Урок по белорусской литературе в 5 классе по теме "Шанаванне мудрасці і вопыту бацькоў у творы Уладзіміра Караткевіча “Нямоглы бацька”

5 клас                      

Урок.  Шанаванне мудрасці і вопыту бацькоў у творы

Уладзіміра Караткевіча “Нямоглы бацька”

(2-і ўрок з двух у тэме)

Мэта:

         удасканаленне ўменне вучняў характарызаваць герояў паводле іх паводзін і ўчынкаў

Задачы асобаснага развіцця:

         стварыць сітуацыю свядомага маральнага выбару вучняў у адносінах да старэйшых і хворых людзей;

         стварыць умовы для развіцця ўменняў вучняў суадносіць учынкі герояў і матывы іх паводзін.

Абсталяванне:

          Партрэт У. Караткевіча, ілюстрацыі вучняў да казкі “Нямоглы бацька”, аўдыёзапіс музыкі “Пяшчота” Ф. Шапена,  асацыятыўна-вобразныя малюнкі для разважання – астравы Жорсткасці, Адвагі, Надзеі; шкала дабрыні.

Ход урока

1 этап: арыенціровачна-матывацыйны

Арганізацыйны момант. Уступнае слова настаўніка

Сёння мы прадаўжым працу над цудоўным творам нашага славутага земляка Уладзіміра Сямёнавіча Караткевіча, пяру якога належаць шматлікія творы самых розных жанраў, у ліку якіх і казка “Нямоглы бацька”, якую мы чыталі на папярэднім уроку.

Пісьменнік выразна разумеў, што значыць добрая казка. Яна захапляе чытача, выклікае ў яго глыбокія пачуцці, штосьці падказвае, чамусьці вучыць. Таму Уладзімір Караткевіч, ствараючы свае казкі, абапіраўся на народную мудрасць, духоўныя каштоўнасці продкаў…

Матывацыя:

Вы вучыцеся ў спартыўнай школе, многія з вас займаюцца сур’ёзна пэўным відам спорту.

 ?А ці ведаеце вы, на якіх каштоўнасцях грунтуецца алімпізм?

 Каштоўнасці алімпізму:   ДАСКАНАЛАСЦЬ

                                                   СЯБРОЎСТВА

                                                    ПАВАГА

                                                           

    а) у спорце (выкананне правіл, добразычлівасць да суперніка)

    б) у жыцці (адносіны да сябе, тых, хто побач, да прыроды…)

???  КЛЮЧАВОЕ ПЫТАННЕ ўрока

Які  наказ НАМ, сучаснікам, дае У.Караткевіч у казцы?

Мэтавызначэнне

  Чым будзем займацца на сённяшнім уроку, вы мне дапаможаце вызначыць.

У якасці падтэмы ўрока я абрала радкі з тэксту казкі:

"І так памёр Закон стары. І так стаў новы Закон".

 Як вы думаеце, аб чым мы з вамі будзем весці гутарку?

( Мы будзем гаварыць аб тым, што гэта за стары Закон і чаму ён памёр, і які Закон прыйшоў на змену старому Закону; зразумеем, які наказ нам дае аўтар твора).

 Пасля вызначэння мэтаў урока настаўнік прапаноўвае вучням крытэрыі ацэнкі – НаШтоБуЗУ (на што будзем звяртаць увагу):

1)    паўната адказу;

2)    аргументаванасць;

3)    дапаўненні па ходу гутаркі;

4)    ПАВАГА да аднакласнікаў.

Актуалізацыя ведаў па тэме

         Перад тым, як аналізаваць твор, давайце з дапамогай крыжаванкі паўторым некаторыя пытанні тэорыі літаратуры і ўспомнім галоўных герояў казкі “Нямоглы бацька”. Дадатак 1

2 этап: аперацыйна-пазнавальны

      Ключавое слова нашай крыжаванкі – ЗАКОН.

      А што такое закон?

(слова вучням, якія рыхтавалі тлумачэнні незразумелых слоў)

закон – агульнапрынятае правіла грамадскіх паводзін, звычай.

  Дык які ж быў закон у тых дзікіх людзей? (вучні зачытваюць - с. 89)

        Як гэты закон называе аўтар? (закон карысці)

        Што такое карысць?

        (карысць – добры вынік, выгада; польза, нажива)

        Чым жа карысны быў гэты закон для дзікіх людзей? (вучні зачытваюць - с. 89)

Паглыбленне ведаў

Закон, як жывая істота, паганы. Падбярыце, калі ласка, да прыметніка "паганы" блізкія па значэнні словы. Як яшчэ можна назваць гэты Закон? 

!!!  Закон(звычай) - дзікі, нялюдскі, жорсткі, бязлітасны і інш.

Паганы, дзікі, жорсткі Закон выпрабоўвае трох герояў. Паслухайце радкі з тэксту, пазнайце і назавіце героя, растлумачце, як гэтыя радкі характарызуюць адносіны герояў да старога Закона.

1) "Няма чаго ў рот валачы, калі барану валачыць не можаш"(Гнат).

2) "- Ты чаго гудзіш, як свіння?.. Чаго так пільна хочаш? Крыві чужой?"(Пятро)

3)"І мы ўсе, хто на парозе, - перад дарогаю ў лес - вырашалі патаемна: лепей ужо там легчы, чым ад сваіх..." (Бацька)

А цяпер давайце крышку пафантазіруем. Уявім, што жыццё – гэта акіян. І раптам у гэты акіян Жыцця ўрываецца Закон і рассяляе нашых герояў па трох астравах: ЖОРСТКАСЦІ, НАДЗЕІ, АДВАГІ. Дадатак 2

Як вы думаеце, куды хто трапляе? Рассяліце герояў.

(востраў Жорсткасці - Гнат,

востраў Мудрасці - бацька,

востраў Адвагі - Пятро).

 Адкуль узяліся такія назвы астравоў? 

(адпаведна паводзінам і ўчынкам герояў)

 Чаму Гната пасялілі на востраў Жорсткасці? Ахарактарызуйце гэтага героя, карыстаючыся матэрыяламі папярэдняга ўрока

!!! (адначасова вядзецца запаўненне шкалы дабрыні, якая ляжыць на стале ў кожнага вучня)

               Каму з герояў вы далі б лодку, каб ён не загінуў адзін на востраве? Чаму?

              Ахарактарызуйце Пятра і яго бацьку (чытанне ўрыўка па ролях, с.93, тлумачэнне слова гершкі)

Звернемся да прапанаваных прыказак і падумаем, што іх аб’ядноўвае, якое выслоўе лішняе і чаму. Дадатак 1

1.Бацькоў шануй – старых паважай.

2.Як ты шануеш бацькоў, так цябе будуць шанаваць твае дзеці.

3.Шануй бацьку і родную матку.

4.На чужой старане і сонца не так свеціць.

5.Добрыя дзеці бацьку і маці – апора ў хаце.

ФІЗІЧНАЯ  ХВІЛІНКА.  Дадатак 2

Якія мудрыя словы сказаў сын у СВАЁ апраўданне перад грамадой? Знайдзіце і зачытайце іх. Як вы разумееце іх сэнс? (с.98)

   Жылі сілай, а розум забывалі. Жылі сённяшняй карысцю. Знішчалі "ўчора" і таму не мелі права на "заўтра".

 Што такое ўчора? (Старыя, мудрыя людзі)

 Што такое заўтра? (Моладзь, дзеці)

      Калі ж знішчаць бацькоў, саму мудрасць, што ж застанецца заўтра?

     Праца ў парах па картках. Дадатак 1

З пералічаных рыс характару выберыце і падкрэсліце тыя, якія характарызуюць: а) Гната; б) Пятра; в) бацьку.

 Добры, злосны, разумны, грубы, смелы, жорсткі, крыклівы, мудры, міласэрны, уважлівы, кемлівы, бессардэчны, рашучы.

3 этап: кантрольна-карэкцыйны і рэфлексіўны

Ці згодны вы з выразам "Казка - добрая падказка"? 

(Казка - урок мудрасці, дабрыні, любові)

Якую падказку робіць нам Уладзімір Караткевіч?

( Трэба шанаваць сваіх бацькоў, быць добрымі, чулымі, міласэрнымі)

Казка заканчваецца словамі: "І так памёр Закон стары. І так стаў новы Закон".

Пры дапамозе дзеясловаў, запісаных на дошцы, складзіце пункты новага Закона.

Паважайце...

Цаніце...

Беражыце...

Дапамагайце...

Прыслухоўвайцеся...

Віншуйце...

Наведвайце...

Падвядзенне вынікаў і выстаўленне адзнак

    Якія жыццёвыя ўрокі і правілы вы возьмеце з сённяшняй размовы?

    Як вы думаеце, ці задаволены былі б вашымі адказамі бацькі?

    Паспрабуем з вамі сфармуляваць новы Закон у выглядзе  сінквейна.

1.Бацька.

2.Мудры і добры.

3.Гадуе , вучыць і любіць

4.Дзеці абавязаны шанаваць бацькоў.

5.Абаронца (сябар, жыццё).

Рэфлексія

Гучыць музыка “Пяшчота” Ф. Шапена.

Які  наказ НАМ, сучаснікам, дае У.Караткевіч у казцы?

Шануйце дабрыню, хай і слабую. Шануйце мудрасць, хай сабе нямоглую, насіце на руках бацькоў.

          Калі распачынаюцца Алімпійскія гульні, кожны спартсмен дае клятву, абяцае, што не будзе парушаць законы, правы, будзе з ПАВАГАЙ ставіцца да свайго суперніка.

          На першым уроку па вывучэнні твора, вы сцвярджалі, што ўжо дарослыя, прыводзілі аргументы, і нават прадэманстравалі свой подпіс, падкрэсліўшы, што можаце браць на сябе адказнасць. Вы пакляліся. У чым?  

(Будзем шанаваць дабрыню, хай і слабую,шанаваць мудрасць, хай сабе нямоглую, насіць на руках бацькоў. Клянёмся!!!)

Кожная клятва прадугледжвае і пакаранне за адступленне. Тут такога няма. Але вы павінны запомніць, што выкананне гэтай клятвы – вялікі крок не толькі да таго, каб стаць дарослымі, але і да таго, каб лічыцца сапраўдным ЧАЛАВЕКАМ, а не дзікай істотай, якой былі напачатку ўсе героі казкі “Нямоглы бацька”.

4.Дамашняе заданне                         

Скласці 5-6 сказаў на тэму”Чаму трэба паважаць бацькоў?”- абавязкова запісаць у сшытак (можна напісаць верш)

ці     скласці сінквейны “Бацькі” /  “Дзеці”.

Дадатак 1

Уладзімір Караткевіч. “Нямоглы бацька”                                      5 клас

КРЫЖАВАНКА

1.Вуснае мастацкае апавяданне з элементамі выдумкі і фантазіі.

2. Галоўны герой твора, багаты жыццёвы вопыт якога не раз выратоўваў вёску.

3.Трапнае народнае выслоўе з павучальным зместам.

4. Герой твора, які парушыў дзікі закон карысці.

5.Адмоўны герой, якога прагналі з вёскі.

1.
2.
3.
4.
5.

ПРЫКАЗКІ. Якое выслоўе лішняе?

1.Бацькоў шануй – старых паважай.

2.Як ты шануеш бацькоў, так цябе будуць шанаваць твае дзеці.

3.Шануй бацьку і родную матку.

4.На чужой старане і сонца не так свеціць.

5.Добрыя дзеці бацьку і маці – апора ў хаце. 

***

З пералічаных рыс характару выберыце і падкрэсліце тыя, якія характарызуюць: а) Гната; б) Пятра; в) бацьку.

 Добры, злосны, разумны, грубы, смелы, жорсткі, крыклівы, мудры, міласэрны, уважлівы, кемлівы, бессардэчны, рашучы.

Д/З Скласці 5-6 сказаў на тэму”Чаму трэба паважаць бацькоў?”- абавязкова запісаць у сшытак (можна напісаць верш)

         ці     скласці сінквейны “Бацькі” /  “Дзеці”.

		к	а	з	к		а
с	ц	я	п	а	н
	п	р	ы	к	а		з		к		а
п	я	т	р	о
			г	н	а	т

   Дадатак 2

ФІЗІЧНАЯ ХВІЛІНКА

Прапаную вам паспрабаваць перадаць вобраз нямоглага чалавека пры дапамозе рухаў. А каб мы маглі з вамі ўбачыць розніцу паміж нямоглым і моцным чалавекам, вы будзеце паказваць дзеянні так, як бы іх мог выканаць бацька, а як Пятро.

    Узяў бацька касу і пайшоў на луг.

    Побач з ім, ускінуўшы касу на плячо, ішоў Пятро.

     Навастрыў бацька касу.

     І Пятро зрабіў тое ж.

     Пачаў бацька касіць, стаміўся, спыніўся, уздыхнуў.

    А Пятро ўсё косіць, спыніўся на хвілінку, выцер пот з ілба, азірнуўся навокал,

   убачыў, што бацька стаміўся, і вырашылі яны адпачыць.

Сядайце, калі ласка. Скажыце, каму было лягчэй працаваць?

Які мы можам зрабіць з гэтага вывад? (Трэба дапамагаць старэйшым у працы)

Краткое описание документа:

Учитель Кленовская Татьяна Фёдоровна (Минск. Беларусь)

Урок по белорусской литературе в 5 спортивном классе с элементами активной оценки. Второй урок из 2-х в теме. На определённых этапах урока используется аудиозапись музыки Шопена "Нежность". На протяжении всего урока подчёркиваются олимпийские ценности, которых необходимо придерживаться не только в спорте, но и в жизни.

Тема урока "Шанаванне мудрасці і вопыту бацькоў у творы Уладзіміра Караткевіча “Нямоглы бацька”.