Урок по казахскому языку на тему "Сөйлемнің біріңғай мүшелері" (4 класс)

Сөйлемнің бірыңғай мүшелері

  Сабақтың тақырыбы: Сөйлемнің бірыңғай мүшелері
Сабақтың мақсаты:
 Оқушылардың бір сұраққа жауап беріп, бірдей тұлғада айтылған сөздердің сөйлемнің бірыңғай мүшелері болатынын түсіндіру, бірыңғай мүшелердің өзіне тән ерекшеліктеріне сипаттама беру және оқушылардың жеке тұлға құзіреттілігін дамыту;

Сабақтың түрі: аралас сабақ
Әдіс – тәсілдер: түсіндіру, сұрақ - жауап, жаттығу, іздендіру, жүйелеу.
Сабақтың көрнекілігі: интерактивті тақта, оқулық, суреттер, фишка.

Сабақтың барысы:
1. Ұйымдастыру кезеңі.    Барлығы:

Қазақ тілім – өз тілім, ана тілім,
Абай, Мұхтар сөйлеген дана тілім,
Қастерлейді ұл – қызың мәңгі сені,
Болашағым бақытым, дара тілім.

Барлығы: Күн жарығын алақанға саламын,
Жүрегіме басып ұстай қаламын.
Ізгі әрі нәзік, жарық, мейірімді,
Болып кетер сонда дереу жан - жағым.

- Міне, жүрегіміздегі осындай жылумен сабағымызды бастаймыз.

Топ ережесін есімізге түсіріп алайық.

2. Үй жұмысын тексеру. 73- бет, 5– жаттығу

«Бинго» ойыны арқылы ережелерді қайталау.

Сөйлем мүшелері дегеніміз не?

-Құрмалас сөйлем дегеніміз не?

-Сөз тіркесі дегеніміз не?

- Тұрлаулы мүшелер дегеніміз не?

- Тұрлаусыз мүшелер дегеніміз не?

- Бүгінгі сабақта жақсы жауап берген оқушыны бағалау парақшалары арқылы бағалап  отырамын.

Жаңа сабақ:

сабақтың мақсатымен таныстыру.

-Балалар, сендердің сөмкелеріңде нелер бар? Аружан,сенің бөлмеңде нелер бар? Ол заттар кімнің заттары? Сыныптың ішінде нелер тұр?Осы атаған заттармен сөйлем құрастырыңдар.

Сыныпта парталар,орындықтар,суреттер,гүлдер,кітаптар бар.Бұл сөйлемнің құрамында 7 сөз бар, олардың ішінде  парталар,орындықтар,суреттер,гүлдер,кітаптар деген 5 сөз бірдей нелер? деген сұраққа жауап беріп, бастауыш болып тұр. Бұлардың сұрағы бірдей болғандықтан, олардың сыртқы тұлғалары да бірдей болып келеді.

Одан кейін осы бір сұраққа жауап беріп тұрған сөздердің орындарын ауыстырып, сөйлемді айтып көреді. Бұдан олардың өзара орындарын ауыстырып қолданыла беретіні де аңғарылады.

Оқулықпен жұмыс.

4 топтан 4 оқушы шығып, артық сөзді табу керек .

1-жаттығуда әртүрлі сөздер тобы берілген. Алдымен оқушылар әртоптағы артық сөздерді тауып, олардың неге артық екенін дәлелдейді.Артық сөздер алынғаннан кейін бұл сөз топтары тақтаға жазылады да,оқушылар әр сөз топтарына сұрақтар қояды, олардың қандай сөз табы екенін анықтайды. Ол сөйлемдерді сөйлем мүшесінс талдату арқылы берілген сөздер тобының сөйлемнің бір мүшесі болып тұрғанына көздері жеткізіледі.

а) қарағай,қайың,тербеледі,қарағаш,үйеңкі;

ә) ойнайды,секіреді,жүгіреді,ойнақтайды,қалың;

б) қыр мұрынды,ашық маңдайлы, он бес, жылы жүзді;

в) екі,жүз,көп,алпыс,мың.

Интерактивті тақтамен жұмыс.

2)  Гүлдің күлтешесі қандай түсті болады?

Үй жануарларына нелер жатады?

Қандай жабайы аңдарды білесіңдер?

Оқушының оқу құралдарына нелер жатады?

- Бір сұраққа жауап беретін сөздерді табыңдаршы.
- Сөздер қандай сөз табымен байланысып тұр?
- Балалар атайды.
- Ондай сөздерді сөйлемнің бірыңғай мүшесі дейміз
- Енді осы сөздермен сөйлем құрай қойындар.
Сонда жаңағы сөйлемдерден қандай ереже шығаруға борлады?
Өздері ереже шығарады.
1 - ереже: Бір сұраққа жауап береді.
2 - ереже: Бірыңғай мүшелердің арасына үтір қойылады.
3 - ереже: Бірдей мүше.
- Ал енді оқулықтағы ережені қарай қойындар.
Қалай қорытасыңдар? Ережені дұрыс шығардық па?                                                                     Ереже:Бірдей сұраққа жауап беріп,сөйлемнің бір ғана мүшесімен байланысып тұрған сөздерді сөйлемнің біріңғай мүшесі деп атайды.

Мысалы: Менің ағам ақылды,көңілді,асыл жан.

Біріңғай мүшелердің арасына үтір қойылады.

3)       Ал қазір біз ережені пайдаланып, оқулықтағы 2 - жаттығуды орындаймыз.

Дәптермен  жұмыс. Көркем жазу.

II.Оқулықпен жұмыс.
2-жаттығу.Оқу,көшіріп жазу.Бірдей сұраққа жауап беретін сөздер сөйлемнің қай мүшесімен байланысып тұрғанын сызба арқылы көрсету. Сөйлемдердің оқылуындағы дауыс ырғағына көңілдерін аудару керек.

Сиыр сүтінен құрт,май,ірімшік,кілегей,қаймақ алынады.                                                                           Үлгі:

 құрт

май

ірімшік                                                  алынады.

кілегей

қаймақ

IY.Сергіту сәтін жүргізу.

3-жаттығу.Оқу, көшіріп жазу.Біріңғай мүшелердің астын сызу.

Күн шайдай ашық,жылы еді.Бұлт та,жел де жоқ.Хамит бір ескілеу жолмен келеді.Айнала қалың орман.Бойлап,таласа,жарыса шыққан қайың,қарағай,теректер көрінеді.

5)Бейнежазба

6. Сызбамен жұмыс. Сызба бойынша сөйлем құрап жаз. (топтық жұмыс)  6-жаттығу.

1)

2)

3)

4)

Тест жұмысын орындату арқылы оқушылардың жаңа сабақты қалай түсінгені анықталады.

                                                       Мини тест

1.Біріңғай мүшелері бар сөйлемді белгіле:                                                                                                      а) ғарышкерлер скафандр киіп отырса, ешқашандай қауіп жоқ.                                                                       ә) мұнда жерге, елге, өз ошағына деген үлкен сүйіспеншілік тұр.                                                                б) өйткені скафандрдың ішінде ауаның артық қоры сақталады.                                                                            

2. Құрмалас сөйлемді белгіле:                                                                                                                                  а) жылқы кісінейді, шұрқырайды.                                                                                                                              ә) иә,балақайлар қадамдардың оң болсын!                                                                                                              б) Балабек үй маңында ойнап жүріп,есік алдынан бір топ кілт тауып алды.                                                  

3. Жай сөйлем дегеніміз-                                                                                                                                  а)бір ғана ойды білдіретін дара сөйлем.                                                                                              ә)бірнеше сөйлемнен құралған әңгіме.                                                                                                 б)күрделі ойды білдіретін сөйлем.                                                                                                               

4.Дұрыс жауапты анықта                                                                                                                                     а) біріңғай мүшелердің арасына үтір қойылады.                                                                                            ә) біріңғай мүшелер нүкте арқылы жазылады.                                                                                                         б)  біріңғай мүшелердің арасына нүкте мен үтір қойылады.                                                                          

Сабақты қорытындылау: Кері байланыс. Стикермен жұмыс
- Бүгінгі сабақтан не білдік?
- Нені үйрендіңдер?
Бағалау. Фишкаларды санап, баға қою.
Үйге тапсырма: 76 – бет. 5 – жаттығу, ереже.
Ойын - жаттығу
Аспан көгіндегі күн болсаңдар, адамдарға қандай жылы сөздер сыйлар едіңдер?
Күтілетін жауап: мейірімділік, жылулық, жарқындық, сұлулық, сергектік, кішілік, кісілік, адамгершілік

                                                    Мини тест

1.Біріңғай мүшелері бар сөйлемді белгіле:                                                                                                      а) ғарышкерлер скафандр киіп отырса, ешқашандай қауіп жоқ.                                                                       ә) мұнда жерге, елге, өз ошағына деген үлкен сүйіспеншілік тұр.                                                                б) өйткені скафандрдың ішінде ауаның артық қоры сақталады.                                                                            

2. Құрмалас сөйлемді белгіле:                                                                                                                                  а) жылқы кісінейді, шұрқырайды.                                                                                                                              ә) иә,балақайлар қадамдардың оң болсын!                                                                                                              б) Балабек үй маңында ойнап жүріп,есік алдынан бір топ кілт тауып алды.                                                  

3. Жай сөйлем дегеніміз-                                                                                                                                  а)бір ғана ойды білдіретін дара сөйлем.                                                                                              ә)бірнеше сөйлемнен құралған әңгіме.                                                                                                 б)күрделі ойды білдіретін сөйлем.                                                                                                               

4.Дұрыс жауапты анықта                                                                                                                                     а) біріңғай мүшелердің арасына үтір қойылады.                                                                                            ә) біріңғай мүшелер нүкте арқылы жазылады.                                                                                                         б)  біріңғай мүшелердің арасына нүкте мен үтір қойылады.                                                                          

                                                   Мини тест

1.Біріңғай мүшелері бар сөйлемді белгіле:                                                                                                      а) ғарышкерлер скафандр киіп отырса, ешқашандай қауіп жоқ.                                                                       ә) мұнда жерге, елге, өз ошағына деген үлкен сүйіспеншілік тұр.                                                                б) өйткені скафандрдың ішінде ауаның артық қоры сақталады.

2. Құрмалас сөйлемді белгіле:                                                                                                                                  а) жылқы кісінейді, шұрқырайды.                                                                                                                              ә) иә,балақайлар қадамдардың оң болсын!                                                                                                              б) Балабек үй маңында ойнап жүріп,есік алдынан бір топ кілт тауып алды.

3. Жай сөйлем дегеніміз-                                                                                                                                  а)бір ғана ойды білдіретін дара сөйлем.                                                                                              ә)бірнеше сөйлемнен құралған әңгіме.                                                                                                 б)күрделі ойды білдіретін сөйлем

4.Дұрыс жауапты анықта                                                                                                                                     а) біріңғай мүшелердің арасына үтір қойылады.                                                                                            ә) біріңғай мүшелер нүкте арқылы жазылады.                                                                                                         б)  біріңғай мүшелердің арасына нүкте мен үтір қойылады.