Урок на тему С.Торайғыров "Бір адамға"

Күні: 31.10.14ж.

Қысқа мерзімді жоспар                                           Пән мұғалімі: Темиржанова Меруерт Асетовна

ПӘНІ	Қазақ әдебиеті	КЛАСЫ	7 "Ә"
ТАҚЫРЫП	Сұлтанмахмұт Торайғыров "Бір адамға"

МАҚСАТЫ	Білімділік: Оқушыларға  ақын өмірі,шығармашылығы туралы мағлұмат беру;«Бір адамға» өлеңімен таныстыру,өлеңнің тақырыбы мен идеясын ашып,мәтінді сын тұрғысынан ойланту  арқылы меңгерту. Дамытушылық:  Жалпы оқушы бойындағы қабілетті дамыту,өз бетінше ізденіп, қосымша мәліметтермен жұмыс істеуге дағдыландыру,өзінше ой қорытып,пікір айта алуға  дағдыландыру,шығармашылыққа баулу. Тәрбиелік:Оқушыларды адам бойындағы қасиеттердіқастерлеп,құрметтей білуге үйрету; Үлкенге құрмет,кішіге  ізет көрсете білуге,адамгершілікке баулу
ОҚЫТУ НӘТИЖЕСІ	Өздігінен жұмыс істеу арқылы ой - өрісін дамыту, өз ойын еркін айтуға дағдыландыру. Еңбексүйгіштікке, жаманәдеттенаулақболуға тәрбиелеу.
ТҮЙІНДІ ИДЕЯСЫ	Панасыжоқтаудан без.Пайдасыжоқбайдан без
ӘДІС-ТӘСІЛДЕР	сұрақ –жауап, түсіндіру,мәнерлеп оқу ,ассосация, зерттеу,талдау.

КЕЗЕҢДЕРІ	МҰҒАЛІМ ӘРЕКЕТІ	ОҚУШЫ ӘРЕКЕТІ	БАҒАЛАУ	РЕСУРСТАР
Ұйымдастыру кезеңі (2 минут)	І. Оқушылармен сәлемдесу. • Оқушы зейінін сабаққа аудару. ІІ. Психологиялық сәт:	Амандасады. Аманбысыңдар ұл - қыздар, Әзірміз бе сабаққа? Әдебиет сөз өнері, Сай келейік талапқа Бар ма үйден дайындық? Тапсырмамыз дұрыс па? Оқымасаң уайым қып, Тығылмаңдар қуысқа. Ойымызды айтайық. Білімімізді байқайық. Тексеруші ұстаздар, Қалсың бір кез марқайып. Ал қазір бір- бірімізге жақсы тілек айтайық Сабағымыз басталды, балалар. Бәрін ұғып алыңдар, әр сөзге зер салыңдар. "Мынау менің жүрегім Елімді мен сүйемін Жақсылыққа жақын боп Әрдайым күліп жүремін."	Жарайсыңдар, жақсы.
Миға шабуыл (2 минут)	Ішкі, сыртқы шеңбер арқылы үй тапсырмасын тексереді.	Ішкі шеңбердегі үш оқушы сыртқы шеңбердегі оқушыларға, сұрақ қояды, сыртқы шеңбердегі оқушылар  жауап береді. Сұрақтар қарапайым миға шабуыл, ой қозғау үшін беріледі.	Сұрақтарға жауап берген оқушыларды бағалау парағына жазып отырамын.
Тұсаукесер (1  минут)	«Түрлі  сандар» суреті арқылы топқа бөлу Мақсаты: топқа бөлу.	Сынып оқушылары 6 адамнан 3 топқа бөлінеді. Әр топ жетекшісі сайланады. Топтың атын,  ұранын, ережесін айтады.
Үй тапсырмасы (4 минут)	1.«Екі шыбын» мысалын жаттау 2. «Қазақты оянсын деп сөзбен шақтым» тақырыбына шығарма жазу.  А.Байтұрсынов кім? Оның қандай шығармаларын білеміз?	ағартушы Ахмет Байтұрсынов        қазақ әдебиетін зерттеуші. қазақ тілін зерттуші. публицист.	Үй тапсырмасын орындаған оқушыларды бағалау . Смайлик  әдісі бойынша бағалау	Оқулық
Қызығушы- лықты ояту сатысы	Оқушыларжаңасабағымыздыбастамасбұрын  «Адам дегенкім?»сұрағынажауапіздеп көрейікші. «Адам»дегендекөзалдымызғакімелестейді?   Бізадамдегенұғымға түсінікбердік.	Адам дегенкім?
Мағынаны тану	Төменде берілген әріптер тізбегінен мағыналы сөз шығарып алу.Мағынасыз әріптер тізбегінің белін сызу: Түйін сөз: Бүгінгі өтетін сабағымыздың тақырыбы «Бір адамға » өлеңі	АӘБВГҒДБІРЕЖЗИЙКҚЛМАДАМҒАНҢОӨПРСТУҮҰФЦЯЮЛ
Оқушының өзіндік ізденісі	а) Сұлтанмахмұт  Торайғыров  өмірі ә) Шығармашылығы, шығармаларының ерекшелігі б) Оқушыларға  «Бір адамға» өлеңін мәнерлеп оқып беру.	Сұлтанмахмұт Торайғыров 1914 жылы ел аралап жүріп, Павлодар маңының атақты шонжары Шорман аулына түседі. Байлығына мастанған Шорман ұрпақтары ата тегінің патша өкіметінен алған шен-шекпендерін, халықтың көзі жасымен жиналған қазына-мүлкін көрсетіп, мақтаныш білдіреді. Мұны жақтырмаған ақын осыған байланысты «Бір адамға» өлеңін шығарады. Бай үйінің асыл жиһаздарын көрген ақын: Суреттер және көрдім жүзі жарқын, Ойладым: «Оңдырған-ау, баққан халқын!» Соншама құны толық бұлды түйме, Артында қалдырмас па жақсы даңқын?!- дейді. а) Бұрынғы атамызға сыйға берген, Біздерде мынадай бар, мынадай бар... ә) Ол рас, аталарың шенге алыпты, Арзан қып, қымбат емес кемге алыпты. б) Ойладым. «Оңдырған - ау, баққан халқын!» в) Қай момынның малы бар бұл аяқта? г) Кесені қолыма алып, қарай бердім: «Ішінде нақақ көзден жас бар ма?» деп,- деген жолдардың астарлы мағынасын ашыңдар. Бұл сөздер, бір қарағанда, мақтау сияқты көрінгенімен, олардың астарында зілді кекесін жатқанын байқау қиын емес. Келесі шумақтың мазмұны да осылайша астарлы келекеге негізделген. Міне, осы сияқты сөздерді қарама - қарсы мағынада, кекесін мағынасында қолдануды ирония дейміз. Сатира (оқулықпен жұмыс) Сұлтанмахмұт «Бір адамға» өлеңінде ел ішінде байлығына масаттанған бір адамның басқаларға істеген қиянатын, озбырлығы мен жиіркенішті қылықтарын батыл әшкере етеді. Өлең ащы мысқыл, зілді кекесін түрінде берілді. Көркем шығармада өмірдің бір жағымсыз жақтары мен құбылысын осылайша күлкі ете, мысқылдай суреттеуді сатира деп атайды. Өлеңді жолдау арқылы ақынның өзекті ойын ашу. (өлең мәтінінде қолданылған әрбір жолдарына мән беру, оқушыға талдату) - Шал байлығын қалай таныстырды, қандай сезімін байқадыңдар? - «Қай момының малы бар бұл аяқта?»,.. Кесені қолыма алып қарай бердім: «Ішінде нақақ көзден жас бар ма?»- деп деген жолдардан не ұқтық нені байқауға болады?  Өлеңнің құрылысына талдату (тақтамен жұмыс), Бір үйде // жиюлы екен // қазына мал, Көрсетті // бәрін бізге // ақсақал шал: «Бұрынғы //атамызға // сыйға берген, Біздерде //мынадай бар, // мынадай бар?...» (оқушылар интерактивті тақта арқылы орындайды) 6 шумақ, 4 тармақ, 11 буынды, 3 бунақты, қара өлең ұйқасы.
Мағынаны тану (4 минут)	Мәтінмен жұмыс       « Екі шыбын» мәнерлеп оқу Сұрақ-жауап:	Оқулықпен жұмыс Оқушылар мәнерлеп оқып береді / Мәтін бойынша жұмыс/ 3 топ:  Мәнерлеп оқып, мазмұнын айт. 2 топ:  Негізгі ой жазылған өлең жолдарын тап. 1 топ: Автор сіздерге нені ескертеді?	Смайликтер арқылы бағалаймын	Оқулық, косымша материалдар
Топтық жұмыс (10 минут)	Әр топ бірігіп жұмыс жасап, қорғайды Өлеңге сатылай кешенді  талдау жасау: Тірек сөздер. Сөздік жұмысы Өлеңнің  жоспарын құру Өлеңді талдау Сатылай кешенді талдау Балалар «Қырық мысал» өлеңдер жинағының 40-шы өлеңі «Малшы мен маса»    Бір малшы шаршаған соң малын итіне баққызып,өзі  шөптің үстінде қалғып кетсе,бір жылан мұны шағуға келе жатады. Ызыңдап  ұшып жүрген Маса малшыны ажалдан құтқармақ боп бетіне қонса,малшы ояна сала,масаны алақа- нымен ұрып өлтіреді.Сол мезетте ол өзіне ұмтылған жыланды көреді.Сары ма-саның достығын түсінбегеніне өкінеді.	1-топ:  «Соңғы сөзді мен айтамын… » ойтолғау  2-топ: .Өлеңді  мәнерлеп оқу.Сұрақ жауап. 3-топ: А)4-шумақты қара сөзге айналдырып жазу. Ә) Осындай ирониялық сарында жазылған А.Байтұрсынұлының қандай шығармасы бар?  Б)Осы өлең арқылы Шорманның Садуақасына мінездеме бер. В)Осы өлең идеясымен мәндес мақал-мәтел айт.	Смайликтер арқылы бағалаймын	Оқулық, косымша материалдар
Сергіту сәті (3 минут)	Сергіту сәтін ұйымдастырады.	Қолды белге қояйық Басты оңға бұрайық Басты солға бұрайық Бір отырып, бір тұрып Бір отырып, бір тұрып Біз демалып алайық		Интерактивті тақта
Рефлекция (5 минут) Сұрақ- жауап: (3 минут)	Тест интервью Ахмет шығармаларының  ерекшелігі   қандай? Шығармалары арқылы бізге қандай тәрбие береді? 1.Қарапайым Адамгершілікке Тәрбиелік мәні зор Мақтаншақтықтан арылуға Тілге  жеңіл Сабырлыққа Кез келген адамға түсінікті Ауызбірлікке тәрбиелейді «Шыбын аулау» ойыны	Бес жол өлең.    «Адам» 1.         Кім?  - Адам 2.         Қандай? -Саналы,білімді 3.         Не істеді? -  Өмір сүреді,білім алады,ұрпақ жалғастырады 4.         Синоним- Адам – қоғамдағы саналы тұлға 5.         Сөйлем - Тұлға 1. Өгіз қайдан келе жатты? 2. Шыбынға кім кездесті? 3. Ахмет Байтұрсынұлының мысалдары оның қай кітабына енгізілген? 4. Оның қандай мысалын оқыдық? 5. Мысалдан қандай әсер алдыңдар? 6. Шыбын образы арқылы қандай адамдарды береді?	Бүгінгі сабақтан алған әсерлерін смайликтер арқылы өзін-өзі бағалау	Смайликтер Стикерлер, қабырғагазеті
Үй жұмысы (1 минут) Бағалау (2 минут)	С. Торайғыров «Бір адамға» өлеңі. Өлең мәтіні арқылы инсценировка құрап келу.	2 жұлдыз, 1 тілек

Краткое описание документа:

Білімділік: Оқушыларға ақын өмірі,шығармашылығы туралы мағлұмат беру;«Бір адамға» өлеңімен таныстыру,өлеңнің тақырыбы мен идеясын ашып,мәтінді сын тұрғысынан ойланту арқылы меңгерту.

Дамытушылық: Жалпы оқушы бойындағы қабілетті дамыту,өз бетінше ізденіп, қосымша мәліметтермен жұмыс істеуге дағдыландыру,өзінше ой қорытып,пікір айта алуға дағдыландыру,шығармашылыққа баулу.

Тәрбиелік:Оқушыларды адам бойындағы қасиеттердіқастерлеп,құрметтей білуге үйрету;

Үлкенге құрмет,кішіге ізет көрсете білуге,адамгершілікке баулу

Сұлтанмахмұт Торайғыров 1914 жылы ел аралап жүріп, Павлодар маңының атақты шонжары Шорман аулына түседі. Байлығына мастанған Шорман ұрпақтары ата тегінің патша өкіметінен алған шен-шекпендерін, халықтың көзі жасымен жиналған қазына-мүлкін көрсетіп, мақтаныш білдіреді. Мұны жақтырмаған ақын осыған байланысты «Бір адамға» өлеңін шығарады. Бай үйінің асыл жиһаздарын көрген ақын:

Суреттер және көрдім жүзі жарқын,
Ойладым: «Оңдырған-ау, баққан халқын!»
Соншама құны толық бұлды түйме,
Артында қалдырмас па жақсы даңқын?!- дейді.

а) Бұрынғы атамызға сыйға берген,
Біздерде мынадай бар, мынадай бар...

ә) Ол рас, аталарың шенге алыпты,
Арзан қып, қымбат емес кемге алыпты.

б) Ойладым. «Оңдырған - ау, баққан халқын!»

в) Қай момынның малы бар бұл аяқта?

г) Кесені қолыма алып, қарай бердім:
«Ішінде нақақ көзден жас бар ма?» деп,-

деген жолдардың астарлы мағынасын ашыңдар. Бұл сөздер, бір қарағанда, мақтау сияқты көрінгенімен, олардың астарында зілді кекесін жатқанын байқау қиын емес. Келесі шумақтың мазмұны да осылайша астарлы келекеге негізделген.
Міне, осы сияқты сөздерді қарама - қарсы мағынада, кекесін мағынасында қолдануды ирония дейміз.

Сатира (оқулықпен жұмыс)
Сұлтанмахмұт «Бір адамға» өлеңінде ел ішінде байлығына масаттанған бір адамның басқаларға істеген қиянатын, озбырлығы мен жиіркенішті қылықтарын батыл әшкере етеді. Өлең ащы мысқыл, зілді кекесін түрінде берілді.
Көркем шығармада өмірдің бір жағымсыз жақтары мен құбылысын осылайша күлкі ете, мысқылдай суреттеуді сатира деп атайды.