Урок казахского языка на тему "«Махамбет -арқалы ақын, азаттық жыршысы»" (9 сынып)

Карманов жалпы орта білім беретін мектеп- балабақшасы

АШЫҚ САБАҚ

«Махамбет -арқалы ақын, азаттық жыршысы»

(қорытынды бағалау сабағы)

9- сынып

Өткізген: қазақ тілі мен әдебиеті

Пән мұғалімі  И.С.Каменова

2013 -2014 оқу жылы.

Ой  қозғау сатысы (Мотивация)

Тәуелсіздік текке бізге келмеген,

Талай бабам қанын төгіп ерлеген.

Жүзеге асып бабалардың арманы,

Ұрпақ келді, елім деген жер деген.

Ойлан, есіңе түсір!

-Қазақ халқының бас бостанығы үшін күрескен кімдерді білесіңдер?

-          Ол ақынның «Тарланым» деген өлеңі бар. Ол осы өлеңін Исатайға арнаған.   

Осы бейнелі суреттерді көрген кезде есіңе кімдер және не түседі?

(Оқушылар өз ойларын таратып айтады)

                                            

Кімдер бейнеленген?

«Махамбет -арқалы ақын, азаттық жыршысы»

Қорытынды сабақ (білімді тексеру, бағалау )

САБАҚТЫҢ МАҚСАТЫ:

Білімділігі: Оқушыларға туған елім деп еңіреп өткен біртуар талантты патриот ақын Махамбет Өтемісұлының өмірі мен шығармашылығын, өлеңдеріндегі өршіл рухты жырларының көркемдік ерекшелігін, өзіне тән тілін, мәні мен маңызын ұғындыру;

Дамытушылығы: Оқушылардың өз бетімен ізденісін қалыптастыру, алған әдеби білімдерін тарих сабағынан жиған білімдерімен тұжырымдап, өзіндік түйін жасауға, өзіндік бағалауға үйрету:

Тәрбиелігі: Туған жерді жан аямай Махамбетше сүюге, бабалардың ерлік рухын сезінуге, ерлік поэзиясынан мейірі қанғанша сусындауға тағылымдау.

Көрнекілігі: Махамбет суреттері, сызба- кестелер, оқиға суреттері- бәрі интерактивті тақтада көрініс табады.

Сабақтың әдісі:  Іздендіру, ұжымдық жұмыс, топтық жұмыс.

Сабақтың түрі:  Қорытынды сабақ (білімді тексеру, бағалау )

(Сыныпты үш топқа бөлу)

  І топ: «Ақын»   топ басшысы:                 

                                                   Ә.Нурмуханова.     

  ІІ топ:  «Батыр» топ басшысы:                 

                                                    Б.Мусаева.                

ІІІ топ: «Күйші»   топ басшысы:

                                                        А.Сабитова.

“Махамбет” сөзіне білетініңді топтастыр.

(Алдымен  ақын туралы бейнетаспа тыңдау)

Елім деп еңіреген ақын

Отанын сүйген патриот

Еңбекші шаруалардың жыршысы

Ерлікке үндейтін жалынды үгітшісі.

Өр рухты батыр

Күйші компазитор

Қолбасшы

Езуші таптың жауыздығын тайынбай әшкерелеп өткен реалист.

Адал дос

Зерттеу - ізденіс.

І топ -  Ақынның өскен ұрпақтары.

ІІ топ - Махамбет Өтемісұлы туралы жазған ақын-жазушылардың ойлары.

ІІІ топ - Махамбет Өтемісұлының күйлері.

(Ақынның “Өкініш” атты күйі үнтаспадан тыңдалады)

Ақын өлеңдерінің тақырыбын топтастыр

Ел

Халық жайы

Өзі туралы

Замана

Адам

Ерлік

Батырлық, ерлік туралы жырлары:

«Ереуіл атқа ер салмай» өлеңі не туралы?

Көтерілісті, соғысты сипаттайтын өлеңдері:

«Соғыс» өлеңі не туралы?

Исатай дүниеден өткеннен кейінгі өлеңдері:

«Арыстан одан кім өткен?!» өлеңі не туралы?

Махамбеттің өлеңдерін  оқу арқылы ақынды қай қырынан таныдыңдар?                                                   

Атырау қаласындағы «Исатай мен Махамбет» ескерткіші.

Қара қазан, сары бала қамы үшін….!!!

1836-1838 ж.ж. Бөкей ордасындағы Исатай мен Махамбет көтерілісі.

1986 жылғы Алматыдағы «Желтоқсан оқиғасының» мақсат жағынан

үндестігі бар деп ойлайсыңдар ма ? (Пікірлесу)

Сәйкестендіріп, тауып көр!

1803 жыл                                Исатай - Махамбет бастаған шаруалар көтерілісі болды

1838 жылдың                        Махамбет қазіргі  Батыс Қазақстан

12  шілдесінде                       облысының   Жәнібек ауданында дүниеге келді.

1836-1838 жылдары             Көтеріліс жеңіліс тауып, Исатай қаза табады

1829 жылы                             Қарауылқожа Бабажанов бастаған хан жасағының келуі.

1846 жылы                             Махамбет түрмеге қамалады

қараша айында

1836 жыл, 14 сәуір                Махамбет қаза тапты.

Исатай – басшы, мен қосшы.

“ Поэзия минуты”

Венн диаграмма.

Махамбет - Өткір мінезді, өжет, батыр, қолбасшы, ақын, жыршы, жырау, күйші, адал дос, шешен, үгітші, ұйымдастырушы

Исатай – Қолбасшы,  Батыр, Сері, Ержүрек, Адал дос,                         

Ұйымдастырушы, Аңғал

(Махамбеттің Баймахамбет сұлтанмен кездесуінен көрініс)

Эстафеталық шығарма:

І топ «Махамбет маған несімен қымбат?»

ІІ топ “Махамбет десем, ойыма...”

ІІІ топ  “Егер Махамбет тірі болса...”

ТЕСТ  СҰРАҚТАРЫ:

1. Бөкей ордасының территориясы:

А) Еділ мен Жайық арасы. Ә) Жайық пен Тобылдан бастап б) Сырдарияның төменгі ағысы

2.  1838 жылы соғысты орыс  армиясын басқарған кім?

А) Қарауылқожа Бабажанұлы. Ә) Жәңгір хан  б) Гекке

3. 1837 жылы қарашада Исатайдың 3 мыңнан астам қолмен шайқас жүргізген жері?

А) Теректіқұм Ә) Жаманқала б) Тастөбе

4. М.Өтемісұлы қаза болған жыл?

А)1841ж. Ә) 1846ж. б) 1838ж.

5. Ішкі Бөкей Ордадағы хан сарайы қайда орналасты?

А) Жасқұста Ә) Орынборда б) Каспий теңіз өңірінде

6. Махамбетті ұстап берушіге берілген сыйдың мөлшері?

А) 1000 сом Ә) 500 сом б) 400 сом

7. Махамбетті өлтіруге бұйрық берген сұлтан?

А) Жәңгір хан Ә) Баймағамбет б) В.А.Перовский

8. Исатай қаза тапқан шайқас?

А) Киелімола Ә) Ақбұлақ б) Орынбор

9. Исатай мен Махамбет старшын болған ру?

А) Қырғыз Ә) Ұйғыр б) Беріш

10. 1837 жылы Хан сарайын қоршауға алғандағы көтерілісшілердің саны?

А) 600. Ә) 3 мың.  б) 2 мың

«СЕРГІТУ  СӘТІ»

І топ  «Ау, қызғыш құс, қызғыш құс» өлеңін опера жанры түрінде орындау.

ІІ топ  «Мінгені Исатайдың ақтабаны- ай» өлеңін қазіргі  жаңа эстрада жанры түрінде орындау.

ІІІ топ  «Мен, мен едім, мен едім» өлеңін қазіргі  реп жанры түрінде орындау.

   Махамбет поэзиясы өз дәуірінің, сол кездегі қанауға қарсы көтерілген шаруалар көтерілісінің айқын үні.Отанын сүйген патриот - өлеңдерін көпшілік мүддесі үшін жұмсаған, еңбекші шаруалардың жыршысы. Езуші таптың жауыздығын тайынбай әшкерелеп өткен реалист. Өмірінің ақырғы минутына дейін жақсылықты алдағы өмірінен күтіп, ұрпақтарды хан, патша, би, сұлтандарға қарсы күреске шақырып кеткен романтик. Ол – асыл сөздің кені, көркем тілдің ұстазы, ерлікке үндейтін жалынды үгітшісі.
 Махамбет азаттық жыршысына айналды. Махамбет үшін тәуелсіздік жолындағы күрестің қиындығына төзудің өзі поэзияға айналып кеткендей. 

Шындығында, Махамбеттің күллі поэзиясы — бүгінгі тәуелсіздікті жақындату үшін, әділетсіз заманда өмір кешкен өз бейнесі секілді, ал Махамбет есімінің өзі- өз бейнесінен, өзінің өмірлік мақсаттарынан, азаттық үшін күреске толы қиын да бұралаң ғұмырынан тұратын тәрізді:

М -менің мақсат – мұратым

А — асқақ арманым

Х –халқыма

А — аңсаған азаттығын

М-мәңгілік

Б – бостандығын

Е – еркіндігін

Т – тәуелсіздігін тарту ету.

Бүгінгі сабақты «…Махамбет — «ерлердің ісі бітетін» азаттық заманының кезегін жақындату үшін күрескен, елінің азаттығы үшін жанын берген жалғыз ақын», — деген тарихшы Қойшығұл Жылқышиевтің сөзімен қорытындылай келе…

М-

А-

Х-

А-

М-

Б-

Е-

Т-

Х.Бағалау:

(Оқушыларды сабаққа қатысына қарай бағалау)