Урок крымскотатарского языка 2 кл Мевзу: В. Бекирова. Койде биринджи кунь.

Къырымтатар  тили.    Окъув  2  сыныф.

Мевзу: В. Бекирова. Койде  биринджи кунь.

Макъсат: талебелерни В.Бекированынъ тержимейиалы ве язгъан эсеринен таныштырмакъ; талебелернинъ айванлар акъкъында бильги даирелерини кенълештирмек; ифадели окъув усталыгъы устюнде чашышмакъ; табиаткъа ве буюклерге севги ашламакъ; талебелернинъ нутукъларыны арттырув; ана тилимизге ве эдебиятымызгъа севге ашламакъ; халкъ агъыз яратыджылыгъы эсерлеринде ишкирлик ве эмексеверлик мевзуларыны кенъ ишлетильгенини къайд этмек.

Донатмалар: эв  айванларнынъ  ве эв  къушларнынъ ресимлери , огъланчыкънынъ,  къартана, къартбабанынъ ресими .

Дерснинь кетишаты

I. Талебелернинъ рухий къабилиетлерини юксельтюв.

Мектеп  чанъы  чанъылдай

Сеси кескин янгъырай

Дерске вакъында  кирем

Кеч  къалмайып бир дирем.

II.                 Селям  алейкум балалар! Бугуньки дерсимизде  эв  айванларыны ве эв  къушлары  акъкъында  лаф  этеджекмиз.

 -  Сиз насыл  эв  айванларны  билесинъиз?  Эв  къушларыны?

Мозговая атака

III.    – Машалла! Энди  сизнинъ  дикъкъатынъызгъа  бойле  тюркючик  тевсие этем. 

Эв айванларны билем

     Оларгъа мен  сув  берем:

      къой , эчки, мышыкъ, копек,

      сыгъыр,  бузав, ат , эшек

   Эв  къушларны  севем

     Оларгъа мен  ем сепем

     Чипче, тавукъ ве  хораз

     Мысыр, папий  эм де хораз.

IV.     - Бу  айванлар ве къушлар бизлерге насыл файда  кетирелер?

- Адамлар оларны  не ичюн  бакъалар?

- Азбарынъызда  насыл  айванлар  ве къушлар  яшай?

V.      – Машалла !  Энди  тапмаджалы – булмача

Гедже- куньдюз кезерим,

 Ешиль отлар  пек севе

Балаларгъа сют бере

(Сыгыр)

                 Эр бир  шейни сезерим,

                 Сюрюге хырсыз  кирсе

                 Аягъындан тишлерим

                                          (Копек)

 Арабагъа екиле ,

Арпа , джылап  бегене

(Ат)

                 Дёртаякълы, туякълы,

                 Бою алчакъ,

                 Юнюнден  анам оре

                 Чорап ве къолчакъ.

                                          (Къой)

Бардыр эки бойнузы,

Сакъалчыгъы уп-узун.

Сюрю огюнде юре,

Таштан ташкъа секире

(Эчки)

                  Къанаты  бурма

                  Сеси зурна

                                     (Хораз)

э

къ

ч

к

о

п

е

к

х

й

и

о

а

т

с

ы

гъ

ы

р

а

з

VI.      Тезайтымлар устюнден  шилев.

Эчки бир тутум пичен тапты, къапты,

саиби пенджерден кулип  бакъты.

VII.    – Машалла!  Энди шакъалы  икяечикни динъленъиз.

- Къартбаба, бакъынъыз, мышыкъ акъсырды!

- Я не ичюн онъа « Чокъ яша» демединъ ?

- Я манъа ким  «Сагъ ол» дейджек?

VIII. – Энди балалар тахтада язылгъан шиирге дикъкъат  этинъиз. Бу  шиирден сёзлер  «тюшип» кеткен, келинъиз керекли сёзлерни тапайыкъ

Чипчелер

Чивиль-чивиль  чипчелер

Даа бир дирем …

Къанатлары сап -…

Инджечик …

Чивиль-чивиль …

Чивильдешип…

Эгер тары …

Аман чапып…

IХ.     – Машалла! Келинъиз сары  тюсте ренкли кягъытны алайыкъ.  Къарандашнен  чипчечикни  сызайыкъ. Макъассыз, пармакълар  ярдымынен бу  чипчечикни йыртайыкъ.

Х.         Деформация олгъан  метиннен чалышув. Тахдата язылгъан.

Бузавчыкъ

Бузавчыкъ  Зульфиеге  пек  алышты. Зульфие койде яшай эди. Эр кунь бузавчыкъ  чименде отлап юре, Зульфиени  корьгенине чапып келе. Онынъ Къашкъа адлы бузавчыгъы  бар эди.

Янъы мевзуны хабер этюв.

Бугуньки дерсте  В. Бекированынъ  «Койде биринджи кунь» икяесинен   таныш оладжакъмыз.

XI.        .Языджынынъ  аяты  ве фаалиети.

 XII         Лугъат иши

     кой – село , кучелек – щенок , къош – загон (для овец),

     арабакъапу - ворота, ахыр – сарай, кумес – курятник.

XIII.         Муреккеп сёзлерни  окъумагъа  огреюв.

а – ра –ба – къа – пу

та – къыл – дат – ты – лар

бо – са – гъа – дан

ку – люм- си - ре  - ди

тюш – кен – де

къы – чыр –гъан – мы

къа  - ры –да – ды

мы – рыл – да – ды

се –ки – рик – ле – ди

э-  ми- зик – нен

я – къын -  лаш – са

XIV.          Лексик  иши

арабакъапу – ворота

къош – загон   Койлар яшагъан ер

кумес – курятник  Тавукълар яшагъан ер

XV.           Раатлыкъ  дакъкъасы

Вакъ! Вакъ! Вакъ! – эте,

Папийлер чёльге кете.

Папийчик  анасынен

Пешинден чапып ете.

XVI.          «Фиданчыкъ» китабынен чалышув.

 53 саифе.

А) 1 къысым  «Фысылдамакъ» шекилинде окъув.

 Субет

- Ким койге мусафирмликке кельди?

- Энверчикни бабасынен Ким  къаршылады?

- Оларны Ким  беклей  эди?

- Кучелек насыл этип  къаршылады?

- Энверчик къач яшында эди?

Биринджи къысымгъа  серлева къоюнъыз.

Б) 2 къысым «Выжжылдап» окъув.

XVII.     Субет

- Энверчик уянгъанда насыл сеслерни эшитти?

- Олар насыл айванлар эди?

- Пенджереге бакъкъанда  нени  корьди?

- Насыл айван огъланчыкънынъ  аягъына сыйпакъланды?

- Мышыкъ акъкъында не айта билесиз?

XVII.      Зейин уджумы.

- Энверчик насыл этип къартларнен селямлашты?

-  Къартбабасы  Энверчикни не ерге чагъырды?

-  II къысымгъа  серлева   къоюнъыз

3 къысым  - «Зынджырчыкъ» шекилинде  окъув.

   Суаллер

- Азбарда Энверчикнинъ янына  насыл айван чапып кельди?

- Къошта насыл айванлар яшай эди?

- Къозу ве  улакъ акъкъында къартбаба не  анълатты?

- Къозучыкъ насыл эди? Я улакъ?

- III къысымгъа серлева  къоюнъыз.

4 къысым – яхшы окъумагъа бильген  талабе окъуй.

- Ахырда насыл айван яшай эди? Куместе?

- Не ичюн чипчелерни айры туталар?

- Энъ сонъунда  Энверчик кимни ашатты?

- IU къысымгъа серлева къоюнъыз.

XVIII.     Меракълы малюмат.

Энъ яхшы беяз тавукъ йылда 150-180 йымырта къозлай;

Чекиси 2 кило, пуфы 3 кило;

Къаз йылда 20-25 йымырта къозлай, чекиси 6-8 кило;

Папий – 150 йымырта , чекиси 3 кило;

Кокюш – 50-60 йымырта, чекиси 17-19 кило;

Эчки – 500-700 литра сют бере (1 йылда), чекиси 40-45 кило.

XIX.        Аталар  сёзлери окъув ве маналарыны анълатув.

Иши ёкънынъ – ашы ёкъ

Башлагъан ишинъни ташлама

XX.        Умумийлештирюв

а) «Кау-кау!» - деп насыл айван къычыра?

    «Ко-ка-ре-ку!», «Му-у-у!», «Ба-а-а!»,

    «Ма-а-а!», «Ме-ке-ке!», «Мо-о-о!»,

    «Къо-къо-къо!».

б)  Дерсликте  олгъан суаллерге  джевап  берюв.

 Пекитюв

- Дерсимизни бегендинъиз?

- Энверчик акъкъында не айта  билесиз?

- Бу икяе неге огрете?

- Энъ меракълы вазифе?

XXI.         Эв вазифеси

Эв айванларны я да эв къушларнынъ ресимини сызынъыз. Икяени ифадели окъумагъа

азырланынъыз.