ha’mme waqıt birden u’lken.

V) Ha’mme waqıt birden kishi

S) Ha’mme waqıt nolden u’lken.

D) Ha’mme waqıt nolden kishi.

·        88) Nurlardın’  sınıw mu’eshi  ge ten bolg’andag’ı  tu’siw mu’eshi i_n di ne dep ataydı?

A) Tu’siw mu’eshi.

V) Sınıw mu’eshi.

S) Shegaralıq tu’siw mu’eshi.

D) Shegaralıq sınıw mu’eshi.

·        89) U’sh jaqlı prizmanın’ nurlar prizmag’a kıretug’ın ha’m onnan shıg’atug’ın eki tarepinen duzilgen eki jaqlı mu’esh   ne dep ataladı?

A) Prizmaga nurdın’ tu’siw mu’eshi.

V) Prizmada nurdın’ sınıw mu’eshi.

S) Prizmada nurdın’ shagılısıw mu’eshi.

D) Prizmanın’ sındırıw mu’eshi.

·        90) Linza dep nege aytıladı?

A) Shar formasındag’ı mo’ldir denelerge.

V) Qa’legen mo’ldir denege.

S) Eki sferalıq bet penen shegaralang’an mo’ldir denege.

D) U’sh ta’repke ie bolg’an mo’ldir denege.

·        91) Linzanı payda etiwshi bettin’ sferalıq orayları arqalı o’tiwshi tuwrı sızıq ne dep ataladı?

A) Linzanın’ qosımsha optikalıq ko’sheri.

V) Linzanın’ bas optikalıq ko’sheri.

S) Ko’sher.

D) Nurdın taralıw sızıgı.

·        92) Linzanın’ fokal tegisligi degenimiz ne?

A) Bas optikalıq ko’sherde jatatugın tegislik linzanın’ fokal tegisligi dep ataladı.

V) Linzanın’ bas optikalıq ko’sherine perpendikulyar bolıp, onın’ bas fokusı arqalı o’tetugın tegislik linzanın’ fokal tegisligi dep ataladı.

S) Linzanın’ bas optikalıq ko’sherine perpedikulyar bolıp, onın’ optikalıq orayı arqalı o’tetug’ın tegislik linzanın’ fokal tegisligi dep ataladı.

D) Linzanın’ qosımsha optikalıq ko’sherine perpedikulyar bolıp, onın’ bas fokusı arqalı o’tetug’ın tegislik linzanın’ fokal tegisligi dep ataladı.

·        93) Linzanın’ optikalıq kushinin’ n, R₁ ha’m R₂ ler arqalı anıqlanatug’ın formulasın ko’rsetin’.

A)

V)

S)

D)

·        94) Do’n’es ha’m oyıs linzalarda bas fokus qanday boladı?

A) Do’n’este jormal, oyısta haqıyqıy.

V) Do’n’este ha’m oyısta haqıyqıy.

S) Do’n’este ha’m oyısta jormal.

D) Do’n’este haqıyqıy, oyısta jormal.

·        95) Ekranda mo’ldir bettegi ha’m mo’ldir emes betlerdegi su’wretlerdi ko’rsete alatug’ın apparat ne dep ataladı?

A) Fotoapparat.

V) Diaskop.

S) Mikroskop.

D) Epidiaskop.

·        96) Adamnın’ qa’lewine qarap, ko’zdin’ optikalıq sisteması ko’zden ha’r qıylı aralıqta jaylasqan zatlardın’ anıq ko’riniwin payda etiw qabileti …….. dep ataladı.

A) Ko’rgishlik.

V) Adaptatsiya.

S) Akkomodatsiya.

D) Stroboskopiyalıq effekt.

·        97) Optikalıq asbaptın’ u’lkeytiwin anıqlaw formulasın ko’rsetin’. (-asbapta zattın’ su’wretin ko’riw mu’eshi, -zattı asbapsız ko’riw mu’eshi)

A)

V) G=

S)

D)

·        98) Mikroskoptın’ obektiv ha’m okulyarının’ fokusları arasındag’ı aralıq ne dep ataladı?

A) Fokus aralıqları.

V) Obektiv ha’m okulyar aralıgı.

S) Mikroskoptın’ biyikligi.

D) Mikroskop tubusının’ uzınlıgı.

·        99) Aspan denelerin baqlaw ushın arnalg’an astronomiyalıq truba ne dep ataladı?

A) Teleskop.

V) Galiley trubası.

S) Binokl.

D) Kepler trubası.

·        100) İnterferentsiyanın’ minimum sha’rtinin’ formulasın ko’rsetin’.

A)  

V)

S)

D)

Test juwapları

	0	1	2	3	4	5	6	7	8	9
		v	a	d	v	d	s	a	d	s
1	v	a	d	v	d	s	a	a	d	d
2	s	v	d	v	v	V	d	v	S	s
3	s	d	s	a	V	v	d	s	s	a
4	s	a	a	v	v	a	s	v	a	v
5	v	v	v	v	a	a	d	v	s	v
6	a	s	a	a	a	v	d	V	d	d
7	v	s	s	d	a	v	a	V	v	s
8	d	v	a	s	v	s	a	A	s	d
9	s	v	v	d	d	d	s	S	d	a
10	S

TALABALAR PAYDALANIWI USHIN

A’DEBIYATLAR DIZIMI

M.İsmoilov, P.Xabibullaev, M.Xaliulin. Fizika kursı. Toshkent, O’zbekiston, 2000y.

R.V.Pol`. «Optika i atomnaya fizika» M:  “Nauka” 1997.

A.N. Matveev. «Optika» M:  “Vısshaya shkola” 1995.

E.İ. Butikov. «Optika» M:  “Vısshaya shkola” 1996.

A.M.Sarjevskiy. «Optika» III tom. Mınsk. 1994.

N.M.Godjaev. «Optika» M:  “Vısshaya shkola” 1996.

B. M. Yavorskiy, A.A.Detlaf. «Kurs fiziki» I-III tom. M:  “Vısshaya shkola” 1994.

M.O’lmasova va boshqalar. “Fizika” (Elektr, optika, atom va yadro fizikası) T:  “O’qituvchi” 1995.

U.Sh. Begimkulov, O.A.Gadoev, X.M. Maxmudova  Fizikadan praktikum. Optika va kvant fizika. T., Musiqa nashriyoti,  2006 yil, 223 bet.

TDPU portalıda: www.pedagog.uz   yokı  tdpu-INTRANET ped.

Qo’shimcha adabiyotlar

Umumiy fizika kursidan masalalar to’plami (M.S.Tsedrik tahriri ostida). Toshkent, O’qituvchi, 1991y.

Feynman R.,Leyton’ R.,Sends M. Elektrichestvo. Elektrodinamika. Moskva, İzdatel`stvo URSS, 2005 y.

V.S.Vol`kenshteyn. «Umumiy fizika kursidan masalalar to’plami». M. "Nauka", 1999.

TDPU portalida www.pedagog uz  yoki tdpu-INTRANET ped.

E.M.Gershenzon’ i dr. Kurs obshey fiziki. Optika i atomnaya  fizika. M., "Prosveshenie", 1996.

Elektron ta’lim resurslari

1.     www.tdpu.uz

2.     www.pedagog.uz

3.     www.ziyonet.uz

4.     www.edu.uz

5.     http://window.edu.ru/window/

M A Z M U N I

1. KIRISIW………  ………………………………………………………...3
2. Optika pa’ni boyınsha talabalardın’ o’zlestiriwi kerek temalar.........................................................................................................4
3. №1-O’z betinshe jumıs tapsırmaları. Jaqtılıqtın’ elektromagnitlik teoriyası…………...………………………………………………………6
4. №2-O’z betinshe jumıs tapsırmaları. Jaqtılıq derekleri..………………………………………………………….….........6
5. №3-O’z betinshe jumıs tapsırmaları.

     Jaqtılıqtın’ shag’ılısıwı………………………………………….…..7

6. №4-O’z betinshe jumıs tapsırmaları.Sferalıq aynalar……......…..8
7. №5-O’z betinshe jumıs tapsırmaları.Jaqtılıqtın’ sınıwı. Jaqtılıqtın’ tolıq shag’Ilısıwı………………………………………8
8. №6-O’z betinshe jumıs tapsırmaları. Linzalar.Linzada jaqtılıq dereginin’ su’wretleniwin jasaw. Linzada denenin’ su’wretleniwin jasaw…………………….………………….…………….……………….9
9. №7-O’z betinshe jumıs tapsırmaları. Ko’z. Optikalıq a’sbaplar………………………………………………………………….11
10. №8-O’z betinshe jumıs tapsırmaları. Jaqtılıqtın’ tolqın qa’sietleri menen tu’sindiriletug’ın ha’diyseler. Interferentsiya qubılısı……………………….…..…………………………………….12
11. №9-O’z betinshe jumıs tapsırmaları. Dıfraktsiya qubılısı……………….………………………………………………...13
12. №10-O’z betinshe jumıs tapsırmaları. Jaqtılıq tolqınlarının’ polyarizatsiyalaniwi….….………………………………………….…...13
13. №11-O’z betinshe jumıs tapsırmaları. Fotometriya tıykarları..................................................................................................14
14. №12-O’z betinshe jumıs tapsırmaları. Nurlanıw energiyası ag’ımı………………………….………………………………………..15
15. Test sorawları……………….…………………………………………..16
16. A’debiyatlar …………………………………………………………….39

A.Jumamuratov, M.A.Jumamuratov, I.Sdıkov, G.Seytmuratova

OPTIKA PA’NINEN O’Z BETINSHE JUMISLARDI ORINLAW BOYINSHA TAPSIRMALAR HA’M TEST SORAWLARI

(Metodikalıq qollanba)

Metodikalıq qollanba A`jiniyaz atındag`ı No`kıs ma`mleketlık pedagogikalıq institutı ilimiy-metodikalıq ken’esinin’      -                  20  -jilg’ı №  protokolı menen baspadan shıg’ariwg’a usinis etilgen.

 

 

 

Tex.redaktor 

Korrektor

Operator

 

A`jiniyaz atındag`ı NMPI kishi baspaxanasında basilg’an