Мухаметова
Лилия Вилевна
Преподаватель
Урта
мәктәптең 6-сы синыфы өсөн дәреслек буйынса лексика бүлегенә яҙылған
план-конспект.
Авторҙары:
Фәритов Х.С., Әхмәтов М.А., Толомбаев Х.А.
Тема:
1) Башҡорт әҙәби
теленең дөйөм ҡулланылышлы һүҙҙәре;
2) Һыу – тәбиғәттең иң ҡиммәтле
байлығы.
Маҡсат:
1) Белем биреү маҡсаты – башҡорт әҙәби
теленең дөйөм ҡулланылышлы һүҙҙәре
тураһында дөйөм төшөнсә;
2) Тәрбиәүи маҡсат – эсәр
һыуыбыҙға һаҡсыл ҡараш тәрбиәләү;
3) Үҫтереүсе маҡсат – уҡыусыларҙың һүҙ байлығын үҫтереү.
I.
Ойоштороу моменты: ( 3
минут)
Уҡытыусы:
Һаумыһығыҙ!
Уҡыусылар:
Һаумыһығыҙ!
Уҡытыусы:
Ултырығыҙ! Бөгөн класта кем дежур?
Кемдәр дәрестә юҡ?
Уҡыусылар:
Бөгөн класта мин дежур. Дәрестә бөтәһе лә бар.
II.
Өйгә эште тикшереү этабы. (7 минут)
Уҡытыусы:
Яҡшы. Үткән дәрестә беҙ
һеҙҙең менән килеп сығышы яғынан башҡорт
теленең һүҙлек составын өйрәнгәйнек. Һеҙгә
20-се күнегеүҙән
рус теленән үҙләштерелгән
һүҙҙәрҙе
табып, күсереп яҙырға ине. Әйҙәгеҙ,
тикшереп үтәйек. ( Уҡытыусы
уҡыусыларҙан теләк буйынса өйгә эште уҡыта,
үҙ баһаһын әйтә).
Балалар
уҡый.
III.
Яңы теманы ҡабул итергә әҙерлек
этабы: ( 5 минут)
(
Уҡытыусы таҡтаға ике бағанаға һүҙҙәр яҙа)
Уҡытыусы:
Әйҙәгеҙ,
уҡыусылар, таҡталағы ике бағанаға яҙылған һүҙҙәрҙе
уҡыйыҡ. Әйҙә,
Земфира, уҡы.
Земфира:
1-се бағанала опера, баскетбол, эпиграмма, мөғәллим,
хәлфә, ә икенсе бағанала апай, икмәк, ер, һауа, ауыл тигән һүҙҙәр
бирелгән.
Уҡытыусы:
Яҡшы. Хәҙер,
уҡыусылар, ошо ике бағананың ҡайһыһында көнкүрештә
йыш ҡулланыла торған һүҙҙәр
бирелгән икән? Йә,
Миләүшә.
Миләүшә:
Минең уйлауымса, икенсе бағанала көнкүрештә йыш ҡулланыла
торған һүҙҙәр бирелгән. Сөнки беҙ
эпиграмма һүҙен, мәҫәлән,
ниндәйҙер билдәле осраҡта,
ә
икмәк һүҙен көн
дә ҡулланабыҙ.
Уҡытыусы:
Эйе, дөрөҫ уйлайһың..
Башҡорт теленең көндәлек тормошта ҡуллана
торған һүҙҙәрен бөтә башҡорт
халҡы аңлай. Ундаә һүҙҙәр
дөйөм ҡулланыла торған һүҙҙәр.
Мәҫәлән, ҡояш,
ай, сәй, һөт, шәм, ер, һауа, үҫмер,
олатай, өләсәй һ.б. Көнкүрештә бөтә башҡорт
халҡы ҡуллана торған һүҙҙәр дөйөм ҡулланылышлы
һүҙҙәргә инәләр. Ләкин башҡорт
телендә бөтә башҡорттар ҙа
аңлап етмәгән һүҙҙәр
бар. Мәҫәлән,
ер алмаһы, кәртүк, бүлбе -картуф, ҡарманай –
ҡулъяулыҡ һ.б.
IV.
Яңы теманы үҙләштереү этабы. (
15минут)
Уҡытыусы:
Әйҙәгеҙ,
хәҙер 21- се күнегеүҙәге
“Эсәр һыу хаҡында хәстәрлек”
тигән тексты уҡып, дөйөм
ҡулланалышлы
һүҙҙәр табып ҡарайыҡ. Әйҙә,
Ләйсән, уҡы.
(Ләйсән
уҡый. Күнегең тикшерелә,
анализлана).
Текст
буйынса һорауҙарға яуап биреп алайыҡ.
1)
Һеҙ йәшәгән урында Башҡортостандың
ниндәй йылғалары йәки күлдәре бар?
2)
Улар саф, таҙа булһын өсөн нимәләр эшләнә?
3)
Быға һеҙ ниндәй өлөш индерәһегеҙ?
4
) Беҙҙең тормошта һыуҙың тотҡан урыны ниндәй?
(
Уҡыусылар үҙ фекерҙәрен
әйтә).
V.
Яңы теманы нығытыу этабы. ( 10 минут)
Уҡытыусы:
Мин һеҙгә хәҙер
мәҡәлдәр
әйтәм, һеҙ шул мәҡәлдәрҙән
дөйөм ҡулланылышлы һүҙҙәрҙе
табып ҡарағыҙ.
Ил
төкөрһә - күл булыр.
1-се
уҡыусы: мәҡәлдә
ил, күл һүҙҙәре
дөйөм ҡулланылышлы тип уйлайым.
Уҡытыусы:
Тормош – диңгеҙ, ғүмер – аҡҡан һыу.
2-се
уҡыусы: Тормош, ғүмер, һыу һүҙҙәре
Уҡытыусы:
Инәң үлһә - йылғаң ҡороно,
атаң үлһә -таянған тауың ауҙы.
3-
сө уҡыусы: Инәй, атай,
йылға, тау.
Уҡытыусы:
Аптыраған өйрәк арты менән күлгә сумған.
4-се
уҡыусы: өйрәк, күл
һүҙҙәре.
Уҡытыусы:
Икмәк – илдән, һыу – күлдән.
5-се
уҡыусы: Икмәк,
ил, һыу, күл һүҙҙәре
дөйөм ҡулланылышлы лексикаға ҡарай.
VI.
Йомғаҡлау. ( 5 минут)
Уҡытыусы:
Шулай итеп, уҡыусылар, беҙ һеҙҙең менән яңы
теманы йомғаҡлау өлөшөнә
килеп еттек. Бөгөн дәрестә нимә белдегеҙ?
Уҡыусылар:
Бөгөн беҙ дөйөм
ҡулланалышлы
лексиканы үттек. Башҡорт телендәге дөйөм ҡулланылышлы
һүҙҙәрҙе белдек. Шулай
уҡ, төрлө күнегеүҙәр
аша, һыу – һыу беҙҙең йәшәйешебеҙҙең
сығанағы икәнлегенә төшөндөк.
Уҡытыусы:
Ә
хәҙер бер-берегеҙгә
баһалар ҡуйығыҙ ( уҡыусылар бер-береһен
баһалайҙар).
Өйгә
эш итеп, өлкәндәрҙән
һорашып йәки художестволы әҫәрҙәрҙән
ҡарап
һыу темаһына алты мәҡәл
яҙып килегеҙ. Дөйөм
ҡулланылышлы
һүҙҙәрен билдәләгеҙ.
Һорауҙар бармы?
Уҡыусылар:
Юҡ.
Уҡытыусы:
Дәрес тамам, һау булығыҙ!
Уҡыусылар:
Һау булығыҙ!
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.