"Уҡыусыларҙы китап уҡыуға йәлеп итеү" темаһы буйынса проект эше

“Уҡыусыларҙы китап уҡыуға йәлеп итеү”
темаһы буйынса проект эше.

                Дыуан районы Мәсәғүт лицейының

                                                                                 башҡорт теле һәм әҙәбиәте                   

                                                                                   уҡытыусыһы Янова Рәмилә 

                                                                                 Мөхәмәтйән ҡыҙының эше

Әҙәбиәт “әҙәп” һүҙенән алынған. Халыҡ ижады ынйылары, әҙәби әҫәрҙәр борон-борондан тәрбиә сығанағы булып торған. Йәш быуынға әхлаҡи, рухи тәрбиә биреүҙә әҙәбиәттең роле баһалап бөткөһөҙ. Үкенескә ҡаршы бөгөнгө йәмғиәттә әҙәбиәткә иғтибар кәмегәндән-кәмей бара. Китапты, телевизор, компьютер һәм башҡа техник саралар алыштыра. Шундай шарттарҙа әҙәбиәт уҡытыусыһының маҡсаты – уҡыусыларында китапҡа ҡарата һөйөү тәрбиәләү.

    Сығышымдың темаһы: Уҡыусыларҙы китап уҡыуға йәлеп итеү.

Актуаллеге: әҙәбиәт дәрестәрендә уҡыусыларҙың ижади һәләттәрен үҫтереүҙә иң мөһим шарттарҙың береһе булып әҙәби китапты уҡырға өйрәтеү иҫәпләнә, әгәр мәктәптә уҡыу күнекмәһе бирелгән икән, киләсәк тормошта ла улар китаптан айырылмаясаҡ.

Проблема: уҡыу тиҙлеге түбән булған балаларҙы әҙәби әҫәр уҡыуға ҡыҙыҡһындырыу ғына түгел, ғөмүмән, башҡа предметтар буйынса ла белем алыуға иғтибарҙарын йүнәлтеү ауыр

Гипотиза: тасуири уҡыу кешелә эстетик зауыҡ тәрбиәләй, уҡысы күңеленә тәьҫир итеп, әҙәби әҫәр логик һәм образлы фекерләргә өйрәтә, хис-тойғоно байыта.

Маҡсат: әҙәби әҫәрҙе уҡыуға ҡыҙыҡһыныу уятыу;

                Уҡыусының логик фекерләүен , телмәрен үҫтереү, рухи яҡтан байытыу һәм ижади шәхес итеп үҫтереү;

               Төрлө сығанаҡтар менән эш итергә, ҡатмарлы эш төрҙәрен үтәргә, үҙ фекерҙәрен иҫбатларға өйрәнеү,

Уҡыусыларҙа әҙәбиәткә ҡыҙыҡһыныу, белем алыуға ынтылыш тәрбиәләү.

Бурыстары:

  -        Китап- белем шишмәһе

Кешенең белемле булырға ынтылыуы борон-борондан килә. Был бик тәбиғи, сөнки белемһеҙ кеше юҡ-барға ышанып йәшәгән. “Белемгә йот юҡ, белемһеҙгә ҡот юҡ” кеүек мәҡәлдәр аша халыҡ үҙенең белемгә ынтылыуын әйткән.

                         “Белем алаң тиһәң ни саҡлы?

                           Һөй, хөрмәт ит, ярат китапты”

                                                                              Ғ.Туҡай

- Китап - тормош көҙгөһө

Тормошто танып-белеү буйынса кешенең юғары күтәрелеүенә матур әҙәбиәт бик ныҡ ярҙам итә. Әҙәби әҫәр аша тарихи ваҡиғаларҙы, ғаилә мөнәсәбәттәрен, этика нормаларын һәм башҡа бик күп нәмәләрҙе өйрәнеп була.

   Радищев: “Танып белеүҙә кеше ни ҡәҙәр юғарыраҡ күтәрелһә, күренештәр уға шул ҡәҙәр киңерәк асыла”

-          Китап – кәңәш биреүсе

-           “Юҡҡа ғына, яҡшы китапты беренсе тапҡыр уҡығас, үҙеңде яңы дуҫ осратҡандай хис итәһең “ ти француз яҙыусыһы, философ-мәғрифәтсе Ф.М. Вольтер

                    Кеше, бигерәк тә үҫмерҙәр, төрлө һорауҙарға тиҙ генә яуап таба алмай аптырап ҡалыусан булалар, бына шунда уларға әҙәби китаптар ярҙамға килә ала.

Нигеҙе: Китап уҡыуҙы ойоштороуҙың нигеҙе - әҙәби әҫәрҙе уҡыуҙың әһәмиәтен аңлатыуҙа, ләкин ни өсөндөр быға тейешле иғтибар биреп еткерелмәй, уҡыусыларҙа китап уҡыуға ҡыҙыҡһыныу уянмай. Китап уҡыуҙың әһәмиәте күп яҡлап һәм ышаныслы дәлилләнһә генә, уҡыусыларҙа әҙәби әҫәргә ҡарата тәрән ҡыҙыҡһыныу тыуҙырырға мөмкин.

      Алымдар:

-          сәнғәтле, тасуири уҡыуҙың әһәмиәтен бер нисә төр алым менән еткерергә була:

-          һәр дәрес башында үткәрелгән “шиғриәт минуттары”

-          авторҙың үҙе йәки күренекле артистар башҡарыуында фонояҙманы тыңлау (асыҡ дәрестә ошо алымды ҡулландым)

-          әҫәрҙең ҡыҙыҡлы урынын алып бер-береһенә һорауҙар биреү. Уңышлы бирелгән һорауҙар уҡыусының әҫәрҙе күңел аша үткәреүен, аңлауын күрһәтә. Уҡытыусы әҙерләп килгән һорауҙарға ҡарата  тиҫтерҙәре әҙерләгән һорауҙар ҡыҙыҡлыраҡ.

-          Уҡылған әҫәр буйынса уҡыусылар презентация эшләп яҡлайҙар;

-          Иң күп китап уҡыусылар бәйгеһе ойошторам; һәр уҡыусының кластан тыш уҡылған әҫәрҙәрҙе яҙып, ҡыҫҡаса анализлау өсөн дәфтәрҙәре бар;

-          Уҡыу темптары түбән булған уҡыусылар менән индивидуаль эш алып барыу;

Хәҙерге заман талап итеүенсә, бала үҙ аллы белем алырға, алдына ҡуйылған проблеманы сисергә ынтылырға тейеш. Быға үҫтереүсе уҡытыу методикаһының алымдарын ҡулланыу бик отошло тип таптым. Мәҫәлән:

-тексҡа исем ҡушыу;

-билдәһеҙ текстың исеменә ҡарап йөкмәткеһенә прогноз яһау;

- башҡа әҫәрҙәр менән сағыштырыу;

- әҫәр буйынса сценарий яҙыу, һүрәт төшөрөү;

        Һөҙөмтә: