Урок по калмыцкому языку для 7 класса "Хувс"

             Кичәлин төр: Хүвс.
                                     Товчлгч кичәл

Дандан Шаульдина Ирина,

Элст балhсна 23-гч дундын школын

хальмг келнә болн литературин багш.

          Кичәлин төр: Хүвс. Товчлгч кичәл.

Кичәлин күсл: хүвс гидг төрән амн  үгин зөөрәр дамҗад  давтлһн.

 Кичәлин дөңцл: Компьютер, интерактивн самбр,  матриц. (1 слайд)

Кичәлин йовуд:

I.                  Мендлһн. Девтртән өдрин то бичлһн.

Өмнк  кичәлд хүвсин тускар дассинь, тодлсинь  давтлһн.

Күүкд, мини тәвсн сурврмудт хәрүһинь өгтн:

- Ямаран төр даславидн?

- Хүвс гисн юмб?

- Хүвс ямаран әңгд хувагдна?

II.              Күүкд, ода интерактивн самбрт көдлхмн.

- Тасрха айслулад умштн. (2 слайд)

                   Буйн төгс ааван буй уга окад,

                   Бурхн сәәхн ээҗән көвүн уга окад,

Бум өрк алвтан нойн уга окад,

Бумбан сәәхн хатан hанц бийинь хаяд,

Буурл Һалзнарн таниг дахсн эс билү би?

Хәр һазрт һарад одхла,

Ард минь келдг

Ах-дүүһин оңһа угалм,

Хәр һазрт хатрад йовхла,

Халун хәәсн хот өгдг

Эгч-дүүһин оңһа угалм,

Нанд орхнь чигн үлү

Арслң чиирг бәәнәлм,

Эднәс зархнтн,- гиҗ уульн,

Алтн ширәһәснь әдс авн келв.

- Эн тасрха ямаран зокъялас авгдсмб? («Җаңһрас») 

- Тасрха умшсна хөөн хүвстә үгмүд темдглтн, әңгинь заатн. (3 слайд)

III.           Күүкд, ода дамшлтын көдлмш күцәхмн.

Интерактивн самбрт неҗәдәр һарад чикәр бичгдснь темдглтн, наадкснь дор ормдан девтртән көдлтн. (4 слайд):

         эн тана

         умш бичә

         илгәх уга көвүн

келхмн биш

келх үг уга

суушго

                   эс мини

                   биш авдм

бичә ав

IV.            Цогц-махмудан амрлһн  (физминутк). (5 слайд)

Эзн богд Җаңһр хан

Эргндән ширтәд хәләнә,

Барун талагшан хәләhәд,

Байн Күңкән Алтн Чееҗлә мендлнә,

Зүн талагшан хәләhәд,

Зөргтә Арг Улан Хоңһрла мендлнә,

Деегшән хәләһәд, Деедс Бурхдан зальврна,

Дорагшан хәләһәд, һазр-усндан зальврна.

V.               Интерактивн самбрт үгмүд хойр һасд бичәтә. Эн үгмүдиг стрелкәр негдүләд, үгин ниицлһс   тогтатн. (6 слайд, өрәл самбрнь «шторкар» хаалһата. Сурһульчнр хәрү өгснә хөөн «шторкинь» сәкәд, чик буруһинь йилһтн.)

Аю күн                          орхий

Эндр хур                      өөмнә

Сән заңта                     кечкүвидн

Заhсн кевтә                  уга күн

Сурhуль                        кевтә

Герин көдлмш              болх мөн

сө өдрлә                       ханлт

                                      өргүвидн

Эк-эцкдән                     әдл биш

Бийим                           белн уга

Келн угад                     бичә

                                      көндәтн

VI.            Эврән кех көдлмш. (7 слайд)

Өггдсн үмүд олзлад, зәңгс тогтатн. Даалһвр күцәснә хөөн сурһульчнрар самбрт бичүлх, эс гиҗ умшулх кергтә.

Дастн, көдлхмб, бичнү, хәләй, хот уга, эс болҗ, болв чигн, болдг, иртн, келсән.

         (Сурһулян сәәнәр дастн. Эндр кен көдлхмб? Көвүн экдән бичг бичнү? Кино оч хәләй. Малын һадрт хот уга. Келсән күцәх кергтә. Көдлмш ямаран күнд болв чигн күцәх кергтә. Цаһан хаалһар йовҗ иртн!.)

VII.         Интерактивн самбрт бәәх үлгүрмүд умшад, хүвс олад, таблицд буулhҗ бичтн.

 ( 8 слайд)

Келсн үгдән бичә хәрүцтн, кесн хамгтан бичә ачрхтн.

Күн кевтә махан идәд, күрн кевтә нүкндән орҗ.

Санан хурдмб, салькн хурдмб?

Сарин сарулд хулхач дурго.

Сарин сарул болв чигн сө өдрлә әдл биш.

Залхуhин герт түлән уга, зальгдгин герт хот уга.

Төрхәрә мууг сурһҗ эс болҗ, төөрсн мууг даладҗ эс болҗ.

Эрдмин дала өргн болвчн, экн билгнь – ухан.

Бурушагч бичә, эс, биш, ш	Сургч -у(-ү), -ий, -й, -мб	Лавлгч мөн, -мн(-м), -л	Сулдгч- чаңһагч чигн, -чн	Маhдлгч биз, кевтә	Нүүрлгч -в,-видн, -ч, -чн, -тн, -м, -мдн, -нь	Эврә -ннь, -ан (-ән), -рн, -н.

VIII.      (9 слайд) Күүкд. Ода болхла, тадн мини тәвсн сурврмудт хәрү өгәд, цугинь самбрт бичәд, «Хүвс» гидг матрицд тогтахмн.

IX.            Герин даалһвр: Дассан давтх, 350-гч дамшлһ күцәх.

X.               Темдг тәвлһн.