Урок по башкирскому языку на тему "У нас зимующие птицы.Неопределенная форма прошед.времени" (6 класс)

        6-сы класс өсөн дәрес план-конспекты (Юлдашбаева Алина Хәбир ҡыҙы)

Тема: Беҙҙә ҡышлаусы ҡоштар.Үткән замандың юҡлыҡ формаһы.

Маҡсат: -үткән замандың юҡлыҡ формаһы менән танышыу,һөйләмдәрҙән дөрөҫ табырға өйрәнеү;

-беҙҙә ҡышлаусы ҡоштарға нисек ярҙам итеү хаҡында һөйләшеү;

Йыһазландырыу: дәреслек,карточкалар,һүҙлектәр,интерактив таҡта, “Ҡыҙыл китап”

Дәрес барышы

1.Ойоштороу моменты

-Хәйерле көн, уҡыусылар! Бер-беребеҙгә ихлас йылмайыу бүләк итеп,уңышлы эш көнө теләп,дәресебеҙҙе башлайыҡ.

      Артикуляцион күнегеү:

 -Әйҙәгеҙ, дәрестә башҡортса дөрөҫ итеп һөйләшер өсөн телде шымартып алайыҡ.

        1-се слайд

Ә-Ө-Ҡ-Ғ-Ҫ-Ҙ-Һ-Ү-Ң

  -Афарин,уҡыусылар!

  - Ә хәҙер, таҡталағы фонетик күнегеүгә күҙ һалайыҡ.

  2-се слайд

Ҡара ҡарға ҡарҙан бара, Ҡанаттарын ҡаға-ҡаға

    (хор менән уҡыла,шунан балалар рәтләп уҡый).

  -Афарин,уҡыусылар!

  -Шулай итеп, башҡорт теленең өн һәм хәрефтәрен иҫкә төшөрҙөк, дәресте дауам итәйек.

2.Өйгә эште тикшереү.

-Әйҙәгеҙ, хәтер һандыҡтарығыҙҙы асып, үтелгән теманы ҡабатлап алайыҡ.

   (таҡтала яҙылған ҡылымдарҙы, үткән заман 1-се зат,берлектә ҡуйып яҙырға кәрәк.)

  3-сө слайд  (уҡыусылар,берәмләп сығып яҙалар)

Уҡырға – (уҡыным) Яҙырға – (яҙҙым) Һөйләргә - (һөйләнем) Йырларға – (йырланым) Уйнарға – (уйнаным)

   -Ошонан сығып, шуны әйтергә була, балалар, һеҙ ҡылымдың үткән заман темаһын яҡшы  үҙләштергәнһегеҙ, афарин.

   -Бөгөн дәрестә үткән замандың юҡлыҡ формаһы, уның яһалышы менән танышырбыҙ.

3.Тема өҫтөндә эш.

 -Ә хәҙер, дәфтәрҙәрҙе асып, числоны һәм теманы яҙып ҡуяйыҡ.

      Тема:Беҙҙә ҡышлаусы ҡоштар.Үткән замандың юҡлыҡ формаһы.

 -Дәрестә бөгөн беҙ һеҙҙең менән, үткән замандың юҡлыҡ формаһы менән танышасаҡбыҙ, һөйләмдәрҙән дөрөҫ табырға өйрәнәсәкбеҙ һәм тәбиғәтте йәмләүсе ҡанатлы дуҫтарыбыҙ-беҙҙә ҡышлаусы ҡоштар, уларға ҡыш көнөндә нисек ярҙам итеү хаҡында һөйләшербеҙ.

 -Башҡорт телендә ҡылымдарҙың үткән заман формаһы –МА, -МӘ ялғауы менән яһала.

   4-се слайд

Килдең-кил-мә-нең Уҡының-уҡы-ма-ның

   -Әйтегеҙ әле, ни өсөн был һүҙҙә -мә ялғауы, икенсе һүҙҙә -ма ялғауы яҙылған?

  (Яуап:Әгәр ҙә, тамыр һүҙҙә нәҙек һуҙынҡылар бар икән,тимәк –мә ялғауы,ҡалын һуҙынҡы  икән –ма яҙыла).

  -Эйе, дөрөҫ.Хәҙер һүҙҙәрҙе тәржемә итеп ҡарайыҡ.

   5-се слайд

Килдең(пришел)- кил+ мә+ нең(не пришел) Уҡының(читал)- уҡы+ма+ның(не читал)

 - Иғтибар итәйек әле, башҡорт телендәге –МА,-МӘ ялғауы ҡылымдың тамырынан һуң килһә, урыҫ телендә НЕ киҫәксәһенә  әйләнә һәм ҡылымдан алда килә.

  -МА,-МӘ  ялғауы эштең башҡарылмауын аңлата.

 -Дәреслектә күрһәтелгән миҫалға күҙ һалайыҡ.

1-се  уҡыусы: берлектә яҙылған ҡылымдарҙы уҡый.

          Мин яҙманым, һин яҙманың,ул яҙманы.

2-се уҡыусы: күплектә яҙылғанды.

         Беҙ яҙманыҡ,һеҙ яҙманығыҙ,улар яҙманылар.

  -Афарин,уҡыусылар! Ә хәҙер, үҙегеҙ миҫалдар килтереп ҡарағыҙ.(миҫалдар уйлайҙар)

4.Нығытыу.

  -Теманы нығыраҡ үҙләштереү кимәлен тикшереү өсөн 187-се  күнегеүҙә бирелгән ҡылымдарҙы 2-се зат үткән заман юҡлыҡ формаһында үҙгәртеп ҡарайыҡ (телдән, өлгө лә бирелгән таблица буйынса). -Афарин.

 -Һеҙҙең алдығыҙҙа карточкалар ята, бында һеҙгә һөйләмдәр бирелгән,үткән заман юҡлыҡ формаһындағы ҡылымдарҙың яҙылышын тикшереп дөрөҫ булған һөйләмдәрҙе күсереп яҙығыҙ.

 6-сы слайд

1.Башҡортостанда бөтә ҡоштар ҙа ҡышламәй. 2.Турғайҙар йылы яҡҡа осоп китмәй. 3.Уҡыусылар ҡышын ҡоштарға тағараҡ элергә,уларҙы ашатырға онотмай. 4.Һандуғас ҡышын һайрамәй. 5.Ҡоштар ем ашаманы.

     (Һөйләмдәрҙе уҡып,тикшереү).

  -Әйтегеҙ әле, был һөйләмдәрҙә һүҙ нимә тураһында бара?

  (Яуап:Ҡоштар тураһында).

 -Әйҙәгеҙ, моңло ҡоштар һайрауы аҫтында ял минуты ойоштороп алайыҡ.

  7-се слайд

Ял минуты:

Ҡоштар осто,осто теҙелеп      Остолар ҙа,төштөләр.           Ултырҙылар, ял иттеләр. Унан тағы остолар. Остолар,остолар            Парта артына боҫтолар.

  Теманы дауам итеү. Дәреслектә бирелгән, 186-сы күнегеүҙәге тексты уҡыйбыҙ, тәржемә  итәбеҙ.

  Яңы һүҙҙәрҙе һүҙлек дәфтәрҙәренә яҙып ҡуяйыҡ.

     8-се слайд

Тағараҡ-кормушка            Аслыҡтан- от голода    Ҡышлаусы ҡоштар-зимующие птицы Ҡалған ҡоштар-оставшиеся птицы        Ярҙамға мохтаж-нуждаются в помощи

    -Шулай итеп, донъялағы бик күп ҡоштар араһынан 70-ләп төр ҡош ҡышлай.Уларҙы һеҙ беләһегеҙме? Хәҙер, мин һеҙгә бер-нисәүһен генә күрһәтәм, уларҙың исемдәрен әйтегеҙ.

     9-сы слайд  (турғай менән күгәрсен һүрәттәре)

  -Һеҙ нисек уйлайһығыҙ, ҡоштарға ҡышын ни өсөн ауыр?( яуап:һыуыҡтар башлана, ем табыуы ҡыйынлаша).

  -Ҡоштар ни өсөн күпләп үлә? (яуап:аслыҡтан)

  -Һеҙ ҡоштарҙы ашатаһығыҙмы?

  -Ни өсөн ҡоштар - беҙҙең дуҫтар тип әйтәбеҙ?  (яуап:сөнки ҡоштар тәбиғәтте зарарлы бөжәктәрҙән һаҡлай, баҫыуҙарҙан мул уңыш алырға ярҙам итә).

  -Балалар,ни өсөн ҡоштарға ярҙам итергә тейешбеҙ?(яуап)

  -Эйе,беҙ уларҙы ысынлап та, һаҡларға, яҡларға тейешбеҙ, уларҙың күбеһе «Ҡыҙыл китап” ҡа индерелгән.

  -Ҡыҙғанысҡа ҡаршы уларҙың һаны йылдан-йыл кәмей, быға экология һәм кеше тәҫьир итә.

5.Йомғаҡлау.

  -Шулай итеп, бөгөнгө дәрестә нимәләр тураһында һөйләштек? Ниндәй һүҙҙәр, һүҙбәйләнештәр иҫегеҙҙә ҡалды?(Яуаптар)

    10-сы слайд

-ҡоштар тураһында

Үткән замандың юҡлыҡ формаһы: -МА -МӘ ялғауҙары

  -Ҡылымдың үткән заман юҡлыҡ формаһы темаһын өйрәнгәндә, үҙебеҙҙең дуҫтарыбыҙ ҡышлаусы ҡоштар тураһында ла иҫкә төшөрөп үттек.

  Ҡоштар-беҙҙең ҡанатлы дуҫтар икәнен бер ҡасанда иҫтән сығармайыҡ.Уларҙы һаҡлайыҡ, ҡыш көнө тағараҡтар элеп, көн һайын ем һалырға онотмайыҡ, улар тәбиғәттең бер өлөшө, ә тәбиғәтте яҡлау үҙ-үҙеңде яҡлау ул. Кейектәр донъяһына йыртҡыс булып инмәйек.

Баһалау.

Өйгә эш биреү:

   Һүҙлектәргә яҙып ҡуйған һүҙҙәрҙе иҫтә ҡалдырырға, ҡылымдың үткән заман юҡлыҡ формаһын ҡулланып, ҡышлаусы ҡоштар тураһында 3 һөйләм яҙып килергә.