Урок по КБ "ҡыҙҙар тауына сығыу"

БР Мәғариф Министрлығы

Нефтекама Педагогия колледжы

Урта Һөнәрселек Белем Биреү Учреждениеһы

Тормош 3аба7тарынан дәрес конспекты

Тема: « Ҡыҙҙар тауына сығыу ».

Маҡсаттар: 1) Уҡыусыларҙы тәбиғәткә бәйле уйындар, ҡыҙҙар тауына сығыу байрамы менән таныштырыу;

2) Уҡыусыларҙың коллективта үҙҙәрен тотоу,тиҙ арала берләшә алыу һәләтен үҫтереү;

3) Уҡыусыларҙа бер-береңә ихтирам, донъя матурлығын күрә белеү тойғоһоларын тәрбиәләү.

Йыһазландырыу: интерактив таҡта,слайдтарҙа һүрәттәр,терәк схемалар.

Үткәрә: Ғайсина Д.Р.

Синыф: 5 «А»

Нефтекама 2011 йыл

Дәрес этаптары

Йөкмәтке

Таҡтаны йүнәлтеү

Ойоштороу мәле

Инеш өлөш

Төп өлөш

Тәбиғәт,уға бәйле йолалар,байрамдар тураһында әңгәмә

Нимә ул “Ҡыҙҙар тауы” байрамы?

Йомаҡ сисеү

Һүрәт төшөрөү

Көләмәстәр һөйләү

Нығытыу.

Йомғаҡлау.

Өй эше биреү.

- Хәйерле көн, уҡыусылар!Һаумыһығыҙ!

Мин һеҙҙе күреүемә бик шатмын!Минең исемем Диана Ришат ҡыҙы була һәм бөгөнгө дәрестән тыш сараны һеҙҙә мин алып барасаҡмын.

- Беҙ һеҙҙең менән бөгөнгө сараны тәбиғәткә бәйле уйындар, дөрөҫөрәге Ҡыҙҙар тауына сығыу байрамы менән танышыуға арнаясаҡбыҙ. Беҙ һеҙҙең менән ял итәсәкбеҙ,уйнаясаҡбыҙ.

- Әлегә, башҡорт телендә матур итеп һөйләшер өсөн телдәребеҙҙе шымартып алайыҡ.Бының өсон таҡтала бирелгән шиғырға иғтибар итегеҙ.

Быулана ер,ҡайнар икмәк һымаҡ,

Йылыһында ҡояш нурының.

Эй, яҡты яҙ, беҙ күрәбеҙ һиндә

Күпме ғүмер тыуыуын!

Киткән ҡоштар ҙа бит һиңә ҡайта,

Күпме өндәр биҙәй ер өҫтөн,

Шиңгән гөлдәр ҡабат сәсәкә ата,

Һиндә илһам, һиндә йыр көсө.(“Яҡты яҙ” Назар Нәжми)

(хор, рәт, теләк буйынса уҡыу; шиғыр нимә тураһында?)

- Хәҙер дәфтәрҙәрегеҙҙе асып бөгөнгө числоны, теманы һәм ошо шиғырҙы дәфтәрҙәрегеҙгә күсереп яҙығыҙ.

- Уҡыусылар,кеше һәм тәбиғәт бер бөтөн тип ни өсөн әйтәләр икән,һеҙ нисек уйлайһығыҙ?

Ысынлап та,башҡорт халҡы элек-электән тәбиғәт менән берлектә, бер бөтөнлөктә йәшәгән.Шуға күрә был халыҡтың ижады,фольклоры бай.Төрлө йолалар,байрамдар тәбиғәт ҡосағында үткәрелгән була.Ә һеҙ ошоға бәйле ниндәй йолалар беләһегеҙ, үҙегеҙ ҡатнашҡанығыҙ бармы?

- “Ҡыҙҙар тауына сығыу” байрамы тураһында һеҙ нимәләр беләһегеҙ?

-Был байрам бейек тау итәгендә йә булмаһа аҙ ғына ҡалҡыулы , беренселәрҙән булып ҡары иреп бөткән ерҙә уҙғарылған. Был байрамҙа барыһы ла ҡатнашҡан:олоһо ла, кесеһе лә. Әйҙәгеҙ дәреслектә бирелгән мәғлүмәт менән танышып үтәйек,117 бит икенсе абзацтан уҡырға кем теләй?(анализлау)

-Хәҙер беҙ үҙебеҙҙе тау итәгендә йөрөйбеҙ тип хис итәйек.Китап-дәфтәрҙәрегеҙҙе парта ҡырыйына алып ҡуйығыҙ,иркенләп ултырығыҙ, күҙҙәрегеҙҙе йомоғоҙ. Тынлыҡ, саф һауа, рәхәт – беҙ тәбиғәт ҡосағында. Хәҙер беҙ һеҙҙең менән көләмәстәр һөйләйәсәкбеҙ, йомаҡ ҡоясаҡбыҙ, уйындар уйнаясаҡбыҙ.

Беренсе беҙҙең конкурс – ул йомаҡ сисеү.Беренсе йомаҡ беренсе рәткә һәм артабан ошолай дауам итәрбеҙ.

1.Бер ҡарттың 12 улы бар,

Шуларҙың өсәүһе һоро көпө кейә,

Өсәүһе йәшел күлдәк кейә,

Өсәүһе һары сәкмән кейә,

Өсәүһе аҡ тун кейә.(йыл миҙгелдәре,айҙар)

2.Шәкәр тиһәң, шәкәр түгел,

Һөт тә түгел – үҙе аҡ.

Мамыҡ тиһәң – мамыҡ түгел,

Йә, был нимә?Уйлап тап.(ҡар)

3.Оло юлдан күс килә,

Иртән килә, кис килә.

Үр яратмай, әйләнә,

Арты өҙөлмәй бәйләнә.(йылға)

4.Өҫтөндәге кейеменең

Ямауы бар,йөйө юҡ.(ала һыйыр)

5.Ҡойроғон ҡайсылап,

Ауыҙын тамсылап,

Ағасһыҙ, мөйөшһөҙ

Өй һалды еүешләп.(ҡарлуғас)

6.Аяғы юҡ – йөрөй,

Ҡанаты бар – оса алмай.(балыҡ)

7.Ере аҡ, орлоғо ҡара,

Ҡул менән сәсәләр,

Ауыҙ менән йыялар.(яҙыу һәм уҡыу)

8.Тешен батыра бара,

Сәйнәп төкөрә бара.(быҫҡы)

9.Арҡан ураным.

Бура бураным,

Йылыһына ҡыуандым.(ойоҡ,бейәләй бәйләү)

Йомаҡтар сисеү ошоноң менән тамам. Хәҙер мәрәйҙәрҙе һанайыҡ.

Тимәк беҙҙең 1,2,3 кемдәр биләй?Ярай,афарин.Артабан киттек.

Беҙҙең икенсе конкурс – ул ни бары 2-3 минут эсендә тәбиғәттең бер сығанағын(үҫемлекте, ҡош-ҡортто, хайуандарҙы,йәнлектәрҙе һ.б.)альбом биттәрендә яһарға. Һәр рәттән иң яҡшы өс һүрәтте бөтә синыфҡа күрһәтергә.Аҙаҡ рәттең мәрәйҙәре ошо һүрәттәрҙең сифатына ҡарап артасаҡ.(һүрәттәрҙе анализлау, жетондар таратыу)

Ял минуты

Хәҙер беҙ һеҙҙең менән үҙебеҙҙе емеш-еләккә, сәскәләргә бай ерҙә икәнбеҙ тип уйлайыҡ.

Беренсе эш:беҙ еләк йыябыҙ,һауытҡа һалабыҙ.

Икенсе эш:ялан сәскәләрен йыйып алдыҡ та уларҙың хуш еҫле һауаһын һыулайбыҙ.

Өсөнсө эш:еләктәр йыйҙыҡ,сәскәләргә һоҡландыҡ, билдәр бөгөп арыныҡ,хәҙер ҡояшҡа ҡарап үҫәйек.Ошоноң менән ял минуты тамам, ултырығыҙ.

- Уҡыусылар, хәҙер беҙ һеҙҙең менән көләмәстәр тураһында һөйләщеп алырбыҙ. Нимә ул – көләмәс?

Көләмәс бөтә халыҡтарҙа ла киң таралған. Рустар уны “анекдот”, татарҙар – “мәҙәк”, үҙбәктәр – “латифа”,ҡаҙаҡтар – “кулдирчи” һәм башҡалар үҙҙәренсә йөрөтә. Башҡорттарҙың да төрлө төбәктәрендә төрлөсә әйтәләр. Әйтәйек, Ырымбур өлкәһендә “әңгемә”,Учалы,Әбйәлил яҡтарында “теләке” тип йөрөтәләр.Көләмәстәр ошолай байрамдар барышында һөйләнгән.Бына һеҙгә бер көләмәс: “Килен туҡмасы”

Бер килендең туҡмас йәйеме оҙонса килеп сыҡҡан.

- Килен, йәйемең ни эшләп оҙонсараҡ килеп сыҡты икән? – тип һораған бейеме(ҡәйнәһе)

- Оно оҙонса ине уның, - тип яуап ҡайтарған килене.

“Ә һин ни эшләп ашайһың?”

- Аша. Атыу ҙураймаҫһың.

- Кеше ҙурайһын өсөн ашаймы? – тип һорай бала атаһынан.

- Әлбиттә.

- Ә һин ни өсөн ашайһың? – тип һорай бала,аптырап.

Бына ошондай ҡыҙыҡлы көләмәстәр була.Ә улар нимә тураһында?(торомош-көнкүрештә осрай торған ҡыҙыҡлы хәлдәр тураһында)

- Беҙҙең артабанғы эш төрө көләмәс әйтеү.Һәр һөйләнгән көләмәс өсөн бер мәрәй.

- “Ҡыҙҙар тауына сығыу” байрамында ошондай уйындар үткәрелә. Шулай итеп, һеҙ бөгөнгө дәрестән ниндәй яңалыҡтар алдығыҙ?Һеҙ үҙегеҙ ошондай байрамда ҡатнашыр инегеҙме?Унда тағы ла ниндәй уйындар уйнап була?

- Был байрамда таҡмаҡтар ҙа, йырҙар ҙа йырланған. Шуға күрә, һеҙгә өй эше итеп бер нисә таҡмаҡ яҙып алып килергә.

Дәрес өсөн рәхмәт.Һау булығыҙ.

слайд 1

слайд 2

слайд 3

слайд 4

слайд 5

слайд 6