Урок марийской литературы в 6 классе по рассказу А.Мичурина-Азмекея "Керем онго" ("Ловушка")

Урокын темыже:  А.Мичурин-Азмекейын «Керем онго» ойлымашыштыже Мирон кочан образше.

Урокын цельже:  а) Мирон кочан образшым лончылен, тудын яндар, поро чонжым, пўртўсым уло кумылжо дене йєратен моштымыжым, тудын поянлыкшым арален кодаш тыршымыжым поснак палемдаш; б) тунемше-влакын тўткылыкыштым пўсемдаш, исследовательский навыкыштым, каласкален моштымыштым вияндаш; в) пўртўсым йєраташ, тудым арален шогаш таратымаш.

Оборудований: А.Мичурин-Азмекейын «Керем онго» ойлымаш, Н.Некрасовын «Дед  Мазай и зайцы» текст-влак, компьютер, проектор, «Дед Мазай и зайцы» мультфильм.

Урокын радамже:

1.      Орг.ужаш. урокын темыж ден идейжым палдарымаш.

2.      Актуализаций:

- Молан ойлымаш «Керем онго» маналтеш? Ойлымаш мемнам молан туныкта? Можо але ко тыланда утларак келшыш?

3. Урокын темыж дене паша.

Т.М. – Рвезе-влак, а те паледа мо, мом ончыкта Мирон лўм? Молан писатель тиде лумым кучылтын? Айста, йолташ-влак, Эльвинам колыштына, тудлан посна заданий пуалтын ыле:тиде лумын мом ончыктымыжым пален налаш

/Ибатова Э. каласкалымыже/

Т.М.  – Чынак вет, келшен толеш? Вот тыге керек-могай писателят шке геройжылан тыглай гына огыл лумым пуа, чылажымат шотыш налеш.

- Мирон кугызам кузе суретлыме? Могай койыш-шоктыш дене тудо ойыртемалтеш?

/тунемше-влакын мутышт: поро, пуртусым йората, янлык-кайык-влакым чамана, нунылан полша, ен-влакым вурса, пуртус нерген пеш шуко пала…./

- Мирон кугыза мом туныктен ойла, молан туныкта мемнам?

/Ишпаева Д. ойла/

- Мирон кугыза гай ен-влакым паледа мо? Ком пуртусым аралышылан шотлаш лиеш? /Лесникым/ Чынак, уло тыгай профессий, кудыжо чодырам, тушто илыше чыла чонаным пала, нуным арала. Мыланна ынде Маша пален толмыжым каласкала.

/Ишмуратова М. каласкалымыже/

- Тиде ойлымашым лудмеке, ала эше иктаж-могай произведений ушыш толын пура? /Н.Некрасовын «Дед Мазай и зайцы» почеламутшо/. Лудында мо тиде произведенийым? Монденда гын, изишак шарналташ мультикым ончена. Только сайын, туткын ончыза, вара ме Мирон кугыза дене  Мазай кочам танастарена.

/ «Дед Мазай и зайцы» мультфильмым ончымаш/

- Могай вара икгайлыкыштым ужаш лиеш?

Мазай коча	Мирон кугыза
Сюжетын рудо йыжынже: азапыш логалше меран-влакым утарымаш. Кугу вуд годым меран-влакым поръен кашакын кучымышт,, пуштедымышт шотышто геройын чон йосын азапланымыже («Где у них совесть?..»)	Сюжетын рудо йыжынже: керем онгыш логалше сузо-влакым утарымаш. Ик ен (Курий Васлий) оптышым шындылын. Мирон кугыза шыдыж дене манеш: «Тыгай йон дене пытараш – кугу намыс!»
Мазай коча пуртусышто чыла чонаным йората, неле годым нунылан полышым пуа. Тудо кок мужыр мераным монгыжо конден ырыктен  эмлен колта	Мирон кугыза пуртусым аралаш да тудын поянлякшым шукемден шогаш ужеш. Пунчо лыгеш кишым йыгалтен, сузын сусыржым эмла.
Меран-влакым эмлен колтымек, «Не попадайтесь зимой» манын ужата	Кайыкын сусыржым эмлымек, Мирон кугыза манеш: «Тетла ит логал».
Мазай коча – йомартле, мыскараче, илышым йоратыше, кукшо гуманизм шулышан\. Шочмо пуртусым нимучашдыме йоратыше.	Мирон кугызанат мыскараче койышыжо пыртак шижалтеш. Но писатель тидлан кугу верым ок ойыро.

Т.М. -Азмекей шке ойлымашлаштыже янлык ден кайыквусо нерген воза гынат, айдемым рудо верыш луктеш. Писатель геройжо-влак гоч пуртусым йораташ, тудын поянлыкшам шукемдаш ужеш. Кажне ен шочмо пуртусым эреак арален, чот переген шогышаш – ойлымашын рудо шонымашыже.

- А ынде ойлымашым сылнылык могырымат шергал налына. Писательын шкенжын пуртусым, шочмо кундемжым сайын палымыже коеш: могай пушенге-влак кушкыт, могай янлык ден кайыквусо-влак илат, вер-шорын лумыштымат сайынак пала./Капаров А., Семенов Н., Шамеев В. мутышт/

- А могай эпитет ден танастарымаш-влакым кучылтын? Нуныжо мо нерген ойлат?

/ Таканаевын В. мутшо/

Т.М. - Рвезе-влак, таче ме пуртус нерген ятыр ойлышна, ойлымашын тун шонымашыжымат палышна, а те пуртусым аралаш кузе полшеда? Эше могай проблеме-влак улыт мемнан йырым-йырна?

/Фото-влакым ончымаш. Пажбекова К.-н каласкалымыже/

4.      Иктешлымаш.

Т.М. –Пуртус – мемнан илышна, моторлыкна. Яндар пуртус лонгаште айдеме шканже у вийым налеш. Пуртус деке мелын шогышо ен лывырге койышан, поро чонан лиеш. Шочмо пуртусым эреак тузатен толаш – кажне енын кугу суапше, порысшо.

М/п.  А.Мичурин-Азмекейын эше вес ойлымашыж-влакым: «Оланге ден шеренге», «Шумдымо айдеме» - лудаш.