Урок по чеченскому языку на тему "Терахьдешнийн нисаяздар"

                                                   Нохчийн метан урок

                                                             6-г1а класс

                                       Тема: Терахьдешнийн нисаяздар

1алашо:дешархойн терахьдешнийн долу хаарш т1еч1аг1дар;терахьдешнийн нийсаяздар бакъонаш йовзийтар; дешархой кхетош-кхиор.

Т1ехьажаман г1ирс: Терахьдешнийн нийсаяздаран таблица, кехаташ, орфографин дошам.

                                                             Урок д1аяхьар

1.     Ц1ахь бина болх  таллар.

§24, 144-г1а шардар

2.     1амийнарг карладаккхар.

- Х1ун гойту терахьдешо?

-Муьлхачу суффиксийн г1оьнца кхоллало рог1аллин терахьдешнаш?

-Даладе масалш цхьалхе а, чолхе а, х1оттаман а терахьдешнаш?

-Дийца терахьдешнийн кхолладаларх лаций.

Тесташца талам бо дешархойн терахьдешнех долчу хаарийн.

Тест 1. Х1уманан рог1алла  я  масала муьлхачу къамелан декъо гойту?

а) хандашо;

б) ц1ерметдашо;

в) терахьдашо+.

Тест 2. Ц1ердашца цхьаьна лелачу терахьдешнаш х1ун терахьдош олу?

а) лааме;

б) лаамаза+;

в) ларамаза.

Тест 3. Масаллиин терахьдешнех  рог1аллин терахьдешнаш муьлхачу суффиксийн г1онца кхоллало?

а) –лг1а,-алг1а+;

б)-рг,-рш;

в) иг,-ниг.

Тест 4. Предложенин муьлха меже хуьлий лела лаамаза  рог1аллин терахьдош?

а) латам;

б) къастам+;

в) кхачам.

 Тест 5. Предложенин муьлха меже хуьлий лела лааме  рог1аллин терахьдош?

а) подлежащи я къастам;

б) подлежащи я сказуеми;

в)подлежащи я кхачам+.

Тест 6. Муха кхоллало декъаран терахьдешнаш?

а) масаллин ши лард цхьаьнакхетарца+;

б) рог1аллин ши лард цхьаьнакхетарца;

в) чолхе  терахьдешнаш цхьаьнакхетарца.

 Тест 7. Муха кхоллало дакъойн терахьдешнаш?

а) рог1аллин терахьдешна масаллин терахьдош т1екхетарца;

б) масаллин терахьдашна рог1аллин терахьдош т1екхетарца +;

в) масаллин терахьдашна т1е суффиксаш кхетарца.

3. Хьалххе хаийтаран диктант.

1990-чу шарахь Нохчийчохь халкъо хаьржина Нохчийн депутаташ бара: Лакхарчу Советехь-113, районийн Советашкахь-990, яртийн, поселкийн, г1аланийн Советашкахь-2000…Х1етахь лаххара а 50 эзар стагах лаьттара нохчийн интеллигенции.

(Хозуьйтуш доьшу терахьдешнаш, толлу церан нийсаяздар)

4.Кхетош-кхиоран болх д1абахьар.

Даладо г1иллакх-оьздангаллах лаьцна кхо кица.

- Г1иллакхца бен къонах хила вац.

-Нехан даг т1ера вожарал докха вон дац.

-Болх бечу кхаьчча-болх бе, юучу кхаьчча –яа.

Хьехархочун г1онца досту кицанийн маь1наш.

Ткъа х1инца г1иллакх-оьздангаллах лаьцна кхин хьан х1ун дуьйцур дара?

( Шина дешархочуьнга дуьйцуьту шайна баккхийчаьргара хазнарш)

5. Керла тема йовзийтар.

          Тайп-тайпанчу терахьдешнийн нийсаяздаран бакъонаш, таблицах пайда а оьцуш, дешархошна йовзуьйту. Йоьшуьйту 24-г1а §бакъо. Пхеа дешархочуьнга карточкашца болх бойту.

6. 1амийнарг т1еч1аг1дар . Кхочушдо 146-г1а шардар.

Терахьдешнашна к1ел сиз хьокху, юьйцу нийсаяздаран бакъонаш.

-Мила ву оцу шардар т1ерачу кийсакан автор? (Айдамиров Абузар)

- Хьан дуьйцур дара Айдамиров Абузарах лаьцна?

- Муьлха произведении 1амийна аша Айдамиров Абузаран?

(Айдамиров Абузарах лаьцна дуьйцу, хаттаршна хоьпаш ло дешархоша)

7. Урокан жам1 дар.

Муха ю тайп-тайпанчу терахьдешнийн нийсаяздаран бакъонаш?         Даладо масалш.

8. Рефлекси яр.

9. Ц1ахь бан болх балар.

25-г1а §, мини-сочинени « Г1иллакх-ах дин»

10. Дешархойн белхийн мах хадор.