Тэма:
Філасофская лірыка. М.Танк “Шчасце”
Мэта
ўрока:
стварыць умовы для разумення вучнямі глыбіні філасофскай лірыкі,раскрыць сэнс
паэтычных вобразаў,з якіх, паводле М.Танка, складаецца чалавечае шчасце.
Параўнаць сваё ўяўленне пра шчасце з уяўленнем паэта, з выказваннямі пра сэнс
чалавечага жыцця філосафаў і паэтаў, спрыяць абуджэнню ў васьмікласнікаў
цікавасці да асноўных пытанняў чалавечага быцця, жадання імкнуцца да сапраўдных
каштоўнасцей.
Вучэбна-метадычнае
забеспячэнне:
Лазарук М.А.,Русілка В.І. Беларуская літаратура:вучэбны дапаможнік 8 клас
(2018),партрэт М.Танка, выстава кніг паэта, прэзентацыя , ТСБМ, выява агеньчыка
(для рэфлексіі).
Эпіграф:
Шчасця большага няма ў зярняці,
Як на ніве роднай прарастаці!..
Валянцін Таўлай
Ход
урока
1.Арганізацыйны
момант
2. Паведамленне
тэмы і мэты ўрока
Сёння
ў нас незвычайны ўрок. І не толькі таму, што ў класе прысутнічае шмат гасцей.
Тэма яго вельмі своеасаблівая. У нас не проста ўрок літаратуры, у нас урок
жыцця. Спадзяюся, што імя паэта Максіма Танка вам знаёма, бо мы вывучалі яго
некаторыя творы: чыталі ўрывак з паэмы “Нарач” “Ля вогнішч начлежных”, верш
“Дрэвы паміраюць”. Зараз мы зноў дакранёмся да яго паэзіі. На гэты раз
пазнаёмімся з вершам “Шчасце”. Так гучыць тэма нашага ўрока-роздуму. Самае
частае і добрае пажаданне, з якім чалавек звяртаецца да чалавека, - пажаданне
шчасця. А ці задумваліся вы, што такое шчасце? Таму сёння на ўроку прапаную
паразважаць над тым, што такое шчасце і якога чалавека можна назваць шчаслівым?
А таксама вызначыць, які сэнс уклаў у слова “шчасце” М.Танк і супаставіць сваё
ўяўленне пра шчасце з уяўленнямі вядомых паэтаў, філосафаў свету.
3.Новы
матэрыял
3.1.
Уступнае слова настаўніка
На ўроку паспрабуем
вызначыць сутнасць чалавечага шчасця як філасофскага паняцця. Філасофская
лірыка – гэта вершы-роздумы аб асновах чалавечага быцця. Аб тых вечных ісцінах,
якія хвалявалі чалавецтва заўсёды і хвалююць сёння кожнага. Сэнс жыцця,
прызначэнне чалавека на зямлі, яго шчасце, ідэалы, да якіх трэба імкнуцца, –
тыя асноўныя пытанні, над якімі разважаюць паэты, настойліва шукаючы адказ. Не
выключэнне і Максім Танк –
паэт філасофскага складу мыслення. У яго паэзіі з’явы, падзеі, факты, жыццё чалавека
і прыроды ацэньваюцца ў святле так званых вечных праблем жыцця і смерці,
узаемаадносін чалавека з грамадствам і прыродай. Паэт мысліць вельмі
арыгінальна. І ў гэтым мы сёння ўпэўнімся.
3.2.
Філасофская лірыка ( картка- дапаможнік)
Формы
|
Тэмы
|
Асноўныя ўласцівасці будовы і
гучання
|
Мастацкія сродкі
|
лірычны маналог,
верш-роздум
|
сэнс жыцця,
прызначэнне чалавека на зямлі,
пошукі шчасця, ідэала
|
строгая форма лірычнага маналога,
чаргаванне інтанацыі пытання і
адказу,
спакойнае, запаволенае гучанне
|
эпітэты,
метафары,
параўнанні,
рытарычныя пытанні,
рэфрэн,
антытэза
|
3.3. А цяпер уважліва паслухайце верш М.Танка
“Шчасце”. (Настаўнік чытае верш на памяць)
3.4Аналіз
першаснага ўспрыняцця твора
-Якое
ўражанне выклікаў у вас верш?
-Над
чым прымусіў задумацца? Якія думкі і пачуцці абудзіў?
Для
работы сёння на ўроку трэба высветліць, што абазначае слова “шчасце” .Звернемся
да ТСБМ.
З
“Тлумачальнага слоўніка беларускай мовы”
Шчасце
– 1.
Стан поўнай задаволенасці жыццём; пачуццё найвялікшай
радасці
і задавальнення.
2. Удача,
поспех у чым-небудзь. Шчаслівы выпадак.
3. Лёс,
доля.
3.5.
Аналітычная гутарка
·
-
З чаго, на думку паэта, складаецца шчасце?
·
Якія
вобразы ўводзіць у верш “Шчасце” М.Танк?
·
Як вы думаеце, што сімвалізуюць сабой
вобразы, названыя ў вершы?
Вобразы-сімвалы
ў вершы Максіма Танка “Шчасце”
·
Хлеб і соль
– сімвал жыцця, дабрабыту, гасціннасці.
·
Пот
– сімвал сумленнай працы.
·
Дарожны пыл
– сімвал руху, пошуку, незаспакоенасці чалавека.
·
Родны небасхіл
– сімвал Радзімы.
·
Дружба
– тое, што дапамагае быць моцным, упэўненым.
·
Песня
– тое, што робіць жыццё вясёлым, грэе сэрца, захапляе хараством.
Кампазіцыйная будова твора.
- Давайце паспрабуем вызначыць
кампазіцыйныя часткі твора.
Часткі твора
|
Радкі з верша
|
Тэма / Ідэя
|
1 страфа
(уступ)
|
Простае шчасце людское,
Так як і наша з табою,
|
Кожны чалавек мае права быць
шчаслівым
|
2 страфа
|
Пэўна, складаецца з солі,
З хлеба, сабранага ў полі
|
У кожнага чалавека павінна быць
усяго ў дастатку
|
3 страфа
|
З поту, з дарожнага пылу,
З роднага небасхілу,
|
Кожны чалавек павінен сумленна
працаваць на сваёй роднай зямлі і радавацца мірнаму небу над галавой
|
4 страфа
|
З дружбы, мацнейшай ад смерці,
З песні… І так мне здаецца:
|
Кожны чалавек павінен жыць у згодзе
з іншымі і мець маральнае задавальненне ад жыцця
|
5 страфа
(заключэнне)
|
Каб з чаго іншага скласці,
Дык ці было б яно шчасцем?
|
Шчасце вельмі шматграннае паняцце, і
кожны ўкладвае ў яго свой сэнс
|
Сапраўды, без усяго гэтага шчасце
немагчыма. Як вы думаеце, чаму пасля слоў “З песні…” стаіць шматкроп’е? З чаго
яшчэ, на вашу думку, складаецца “простае шчасце людское”? Дапоўніце, калі
ласка, кластар уласнымі прыкладамі. Давайце і мы разам з вамi паразважаем і пашукаем адказ на пытанне: “А ỷ чым жа наша “простае шчасце людское”?”
Запiшыце ỷ сшыткi паняцці шчасце, шчаслiвы і падбярыце да iх асацыятыỷны рад (здароỷе, сябры, мацi, Радзiма, каханне, клопат пра блiзкiх, дастатак, узаемапавага,
дабрыня……)
Работа ў сшытку. Абмаляваць
сваю далоньку ( лепім шчасце сваімі рукамі) запісаць , пачынаючы з
мезенца ў парадку значэння для вас пяць паняццяў, якія асацыіруюцца
са шчасцем.
- Вучнi агучваюць запiсанае. Пры зачытваннi дапаỷняюць свае рады тымi паняццямi, якiя iм спадабалiся з прапанаваных аднакласнiкамi.
- З усiх запiсаных слоỷ прапануецца выбраць i падкрэслiць самае значнае, на думку
кожнага, слова, словазлучэнне. Кожны вучань услых называе гэтае слова.
3.6.
Падагульненне настаўніка:
-На думку
М.Танка, шчасце – гэта гарманічнае спалучэнне зямнога і духоўнага пачаткаў,
чалавек не можа быць шчаслівым без свайго роднага краю, радасці бачыць блакітны
небасхіл, без верных сяброў, самаадданай працы, імкненні да пошукаў.
-Чаму
верш «Шчасце» заканчваецца пытальным сказам?
(паэт запрашае задумацца, што такое шчасце, з чаго яно складаецца).
-Прачытайце
апошнюю страфу верша і адкажыце на пытанне, пастаўленае М.Танкам.
-Якім
вершаваным памерам напісаны твор?Як рытм дапамагае ўвасобіць яго ідэю?
(трохстопны дактыль, апошняя стапа ўсечаная, рыфма дакладная, памер і рытм
надаюць музычнае гучанне кожнаму радку).
-Які сімвал з
названых М.Танкам вы лічыце самым галоўным у жыцці чалавека? (Родны небасхіл).
-Мы вызначылі
галоўную і бясспрэчную ісціну:не ўсё ў жыцці вызначаецца матэрыяльнымі
дабротамі. Ёсць штосьці больш важнае – дабрыня і лад у душы, духоўныя набыткі і
каштоўнасці.
4.
Фізкультхвілінка
Я адчуваю сябе шчаслівым, калі цярушыць дождж.
Дробны летні дождж. Уявіце, што на вашых тварах прыемныя дажджавыя кроплі.
Сатрыце іх далонямі некалькі разоў.
Яшчэ большае шчасце я адчуваю, калі свеціць
ласкавае летняе сонца. Уявіце, што яно прыемна свеціць вам у твар. Прыемнае
цяпло разліваецца па целе. Падыміце рукі, пацягніцеся да сонца.
5. Праца над эпіграфам.
-Звярніце ўвагу на словы В. Таўлая. Як вы іх
разумееце? (Няма нічога на свеце даражэй за тыя мясціны, за тую краіну, дзе мы
нарадзіліся. Шчасце – жыць у свабоднай, міралюбівай, цудоўнай і прыгожай
краіне. І як гарманічна стасуюцца словы В.Таўлая з танкаўскім “роднага
небасхілу”, пад якім на роднай ніве прарастаюць зярняты.
6.
Групавая праца. Параўнанне верша
Максіма Танка з іншымі літаратурнымі творамі і крылатымі словамі.
Праблема
“простага шчасця людскога”, узнятая Максімам Танкам, хвалявала і хвалюе кожнага
чалавека на зямлі, дзе б ён ні жыў. Прапанаваныя вашай увазе цытаты з вершаў і
афарызмы вядомых людзей блізкія да нашай размовы. Але ўсё ж паспрабуйце
вырашыць, якая з гэтых цытат і які афарызм па сваёй ідэі, сутнасці найбольш
сугучныя з вершам М.Танка. Абгрунтуйце свой выбар.
Цытаты
з вершаў (для 1-й групы)
1) Каб
шчасце адчуваць штодня,
Патрэбна
толькі дабрыня.
(Анатоль Балуценка)
2) Шчасце
– усыпаны зоркамі шлях,
Разуменне ў
каханых вачах.
Прахалода расы
на світанку
І матуліна
калыханка.
(Ж.Кур’ян)
3) Якое
шчасце –
Жыць на белым
свеце,
Піць водар
траў і цішыню бароў,
Твар
падстаўляць пад чабаровы вецер
І мець сям’ю,
работу і сяброў.
(Г.Бураўкін)
4) Анічога
такога далёкага
Чалавеку для
шчасця не трэба.
Дастаткова мне
сонца высокага
І кавалачка
сіняга неба.
(П.Шакола)
5) А
жыццё – гэта светлая тайна,
Бо жывём на
зямлі толькі раз.
І красуецца
яркая мальва
Для мяне, для
цябе, для ўсіх нас.
(Г.Зінкевіч)
Афарызмы
знакамітых людзей(для 2-й групы):
1) Не
багацце робіць чалавека шчаслівым, а шчасце робіць чалавека багатым.
(Дж.Закарын).
2) Самы
шчаслівы чалавек той, хто дорыць шчасце найбольшай колькасці людзей. (Д.Дзідро)
3) Хто
вясёлы, той шчаслівы, а хто шчаслівы – той добры чалавек. (В.Бялінскі)
Афарызмы
знакамітых людзей(для 3-й групы):
1) Памятайце,
што шчасце не залежыць ад таго, хто вы і што вы маеце; яно залежыць выключна ад
таго, што вы думаеце. (Д.Карнегі)
2) Цешыцца
шчасцем – найвялікшая даброта, мець магчымасць даваць яго іншым – яшчэ большая.
(Ф.Бэкан)
3) Шчасце
людзей заключаецца ў тым, каб любіць справу, якую яны павінны рабіць
(К.Гельвецый)
7.Праслухоўванне
верша М.Танка ў выкананні І.Кургана
-Падзяліцеся
сваімі
ўражаннямі ад праслуханага.
8.
Падвядзенне вынікаў
-Якія
вершы адносяцца да філасофскай лірыкі?
-Якія
тэмы ўзнімае філасофская лірыка?
-З
чаго складаецца шчасце?
Заключнае
слова настаўніка Сёння мы з вамі гутарылі пра шчасце.
Мы
ўвесь час знаходзімся ў чаканні. Чакаем, пакуль закончым школу,
паступім куды-небудзь вучыцца, створым свае сем’і і народзім дзяцей.
Потым мы адчуваем сябе стомленымі, бо дзеці растуць павольна, думаем,
што будзем шчаслівымі, калі яны вырастуць. Але пачынаецца пераходны
ўзрост, з дзецьмі цяжка ладзіць. Але мы ўсё спадзяёмся, што жыццё
стане лепшым, калі мы пабудуем дом, выплацім крэдыты. Вось тады ўжо
зажывём. І нарэшце мы зразумеем, што праблемы бясконцыя. З іх і
складаецца жыццё. Гэта дапамагае зразумець, што шляху да шчасця няма.
Шчасце –гэта і ёсць шлях. Мы павінны цаніць кожны момант жыцця і
памятаць, што час не чакае нікога.
Не
чакайце , калі закончыце школу, калі пахудзееце на пяць кілаграмаў,
калі пажэніцеся, у вас з’явяцца дзеці, пойдуць у школу, жэняцца,
развядуцца. Не чакайце Новага года, вясны, наступнай пятніцы ці
нядзелі, таго моманту, калі будзеце шчаслівымі. Шчасце - гэта шлях, а
не лёс.
Спадзяюся,
што ваша жыццё будзе шчаслівае, і ў вас усё атрымаецца так, як вы таго жадаеце.
А жаждаць чагосьці трэба , памятаючы і клапоцячыся не толькі пра сябе, але і
пра тых, хто побач. Тады паселіцца шчасце ў кожнай хаце і пад нашым агульным
родным небасхілам.
9.Выстаўленне
і каменціраванне адзнак
10.Дамашняе
заданне
Вуснае
паведамленне на тэму “Як я разумею шчасце”
11.Рэфлексія
. Метад “Дарога ўласнага жыцця”
Перад
вамі – тры шляхі, тры жыццёвыя лёсы. На кожным з іх сваё шчасце.
Па
першай дарозе ідзе той, хто лічыць за шчасце любоў да сябе, славу, багацце,
уладу, неабмежаваную свабоду.
Па
другой дарозе крочыць той, хто ўвогуле не верыць у шчасце, лічыць яго выдумкай.
Трэцюю
дарогу выбіраюць тыя, хто пад шчасцем разумее служэнне людзям і радзіме,
магчымасць мець добрую сям’ю, верных сяброў, каханне, здароўе, магчымасць
займацца любімай справай.
Якую
дарогу выбраць – няхай вырашыць кожны з вас самастойна і асветліць яе маленькім
агеньчыкам шчасця.
Хочацца
верыць, што ў душы кожнага з вас гарыць агеньчык дабрыні і спагады, агеньчык
шчасця, які і надалей будзе асвятляць і саграваць вас і тых, хто будзе побач з
вамі. Засланяйце гэты агеньчык ад жыццёвых сцюжаў і нягод, памятайце лацінскую
мудрасць: “Кожны сам каваль свайго шчасця”.
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.