Урочы темæ: ОЛИМПАГ СИМВОЛИКÆ 2014 Грамматикон темæ: НОМДАР (Фæлхат кæнынны урок)

ГОМ УРОЧЫ ПЪЛАН

Урочы темæ:

ОЛИМПАГ СИМВОЛИКÆ  2014

Грамматикон темæ:

НОМДАР (Фæлхат кæныны урок)

Агкацаты Тотразы чызг Людмилæ

Республикон  Аивæдты лицейы

ирон æвзаг æмæ литературæйы ахуыргæнæг

Дзæуджыхъæу, 2014

                                          ГОМ УРОК

Урочы темæ: ОЛИМПАГ СИМВОЛИКÆ  2014

Грамматикон темæ: НОМДАР (Фæлхат кæнынны урок)

Нысан: 1. Ныффидар к æнын рацыд æрмæг номдарæй.

             2. Ныхасы рæзтыл куыст.

             3. Олимпаг хъæзтытæм уарзондзинад гуырын кæнын.

Цæстуынгæ æрмæг: интерактивон фæйнæг, презентации, текст, ахуыргæнæн чингуытæ, ноутбук, планшет.

Урочы цыд:

Организацион хай:

- Уæ бон хорз , сывæллæттæ!

- Æгас цу!

- Нæ уазджытæ, сымах дæр нæм  алы бон æгас цæут! Сывæллæттæ, сымах дæр салам раттут (сæ сæртæй æркуывтой).

- Сбадут.

Ахуыргæнæджы раныхас:

- Сывæллæттæ, цалдæр боны размæ нæ республикæйы хицауадмæ æрбарвыстой электрон фыстæг.  Æмæ йæ сымахæн дæр бакæсон.

(2-аг слайд -  …Комитеты номæй уын, Иры адæм, бузныг зæгъæм. Алцыдæр арæзт æрцыд стыр æмвæзадыл. Ирыстон у чемпионты бæстæ æмæ та йӕ ногæй нӕхи цæстӕй федтам, куыд ӕнувыд стут Спорты бæрӕгбоныл...)

- Сывæллæттæ, цымæ нæм ацы фыстæг Уæрæсейы олимпаг комитеты сæрдар Александр Жуков цæмæн æрбарвыста, фæнды уæ йæ базонын?

- О.

- Ацы фыстæгимæ ма уыди ныв дæр. Уыцы нывмæ гæсгæ сымах базондзыстут, нæ республикæмæ фыстæг æрвыст цæмæн æрцыди, уый.

Фæлæ уал ныффыссæм абоны нымæц æмæ нæ урочы темæ (скъоладзаутæ фыссынц тетрæдты нымæц æмæ темæ).

- Æрбакæсут ма нывмæ. Цы уынут нывы?

- Олимпаг  эмблемæ, тырыса æмæ олимпаг арт.

(3, 4-æм  слайдтæ – олимпаг тæлытæ (цæгтæ), олимпаг арт)

- Зæгъут ма, цы нысан кæнынц ацы фондз тæлыйы?

- Ацы фондз тæлыйы сты олимпаг хъæзтыты тырыса æмæ нысан кæнынц Зæххы цъары 5 континенты.

- Хуызтæм гæсгæ та сæ зонут?

- О.

(хъазты хуызы рацæуынц сывæллæттæ, исынц карточкæ тæлыйы нывимæ, цы хуыз схауа, уымæ гæсгæ дзуапп дæттынц цавæр кантинент нысан кæны æмæ йæ фæйнæгыл магниттæй фæнысан кæнынц)

(5, 6-æм слайдтæ – континенттæ)

Æрвхуыз – Европæ нысан кæны

Бур – Ази

Сау – Африкæ

Цъæх – Австрали æмæ Океания

Сырх – Америкæ

- Ацы дзырдтæ иууылдæр цы сты?

- Континентты нæмттæ, ома сты сæрмагонд нæмттæ.

- Уæдæ æвзагзонынады та куыд хуыйнынц ацы дзырдтæ?

- Номдартæ.

- Тынг раст! Уæдæ чи зæгъдзæн, абон нæ урочы цæуыл дзурдзыстæм?

- Номдартыл.

(7-æм слайд – урочы темæ)

- Раст. Абоны урок хуымæтæджы урок нæу, ныффидар кæндзыстæм номдары тыххæй цы базыдтам, уый. Бакусдзыстæм ныхасы рæзтыл æмæ куыд бамбæрстат, афтæмæй нæ урок баст у Олимпаг символтимæ.

Франталон æрфарст:

- Цы хонæм номдар?

- Предмет цы ныхасы хай нысан кæны, уый хуыйны номдар.

- Куыд ивынц номдартæ?

- Номдартæ ивынц нымæцтæм гæсгæ. Нымæцтæ сты дыууæ: иууон æмæ бирæон.

Æмæ ивынц хауæнтæм гæсгæ.

- Ирон æвзаджы цал хауæны ис?

- Ирон æвзаджы ис аст хауæны:

Номон – чи? цы?

Гуырынон – кæй? цæй? кæм? цæм?

Дæттынон – кæмæн? цæмæн?

Арæзтон – кæмæ? цæмæ?

Иртæстон – кæмæй? цæмæй? кæцæй?

Æддагбынатон – кæуыл? цæуыл?

Цæдисон – кæимæ? цæимæ?

Хуызæнон – кæйау? цæйау? куыд?

- Номдартæ арæзт куыд æрцæуынц?

- Номдартæ арæзт цæуынц æнæаразгæ æмæ аразгæ бындуртæй иу цалдæр амалæй: разæфтуанты руаджы (мæ-), фæсæфтуанты руаджы (-ад, -дзинад, -дон, -ой), бындурмæ уыцы иу рæстæгразæфтуан æмæ фæсæфтуан бафтауыны руаджы, бындуртæ кæрæдзийыл бæттыны руаджы, æндæр ныхасы хæйттæ номдартæм куы рахизынц, уæд уый руаджы дæр.

- Олимпаг тырысаиы нывимæ ма уыди арты ныв дæр.

(8-æм слайд – олимпаг арты ныв).

- Цымæ цы нысан кæны арт та? Цæмæй йæ базонæм, уый тыххæй бакусдзыстæм текстыл. Уæ хорзæхæй, бакæсæм уал æй.

Текст:                                              Олимпаг арт.

Олимпаг арт у Олимпаг хъæзтыты символтæй иу. Судзы, хъæзтытæ цы горæты цæуынц, уым, сæ райдианæй сæ фæстаг боны онг. Рагон грекъæгты Арт ссудзыны æгъдау раудгас кодтой 1928 азы Амстердамы олимпаг хъæзтыты. Фæлæ æрмæстдæр 1936 азы Берлины цы Олимпаг хъæзтытæ уыд, уым фыццаг хатт арæзт æрцыди эстафетæ, кæцыйы Олимпа гарт лæвæрдтой къухæй къухмæ номдзыд спортсментæ сæ кæрæдзимæ.

Афтæ, 1980 азы Олимпа гарт фыццаг хатт ссыгъди Советон паддзахады. Уæдæй абонмæ рацыди 33 азы, цалынмæ та Уæрæсейы зæххыл адæм ног        æй цин кæной Олимпаг хъæзтыты бæрæгбоныл.

Олмпаг арты эстафетæ арæзт æрцыди Уæрæсейы алы къуымы дæр. Уый æхсæн тъæнджы мæйы æртынæм боны Ирыстоны цæрджытæ дæр банкъардтой «Адæмы иудзинвды тых». Олимпа гарт та къухæй къухмæ лæвæрдтой ахæм номдзыд спортсментæ, куыд Гуæцæлты Хадзымурат, Бæройты Хасан, Мæхъиты Иринæ, Бæцæзаты Руслан æмæ æндæртæ.

Ныр фондз боны дæргъы Арт судзы Сочийы, Олимпаг хъæзтыт сæйраг сахары.

Хæслæвæрдтæ текстмæ:

- Ссарут иууон æмæ бирæон нымæцы æвæрд номдартæ.

- Хауæнтæм гæсгæ æвæрд номдартæ.

- Сæрмагонд æмæ иумæйаг номдартæ.

- Равзарут дзырд пъланмæ гæсгæ: 1-аг къ. – къухæй, 2-аг къ. – грекъæгты

                                 а) цавæр ныхасы хай у?

                                 æ) дзырды райдайæн формæ (номон х., иууон н.)?

                                 б) сæрмагонд ном у æви иумæйаг?

                                 в) кæцы нымæцы ис?

                                 г) кæцы хауæны ис?

                                 гъ) цавæр уæнг у?

Къухæй – номдар, къух, иумæйаг, иууон нымæц, Иртæстон хауæн, æххæстгæнæн.

Грекъæгты – номдар, грекъаг, иумæйаг, бирæон нымæц, Гуырынон хауæн, æххæстгæнæн.

- Тынг хорз бакуыстат! Зæгъут мам мын, уæ хорзæхæй, Сочийы Олимпиадæйы талисмантæ та цы сты?

- Арс, тæрхъус, леопард.

(9-æм слайд – Олимпаг талисмантæ)

- Уæ разы дыууæ гыццыл къоппы, сæ мидæг ис дзырдтæ, кæцытæй хъуы саразын хъуыдыйæдтæ æмæ сæ равзарын хъуыдыйады уæнгтæм гæсгæ. Фæлæ командæтæй фыццаг къопп чи равзардзæн, уый та сбæрæг уыдзæн, фарстайæн дзуапп раздæр чи ратта, уымæй.

Фарст: Уæрæсейы командæмæ ныр æдæппæтæй цал майданы ис?

(фарстæн дзуапп фыццаг цы командæ ратта, уый фыццаг æвзары къопп)

1.       Тæрхъус йе 'мбæлттимæ уарзы ахуыр кæнын, къахдзоныгътыл бырын, зарын.

2.                 Арс ацы зымæг нæ фынæй кæны, къахкъæлæттыл быры æмæ керлингæй хъазы.

3.                 Леопард у хъæбатыр-ирвæзынгæнаг, уарзы сноуборд æмæ кафын.

(10, 11- æм слайдтæ – хъуыдыйæдтæ)

 - Тынг хорз бакуыстат.

 - Ныр та спайда кæндзыстæм дистанцион ахуырады технологийæ – алкæмæн дæр уæ уарзон интернетæй.

Куыд зонæм, афтæмæй Ирыстоны ис бирæ номдзыд Олимпаг чемпионтæ. Сымах дзы цымæ кæй зонут?

 -Фыццаг къорд интернеты агуры информаци Олимпаг чемпион Гуæцæлты Хадзымураты тыххæй, дыккаг къорд та Олимпаг чкмпион Хуыгаты Аланы тыххæй. (ссарын информации, ирон æвзагмæ йæ ратæлмац кæнын æмæ йæ хи ныхæстæй радзурын).

(12, 13-æм слайдтæ)

- Ацы урок хуымæтæджы урок нæу, уазæгуаты нæм æрбацыди фæсивæд дæнцæг кæмæй исынц, æртынæм январы нæ Республикæйы Олимпаг Арт номдзыд спортсменты æмрæнхъ чи хаста, Дунейы вице-чемпион джиу-джитсуйæ – Бæцæзаты Руслан.

(14, 15, 16, 17-æм слайдтæ)

(Русланы раныхас)

Хæдзармæ куыст:

Уæ уарзондæр спортты хуызтæй иуыл цыбыр сочинени.