Урок на тему "Елі үшін еңіреген ұлы тұлға Д. Бабатайұлы "

Күні:	Курсы:	Тобы:		«Бекітемін»
	І	№191		«Қармақшы аграрлы-техникалық»колледж
				директорының оқу- ісі  жөніндегі
				орынбасары:________Г.Аралбаева

Сабақтың тақырыбы: Елі үшін еңіреген ұлы тұлға Д. Бабатайұлы
Сабақтың мақсаты:
-ХІХ ғасырдың алғашқы жартысында ғұмыр кешкен кемел ақын Дулат Бабатайұлының шығармаларының маңыздылығын, өміршеңдігін түсіндіре отырып оқушы білімдерін тереңдету, толғаулары арқылы адамгершілікке, шынайылыққа, ұлттық рух пен патриоттық сезімге тәрбиелеу және өмірдегі болатын әділетсіздікке өз тұжырымын жасай алатындықтарын үйрету.
Сабақтың мазмұнына байланысты міндет:
1. ХІХ ғасырдың бірінші жартысындағы тарихи жағдай.
2. Зар заман ақындарымен танысу.
3. Дулат – релист ақын.
4. Ақынның шығармалары мен өлеңдерінің тақырыбы.
5. Ақынның қазақ әдебиетіне қосқан үлесі.
6. Д. Бабатайұлы шығармашылығындағы дәстүр мен жаңашылдық жайында.
Сабақтың әдіс - тәсілдері: Сын тұрғысынан ойлау
Сын тұрғысына байланысты міндет: негізгі мәселені жеке, топпен анықтау
Стратегиялар: ой шақыру, сұрақ - жауап, топтастыру
Көрнекіліктері: үлестірмелі парақшалар, ақынның шығармалары жинағы, интерактивті тақта, «Жеті ғасыр жырлайды» жинағы.

Сабақ/оқу барысы

Реттік        №	Сабақ/оқу  кезеңі	Мазмұны
1	Ұйымдастыру   кезеңі      1.Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.       2.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.       3.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
2	Өткен сабақтар бойынша білім деңгейлерін тексеру(үй тапсырмасын сұрау) М. Өтемісұлының өмірі мен шығармашылығы Өлеңдерінен үзінді сұрау .
3	Жаңа сабақты (материалды) түсіндіру  Қызығушылықты ояту Ой шақыру 1. ХІХ ғасырдың бірінші жартысындағы Қазақстанның саяси - экономикалық жағдайы мен отарлау саясатының жағдайы. 2. Неге «зар заман» ақыны атанды? 1. 1731 жылы Кіші жүз қазақтары Әбілхайырханның бастауымен орыс патшасы Анна Ионовнаға ант беріп, бағынған болатын. Орта жүз қазақтары Ресей патшасына бұдан 35 - 40 жыл кейін – ХҮІІІ ғасырдың екінші жартысында Абылай хан заманында бағына бастаған еді. Ұлы жүз қазақтары орыс патшасына ХІХ ғасырдың 60 - жылдарында бағынды. Сөйтіп, қазақ даласының Ресейге бағынуы 130 жылға созылды. Ресей патшасы отарлау саясатын біртіндеп жүргізді. Оны қазақ даласына әскери бекіністер салып, Ресейдің түпкір - түпкірінен казактар мен Украинаның жерсіз қалған шаруаларын көшіріп әкеп, қазақтардың суармалы шұрайлы жерлерін тартып әперумен бастады. 1743 жылы Орынбор қамалы орнады. 1770 жылдары Троицк, Семей, Орал, (Гурьев ) Үйшік. Қалалары (қамал ретінде) ірге көтерді. Әскерлерді ұстау үшін патша үкіметі жергілікті халықтардан ақшадай, заттай алым - салық жинап отырды. Бұл алым - салықтардың ауыртпалығы еңбекші халықтың мойнына түсті. 1822 жылы патшалы Ресейдің қазақ даласын билеу жөніндегі жаңа ережесі шықты. Бұл ереже бойынша бұрынғы ел билеудің хандық жүйесі жойылып, оның орнына округтер құрылды. 2. ХІХ ғасырдағы қазақ қоғамын өз билігінен айырған Ресей патшалығының отарлаушыларына қарсы, қазақ даласындағы әлі де болса дербес хандық биліктің жойылуына қарсы алғаш реформа жасаушылардың бірі ақын Дулат Бабатайұлы. ХІХ ғасырдағы қазақ әдебиетінде Дулаттың өзіндік үлкен орны бар. Өйткені, ол өзінің толғау - жырларында көптеген келелі мәселелерді көтеріп, өз заманынының шындығын жазып, айта білді. Ақын қазақ поэзиясына енгізген жаңалығы зертеушілер тарапынан биік бағасын алды. Ол - Патшалық Ресейдің казақ өлкесін күшпен отарлау кезеңін, одан туған зобалаңдарды өз көзімен көріп, соған барынша наразылық білдірген ел басы адамдарының бірі. Отарлау саясатының қазақ елін талан - таражға салу, халықтың дербестігін біржола жойып, тәуелділікке айналдыру әрекетіне қарсы шыққан, халықты күреске шақырған күрескер ақын. Ақын өз заманындағы осы патшаның отарлау саясатынан зардап шеккен халқының қайғысын тереңнен сезініп, мұңын жырымен жазып, ел қамын ойлап, кейінгі ұрпақты тәрбиелеуде маңызды толғаулар айтады: Сырымды менің сұрасаң, Тұманның суық суындай Кеудеме қайғы толған соң Тұнық жырмен жуынам. Сорғалаған нөсердей, Жырын тыңда Дулаттың,- деп толғанады. 3. Дулат ақын шығармашылығы біз «Зар заман әдебиеті» деп бөліп қарастырып жүрген әдеби ағымның көш басында тұр. Ол жасы жағынан да, әдебиетке келуі жағынан да осы ағымның өкілдері Шортанбай Қанайұлы, Мұрат Мөңкеұлы, Әбубәкір Кердері, Албан Асан, Нарманбет Орманбетұлы сияқты марғасқалардың алдында болып есептеледі. Сондықтан оны ең бірінші ХІХ ғасырдағы қазақ қоғамын өз билігінен айырған Ресей патшалығының отарлаушыларына қарсы, қазақ даласындағы әлі де болса дербес хандық биліктің жойылуына қарсы алғаш үн көтерген, патша билеушілерінің шылауындағы аға сұлтан, ұлықтарды оңдырмай сынаған, сол дәстүрді қалыптастырушы жаңашыл ақын ретінде тануымыз қажет. ХХІ ғасырдың алғашқы жартысында ғұмыр кешкен кемел ақын Дулат Бабатайұлы (1802 - 1871)
4	Өтілген сабақты(материалды) бекіту Оқушылардың білім - білік дағдыларын дамыту Болжау Дәлел Қорытынды Ақынның өлең - жырларының басты сарыны ХІХ ғасырдың алғашқы жартысындағы отаршылдық әрекеттерге рухани қарсылық көрсету Батырлықты, елдікті, адамгершілікті, ерлікті дәріптейді.
5	Сабақ/оқу қорытындысын жасау, бағалау   Сабақта түсінбеген сұрақтарына жауап  беремін.  Студенттердің сабаққа белсенділігіне қарай білімдері бағаланады.
6	Үйге тапсырма 1.“Жанымен елін сүйген ақын” шағын шығарма. 2.”Еспембет” поэмасын оқу. 3. Қ. Жұмалиев., Р. Сыздықова., Х. Сүйіншәлиев сынды ғылымдардың Д. Бабатайұлы туралы зерттеулерімен танысып келу.

                                             Пән оқытушысы:                 С.Мұратов