Урок на тему: "Молдова"

МОЛДОВА РЕСПУБЛИКАСЫ

Оразымбет Алмагүл Дүзубайқызы

Қазалы аграрлы – техникалық колледжінің екінші санатты география және тарих пәні оқытушысы

Сабақтың мақсаты:

а) білімділік мақсаты: Молдованың экономикалық - географиялық жағдайының ерекшеліктерін ашу; мемлекеттің тарихы, геосаяси жағдайының әлемде алатын орнын анықтау.
ә) дамытушылық мақсаты: оқулық материалдары мен тақырыптық карталардың көмегімен Молдованың жоғары дамыған елдерінің, оның ішінде Молдованың табиғат жағдайына шаруашылық тұрғыдан баға беруге, табиғат ресурстарының ел экономикасын дамытудағы роліне, елдердің экономикалық - географиялық жағдайларының тиімді жақтары мен саяси құрылымы өзгерген елдерді анықтап салыстыруға, кесте құрастыруға үйрету.
б) тәрбиелік мақсаты: студенттердің өз ойларын жеткізе білу, қарым - қатынас жасауды үйрету. Студенттерді ұйымшылдыққа тәрбиелеу, адамгершілік қасиеті мен географиялық мәдениетін қалыптастыру.

Сабақтың типі: жаңа материалды меңгерту.

Сабақтың түрі: аралас сабақ

Сабақтың әдісі: ауызша түсіндіру, сұрақ-жауап.

Сабақтың формасы: ұжымдық

Сабақтың пәнаралық байланысы: тарих

Сабақтың көрнекілігі: оқу құралдары: Оқулық, дүние жүзінің атласы, дүние жүзінің саяси картасы, сөз жұмбақ, суреттер.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

• Студенттермен сәлемдесу;

• Топ студенттерін түгелдеу;

• Оқу құралдарын тексеру;

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау.

а) Топтық тапсырма.

1. Украинаның географиялық орны қандай?

2. Халқы, табиғат жағдайлары.

3. Шаруашылығы, ауыл шаруашылығы.

б) «УКРАИНА» сөзжұмбағын шешу.

У

К

Р

А

И

Н

А

Сұрақтары:

1. Украинаның мемлекеттік құрылымы қандай?

2. Украинаның астанасы қай қала?

3. Елде миллионер атанған қалалардың бірі ?

4. Діни құрамы жағынан қандай дін басым?

5. Мемлекет басшысы кім ?

6. Ұлттық валютасы ?

7. Украина солтүстік- батысында немен шектеседі ?

Жауаптары:

1. Республика. 2. Киев. 3. Харьков. 4. Христиан. 5. Президент 6. Гривна. 7. Беларусь.

ІІІ. Жаңа материалды меңгерту.

Жоспар:

Жаңа тақырыпты үш негізгі бөлімге бөліп меңгерту

1. Географиялық орны.

2. Халқы, табиғат жағдайлары.

3. Шаруашылығы, ауыл шаруашылығы.

1. Географиялық орны.

Жерінің ауданы - 33,7 мың км ²

Халқы - 3, 4 млн адам

Астанасы - Кишинев.

Мемлекеттік құрылымы - республика

Мемлекет басшысы - президент.

Заң шығарушы органы - парламент.

Мемлекеттік тілі - молдован тілі.

Ұлттық валютасы - молдован лейі.

Республика ТМД - ның оңтүстік - батысында, Прут пен Днестр өзендерінің аралығында орналасқан. Ол Украинамен Румыниямен шектеседі.Молдава шаруашылығы жағынан игерілген аумақты алып жатыр.Молдова — бұрынғы кеңестік республикалар ішіндегі ең кіші және халық ең тығыз қоныстанған республика. Оның теңізге шығатын жолы жоқ және Еуропаның ең кедей елдерінің қатарына жатады.Молдаваны екі жағынан Украина қоршап тұр, ал батысында Румыниямен шектеседі.Елдің негізгі аумағын орташа биіктігі теңіз деңгейінен 140 м-ден аспайтын төбелі, ойпатты жазықтар алып жатыр. Батысында Реут пен Пруг өзендерінің аралығында биіктігі 340 м-ге дейін жететін орманды Кодру үстірті орналасқан. Молдова аумағының 35%-ынан астам бөлігін жалпақ жапырақты ормандар қамтыған. Өзендердің ең ұзыны — Днестр Шығыс Молдова арқылы ағып өтіп, Украина жерінде Қара теңізге құяды.Басты сауда серіктестері – Ресей, Украина, Беларусь. Ресейдегі Молдова елшілігі Қазақстандағы Молдова елшілігі қызметін қоса атқарады.

Халқы.

Молдова халқы өте тығыз орналасқан республика. Мұндағы халықтың орташа тығыздығы 1 км жерге 119 адамнан келеді. Тұрғындарының негізгі бөлігін молдовандар (64%) құрайды. Басқа ұлттардың ішінен орыстар (14%), украиндар (13%) басым. Олар Днестрдің сол жақ жағалауында көп қоныстанған. Елдің оңтүстігінде гагауыздар (3, 5%) тұрады.Климаты қоңыржай континентті. Жазы ұзақ әрі ыстық. Қысы қысқа әрі жұмсақ. Жылына түсетін жауын - шашын мөлшері аз (солтүстікте - 500 мм, ал оңтүстікте 400 мм - ге дейін).
Днестр, Прут өзендерінің және оның салаларының Молдова шаруашылығында маңызы өте зор. Олар су мен энергияның негізгі көзі болып табылып қана қоймай, кеме қатынасында да қолданылады.Республика аумағы пайдалы қазбаларға өте кедей.Молдавада отын ресурсы аз болғандықтан оны ТМД ның Республикаларына тасиды.Молдова экономикасындағы экспорттың негізгі бөлігін құрайтын аса маңызды сектор. Мұнда еңбекке қабілетті елдің 40%-ға жуығы жұмыс істейді. Молдова халқының жартысынан астамы ауылды жерде тұрады. Өнеркәсіп өнімінің 42%-ын тамақ өнеркөсібі өндіреді.Минералдық ресурстарға кедей және ірі көлік магистральдарынан алыста орналасқан елдің экономикасы құлдырау сатысын басынан өткізуде.

Шаруашылығы.

Молдованың шаруашылық кешендеріндегі алдыңғы орынды ауыл шаруашылығы, тамақ өнеркәсібі, машина жасау және жеңіл индустрия алады. Сонымен қатар электр энергетикасы мен құрылыс материалдарын дайындау өнеркәсібі де дамыған. 

Тамақ өнеркәсібі әр түрлі шаруашылығы өнімдерін өңдеумен тығыз байланысты. Оның консервілеу, қант, шарап жасау, май шайқау және темекі сияқты салалары бар. Бау-бақша дақылдарын консервілеу өнеркәсіптері тасымалдауға қиындық туғызады.Өндірістердің көбі республиканың оңтүстік шығысында орналасқан.Зауыт Кишинев, Кагул, Бендеры сияқты ірі қалаларда орналасқан.

Қант шығаратын зауыттар Молдованың солтүстігінде, яғни қант қызылшасы көп егілетін жерлерде орналасқан. Олардың ең ірілері – Дондюшаны, Бельцы,Рыбницы сияқты қалаларда шоғырланған.

Май шайқайтын (эфир майын, жүгері мен күнбағыстан өсімдік майын алатын) өнеркәсіптер ел аумағында біркелкі орналасқан. Қазіргі кездегі ең ірі зауыттар Бельцы мен Бендеры қалаларында жұмыс жасайды.

Шарап жасау – шаруашылықтың көне саласы болып табылады. Шарап пен коньяк шағаратын кәсіпорындар жүзімдіктері көп аудандарда (орталық және оңтүстік Молдова) орын тепкен. Ал ең ірі шарап-коньяк комбинаттары :Кишинев пен Тираспольде.1991 жылы ел өз тәуелсіздігін алғаннан кейінгі өндірістің гүлденген санаулы салаларының қатарына жатады. 

Темекі өнеркәсібі – негізінен, республиканың темекі өсіретін солтүстік және орталық аймақтарында дамыған.

Машина жасау – соңғы жылдары қалыпстақандығына қарамастан, мұнда тракторлар (Кишинев), қызан жинайтын комбайндар (Бельцы), ауыл шаруашылығына және тамақ өнеркәсібіне қажетті құралдар шығаратын зауыттар мен электроника (Кишинев) қарқынды дамуда.

Жеңіл өнеркәсіп– шеттен әкелінетін шикізатты қолданады. Тоқыма өнеркәсібінің кәсіпорындары мақта мата (Тирасполь комбинаты) және жібек мата (Бендеры) шығарады. Кілем тоқитын үлкен комбинатта (Унгены) жұмыс жасайды. Сонымен қатар тігін, тоқыма, былғары аяқкиім фабрикалары (Кишинев, Тирасполь) бар.

Құрылыс материалдары өнеркәсібі жабынқыш (черепица), бақалшықтардан түрліблоктар, шифер, темір-бетон сияқты құрылыс өнімдерін шығарады. Электр энергетикасы республика экономикасында үлкен рөл атқарады.

Ауылшаруашылығы. Молдаваның ауыл шаруашылығының негізгі ерекшелігі –өсімдік шаруашылығының мал шаруашылығынан басым болуы. Астық (жүгері және қыстық бидай) және техникалық (қант қызылшасы, күнбағыс, эфир майы) дақылдар мен бау - бақша өсіріледі.Жүзім жинаудың жиынтық көрсеткіші бойынша Молдава ТМД –да Әзербайжаннан кейінгі 2 орынды алса, ал жеміс – жидек жинаудан ТМД –да 3 орынды (Украина мен Ресейден кейінгі) алады.Молдавада мал шаруашылығы да жақсы дамыған.Мұнда негізінен ,сут,ет, ірі қара, шошқа, қаракөл қой тұқымдастары өсіріледі.

Көлік. Молдавада теңіз көлігінен басқа қөліктердің бәрі бар.Жүк тасымалдаудың негізгі мөлшері теміржол менавтомобиль көлігінің үлесіне тиеді.

Суреттерді топтастыр:

1. Географиялық орны.

2. Халқы, табиғат жағдайлары.

3. Шаруашылығы, ауыл шаруашылығы.

Бекіту сұрақтары:

а) Үш қадамды сұхбат

/оқытушы-студент-көрермен/

б) Сұрақтар

Молдованың географиялық орнының қандай ерекшеліктері бар?

Шаруашылығының маманданған салалары қандай?

Халықтың құрамында молдавандардың үлесі қанша?

Бағалау.

Сабақ барысында белсенді араласып отырған студенттерді бағалау

Үйге тапсырма:
1. Молдава.Халқы. Табиғат жағдайлары мен табиғи ресурстары жайлы мәліметтер жинақтап келу

2. Венн диаграммасы

Украина мен Молдаваның ұқсастығы мен айырмашылығы қандай?

Молдава

Украина

Ұқсастығы